1404 ila 1438 yılları arasında yazıldığı tahmin edilen, gizemli yazı ve resimlerle dolu bu kitabın, bulunduğu 1912 yılından bu yana ne anlattığı anlaşılamıyor. Bu vakte kadar bilim dünyasını birbirine düşüren ve şifre kırıcı yazılımları allak bullak eden kitap 240 sayfa, ancak bulunmadan önce 30 sayfasını kaybettiği düşünülüyor.
Voynich el yazmaları, onun bu kadar gizemli olduğunu ilk kez tanımlayan bir kitap satıcısının eline geçince belgelendi. Yüzlerce hassas ve son derece kırılgan sayfaya sahip olan yazmalar, sağdan sola okunan metinler içeriyor. En azından yazının okunma yönüne ilişkin bir fikrimiz var. Çoğu sayfada bitkiler, rakamlar, çıplak insan figürleri ve astronomik semboller bulunuyor. Fakat bu sayfalarda yer alan diyagram ve metinlerin anlamlarına gelince hiçbir ipucu bulunamıyor.
Keşfedildikten birkaç yıl sonra çıkan II. Dünya Savaşı’nda kullanılmış şifre kırıcı bilgisayarlar tarafından analiz edilmeye çalışılıyor, ancak nafile. Uzmanlar kitabın sesli harflerin kaldırıldığı bir yazı sistemi olan anagramlarla yazılmış olabileceğini söylüyorlar. Hatta bazı sayfaların da aldatma amaçlı hazırlanabileceği söyleniyor.
Alberta Üniversitesi'nde görev yapan doğal dil işleme uzmanı olan Greg Kondrak, modern yapay zeka yazılımları için eşsiz bir görev bulduğumuzu düşünüyor. Grad ve öğrencisi Bradley Hauer, bilgisayar bilimcileri ile iş birliği yaptılar. İlk etapta İbranice olarak görünen metindeki harflerin, sabit bir şekilde düzenlendiğini keşfeden bir yazılım geliştirdiler.
Bu metinin düzenini anlamak ve yazılan harfleri keşfetmek anlamında büyük bir adımdı. Açık konuşmak gerekirse bilim insanları, metnin ne anlattığını hala çözememişlerdi. Ancak keşfedilen düzen, daha profesyonel ve geniş çaplı araştırmaların başlatılması için yeterli gözüküyor.
Kaşif yapay zekalar:
İlk adım şifreli metnin dilini bulmaktı. Bu amaçla programlanan bir yapay zeka yazılımı, 380 farklı dili biliyordu. Öğrenen bir yazılım olduğu için bildiği bütün dilleri pekiştirmek amacıyla tek bir metinin 380 farklı çevirisini okudu. Bu metin, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ydi. Bu tecrübeden sonra yapay zeka, Voynich’in anlamsız kelimelerine odaklandı. Analizler sonucunda metnin şifrelenmiş İbranice yazıtlar olduğunu belirtti. Araştırmacıların beklentisi sonuç olarak şifrelenmiş bir Arapçaydı, haliyle ekip şaşkına döndü.
Yazılan dili öğrendikten sonra sıra ikinci aşamaya geldi. Metindeki kelimelerin her birinin bir anagram şeklinde yazıldığı anlaşıldı. Yani kelimelerin harfleri gelişi güzel karıştırılmıştı. (Örneğin: WEBTEKNO’nun alfagramı BETWKEON) Metinlerin orijinal bir şekilde İbranice olduğunu kesinleştiren sonuçlarla araştırmacılar, bu anagramları düzeltecek bir yapay zeka yazılımı daha geliştirdiler. Yazılımın görevi, karışmış kelimeleri veri tabanındaki anlamlı İbranice kelimelerle eşleştirmekti.
Son adımda araştırmacılar el yazmasının giriş cümlesini çözmeyi başardılar. Bu cümleyi bilgisayar bilimcisi ve İbranice bilgisine sahip olan Moshe Koppel’e sordular ve kendisi cümlenin tutarlı olmadığını iletti. Anlayacağınız işler gittikçe karmaşık bir hal alıyordu.
Birkaç yazım düzeltmesinden sonra o cümleyi Google Translate bile çeviri yapabildi. Cümlenin anlamı şu şekildeydi:
"She made recommendations to the priest, man of the house and me and people"
("Rahibe, evdeki papaza tavsiyelerde bulundu, evin adamına ve bana ve insanlara”)
240 sayfalık bir el yazmasının modern yazılımlar tarafından deşifre edilebileceğini her zaman düşünmeyiz. Araştırmacılar Voynich’in henüz tümünü deşifre ettiklerini açıklamadılar. Fakat hangi yöntemle yazıldığı ve şifrelendiği konusu artık bir sır değil.
Yapay zeka, belki de yüz yıllardır devreye giren amatör ve uzman onlarca insanın çabasını bir anda geçersiz kıldı.
