2022 Nobel Ekonomi Ödülü "Bankalar Neden Var?" Sorusunun Yanıtına Gitti (Peki Borçlarımız Neden Var?)

Bilim ve sanat dünyasında insanlığa hizmet edenlerin onurlandırıldığı Nobel Ödülleri’nin kazananları 3 Ekim’den itibaren duyurulmaya başladı. Nobel Komitesi, son olarak bugün Nobel Ekonomi Ödülü’nün kazanan isimlerini duyurdu.

Komite, 2022 Nobel Ekonomi Ödülü’ne Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond ve Philip H. Dybvig’i layık gördü. Komite, üç ismin çalışmasının toplumun finansal krizlerle başa çıkma şeklini geliştirdiğini açıkladı.

Üç ekonomiste Nobel kazandıran çalışmaları:

Komite’nin paylaştığı açıklamaya göre üç ekonomist, Modern bankacılık araştırmaları ile neden bankalar olduğunu, krizde nasıl daha az savunmasız hale geldiklerini ve banka çöküşlerinin finansal krizleri nasıl şiddetlendirdiğini açıkladı. Ekip, çalışmalarının temellerini 1980’lerde attı.

Ekonomistlerin çalışmasına göre ekonominin işlemesi için tasarrufların yatırımlara yönlendirilmesi gerekiyordu. Fakat bu, bir çelişkiye de neden oluyordu: Tasarruf sahipleri, beklenmedik harcamalar durumunda paralarına aniden erişmek isterken işletmeler ve ev sahipleri de kredilerini erken ödemek zorunda kalmayacaklarını bilmek zorundaydı.

"Bankalar, tasarruf yapanlar ile girişimcilere köprü oldu"

Diamond ve Dybvig, teorilerinde bankaların bu soruna nasıl optimal bir çözüm sunduğunu gösterdi. Buna göre bankalar, birçok tasarruf sahibinden mevduat kabul eden aracılar olarak hareket ederek mudilerin paralarına diledikleri zaman erişmelerine izin veriyor, borç alanlara uzun vadeli krediler de sunabiliyor.

Öte yandan çalışma, bankaların bu iki faaliyetinin aynı zamanda bankaları çöküşlere karşı savunmasız hale getirdiğini ortaya koydu. Çok sayıda tasarruf sahibi aynı anda paralarını çekmek için bankaya başvurduğunda banka çökebilirdi. Bu durum, devletin mevduat sigortası sağlaması ve bankalara son kredi mercii olarak hareket etmesiyle önlenebilirdi.

Diamond da çalışmada bankaların toplumsal açıdan önemli bir işlevi daha nasıl yerine getirdiğini ortaya koydu. Buna göre pek çok tasarruf sahibi ve borçlu arasında aracı olarak bankalar, borç alanların kredi itibarını değerlendirmek ve kredilerin iyi yatırımlar için kullanılmasını sağlamak için daha uygun idi.

Ben Bernanke ise modern tarihin en kötü ekonomik krizi olan 1930’ların Büyük Buhranı’nı analiz etti. Bernanke, banka kaçakçılığının krizin bu kadar derinleşmesi ve uzamasında nasıl bir rol oynadığını gösterdi. Bankalar çöktüğünde, borçlular hakkında değerli bilgiler kayboldu ve hızlı bir şekilde yeniden oluşturulamadı. Toplumun tasarrufları üretken yatırımlara kanalize etme yatkınlığı da bu nedenle ciddi şekilde azaldı.