Tarihin her döneminde kadınlar, insan olmanın getirdiği zorlukların yanı sıra eşit yaşamak adına bireysel hak ve özgürlükleri için de mücadele etmek zorunda kaldılar. Ancak dünyanın neresinde, tarihin hangi sayfasında olursak olalım; tüm insanlığa ışık tutan, mücadelesi ile sonraki nesillere örnek olan kadınlar da var.
Bilimde, kadınların adı fazla anılmadığı için, başarılarıyla tarih yazan Türk kadın bilim insanlarını size aktarmayı görev biliyoruz! Haydi başlayalım.
Tarihe adını altın harflerle yazdıran Türk bilim kadınları
Astrofizikçi Feryal Özel:
- Tarihin ilk kara delik fotoğrafını çeken ekipte yer aldı.
- NASA Astrofizik Komitesi Başkanı olarak görev yaptı.
Günümüz astronomi dünyasının en ileri gelen bilim insanlarından olan Feryal Özel, başarılarla dolu bir kariyere sahip. Annesi ve babası bir doktor olan Özel, Üsküdar Amerikan Lisesini tamaladıktan sonra Columbia Üniversitesi Uygulamalı Matematik ve Fizik Bölümü'nden ikincilikle mezun oldu. Danimarka Niels Bohr Enstitüsünde yüksek lisans, Harvard Üniversitesinde de teziyle büyük yankı uyandıran doktora eğitimini tamamladı.
NASA’da araştırmacı olarak görev yaptıktan sonra Arizona Üniversitesinde astrofizik dersleri veren Özel, 2013 yılında Amerikan Astrofizik Derneği tarafından en başarılı astrofizikçilere verilen Maria Goeppert Ödülü'nün de sahibi. Kendisi Türk Bilim Akademisi’nin de üyeleri arasında bulunuyor.
Tarihçi Afet İnan:
- Türkiye'de yetişen ilk sosyal bilimcilerden ve ilk öğretmenlerden oldu.
- Türk Tarih Kurumunun kuruluşu ve açılışında rol üstlendi.
Atatürk’ün manevi kızı olan Afet İnan, Türkiye tarihindeki önemli kadınlardan biri çünkü kendisi, Türkiye’de yetişen ilk sosyal bilimcilerden ve öğretmenlerden. Henüz 17 yaşında öğretmenlik yapmaya başlayan İnan, aldığı yurt dışı eğitimiyle Türkiye’nin en iyi tarihçilerinden biri oldu.
Türkiye’ye döndüğünde ise Türk Tarih Kurumunun kuruluşunda ve açılışında büyük rol oynadı. Aynı zamanda öğretmenlik yapmaya da devam ederken eğitimini ilerletip tarih profesörü oldu.
Fizik Mühendisi ve Mucit Canan Dağdeviren:
- 10 saniyede cilt kanserini teşhis eden dövme benzeri bir sensör geliştirdi
- Ekibi ile birlikte organların hareketlerini elektrik enerjisine çeviren mikro cihazlar üzerinde çalışıyor.
Yeni nesil Türk bilim insanları arasında yer alan Canan Dağdeviren, Harvard Üniversitesi Genç Akademi üyeliği bulunan ilk Türk.
Giyilebilir teknoloji, esnek elektronik cihazlar ve yeni nesil devreler üzerine MIT Media Lab’da araştırmacı olarak görev yapan Dağdeviren, cilt kanserini tespit edebilen giyilebilir kalp çipini icat etti.
Sümerolog Tarihçi Muazzez İlmiye Çığ:
- Sümerler ve Hititler üzerine dünyanın önde gelen bilim insanlarından.
- Antik dönemden kalan binlerce tableti analiz edip Anadolu’nun geçmişine ışık tuttu.
İnsanlık tarihinin en gizemli toplumlarından olan Sümerler hakkında dünyaca bilinen çalışmalara imza atan Muazzez İlmiye Çığ; Sümer, Akad ve Hitit dilleri üzerine bir uzmandı.
Aynı toplumların dillerine, kültürlerine ve inançlarına yönelik 13’ten fazla kitabı var. Çığ, özellikle "Tarih Sümerle Başlar" kitabıyla büyük yankı uyandırdı. Koca çınar, 110 yaşında hayatını kaybetti.
Biyokimyager Naşide Gözde Durmuş:
- Kanserin erken teşhisi üzerine yaptığı çalışmalar ile adını duyurdu.
- MIT tarafından "tıpta çığır açan lider" olarak tanımlandı.
Durmuş, çocukken yaşadığı bir hastalığa karşı savaşmak için Standford Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Bölümü'nde araştırma görevlisi oldu.
Hedefinde peşi sıra başarıya ulaşan genç bilim insanı, kanserin erken teşhis üzerine yaptığı çalışmalarla adını duyurdu. MIT Technology Review tarafından “Tıpta ve Biyolojide Çığır Açan Lider” olarak tanımlandı.
Tıp Doktoru Türkan Saylan:
- Cüzzam üzerine yaptığı araştırmalar ile adını duyurdu.
- Kadınların eğitim hayatındaki yeri için düzenlediği sosyal girişimleri ile ölümsüzleşti.
Türkan Saylan, Türk tıp tarihinin en etkili doktorlarından ve araştırmacılarından birisi. 1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinde, Dermatoloji Bölümü Anabilim Dalı Başkanlığı'nı yaptı. 1976 yılında cüzzam araştırmalarına başladı,
1986'da artık uluslararası bir kimliğe bürünmüş araştırmacı olarak, Hindistan'da Ghandi Ödülü'ne layık görüldü. Kadınların eğitim hayatındaki yerini fazlasıyla önemseyen Saylan, bu konuda sosyal girişimlerde bulundu.
1989 yılında Prof. Dr. Aysel Ekşi'nin başkanlık ettiği Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneğinin ilk ve geçici yönetim kurulunda ikinci başkan olarak yer aldı. Derneğin kurucu üyeleri arasında Prof. Dr. Aysel Çelikel, Prof. Dr. Necla Arat, Dr. Tüten Ang ve Birnur Özümert bulunuyordu.
Tıp Doktoru Özlem Türeci:
- Koronavirüs aşısını geliştiren BionTech'i eşi Uğur Şahin ile birlikte kurdu.
- Kanser aşısı ve tedavisi üzerine dünyanın sayılı araştırmalarını yürütüyor.
Kanser araştırmaları ve tedavileri üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Özlem Türeci, 2018'de yaptığı çalışmalarla büyük gündem yarattı. Prof. Dr. Uğur Şahin ile birlikte Almanya’da yaptığı kanser tedavisine ilişkin çalışmaları, bütün bilim camiasına ilham kaynağı oldu.
1995 yılında Alman Hematoloji ve Onkoloji Derneği Vincenz Czerny Ödülü’ne layık görülen Türeci, gelecek yıllarda tıp bilimine çok önemli katkılarda bulunmaya devam edecek gibi görünüyor.
Doç. Dr. Burcu Özsoy Çiçek:
- Antarktika'ya giden ilk Türk kadın bilim insanı oldu.
- Araştırmaları Mars konulu uzay çalışmalarına da ışık tutuyor.
İTÜ Kutup Araştırmaları Merkezi’nde görev yapan Özsoy, Antarktika’ya giden ilk Türk kadın bilim insanı. Aslında İstanbul Üniversitesinde Harita Mühendisliği üzerine eğitim alan Özsoy, 2001 yılında aynı üniversitenin Denizclik Fakültesinde araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Özsoy 2006 yılında Antarktika’ya bilimsel araştırma yapmaya gitti.
Teksas Üniversitesinde aldığı eğitim sırasında Mars ve Antarktika gibi iki araştırma konusundan Antarktika’yı seçen Özsöy, bunu Mars’a gidemeyeceği için yaptığını söylüyor. Antarktika’daki araştırmaların bir kısmı, koşulları Mars’ı andırdığı için uzay çalışmaları kapsamında yürütülüyor.
Fizikçi Engin Arık:
- Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN’de Türk bilim insanlarının da çalışması için bir ekip yönetti.
- Türkiye’nin toryum elementi açısından zengin olduğunu savundu, bu elementin nükleer santrallerde kullanılması için çalıştı.
1948 yılında dünyaya gelen fizikçi Engin Arık, İstanbul Üniversitesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdi. Sonrasında Pittsburgh Üniversitesinde yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlayan Arık, 1979’da Boğaziçi Üniversitesinde görev yapmak üzere Türkiye’ye geri döndü.
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) üyesi olan Arık, Türk fizikçilerin burada çalışma yapması için gerekli temelleri atan kişidir. Türkiye’nin toryum elementi açısından zengin olduğunu sürekli belirten Arık, bu element ile çalışan nükleer santrallerin kurulması için çalışmalar yürütüyordu. CERN’deki ekibin kaptanı olan Engin Arık, 2007 yılında Isparta’da gerçekleşen uçak kazasında hayatını kaybeden değerli bilim insanlarımız arasındaydı.
Eczacı ve Botanikçi Asuman Baytop:
- 8 farklı bitki türü keşfetti, bu bitkilere adı verildi.
- Türkiye'nin en önemli botanikçileri ve ecza bilimcileri arasında gösteriliyor.
Türkiye’nin en önemli bilim insanları arasında görülen Asuman Baytop’un adı, keşfedilen 9 farklı bitki türüne verilmiştir. 1920 yılında dünyaya gelen Baytop, kariyeri boyunca 8 farklı tür bitki keşfetti.
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbayumu kurucusu olan Baytop, kariyeri boyunca 260’tan fazla bilimsel yayın kaleme aldı. Baytop’un babası Mustafa Kemal Atatürk’ün doktorlarından birisiydi.
İlginizi çekebilir:
