ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, 29 Temmuz 1958’de dönemin ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower’ın girişimiyle kuruldu. Bu adımdan önceki sene içerisinde, 4 Ekim 1957’de Sovyetler Birliği, kıtalararası balistik füze olan Sputnik ile ABD’ye karşı “soğuk” bir yumruk atmıştı. Aparkat ise SSCB’nin “İkinci Ay” olarak tanıttığı uydusunu fırlatmasıya oldu. ABD nakavt olmak üzereydi.
![]()
Sputnik 1
Bu gelişmeler soğuk savaşın da başlamasına neden olan etmenlerden bazıları oldular. ABD, SSCB’nin bu teknolojileri askeri alanda da kullanma ihtimalini düşünüyordu. Bir füzeye uydu koyulabiliyorsa, nükleer bombalar da koyulabilirdi. ABD’nin korku ve endişesi, Sputnik II’nin lansmanıyla tavan yaptı. Bu kez uzay yolcusu olan rokette, insanlığın uzaya göndereceği ilk canlı olarak bir sokak köpeği seçilmişti. Laika adı verilen bu köpek, uzaya gönderilen ilk canlı olmanın bedelini kendi canıyla ödedi.
Bu sırada ABD, Vanguard TV-3’ü fırlatmak istemiş, 6 Aralık 1957’deki fırlatma sırasında dev bir patlamayla hezimet yaşanmıştı. Bu başarısızlık dönemin ABD başkanı Eisenhower’ı harekete geçirdi. Kamuoyu önünde açıklama yapan başkan, sivil uzay örgütü fikrinden bahsetti.
![]()
Patlama anı ve uzaya gidemeyen aşırı Sputnik benzeri Vanguard 3
Sputnik II’nin başarılı fırlatılışından birkaç hafta sonra ABD Savunma Bakanlığı bir cevap niteliği taşıyan Araştırma Projeleri Ajansı’nı, yani ARPA’yı kurdu. ARPA, günümüzün en yaygın teknolojisi olan internetin temellerini attı, sonradan onu DARPA olarak anmaya başladık.
Her şeye rağmen ABD’nin daha fazlasına ihtiyacı vardı. Haberleşme, meteoroloji ve navigasyon gibi alanlarda çalışacak bir sivil uzay ajansının temelleri o zaman atıldı. 31 Ocak 1958’de Explorer 1, ilk başarılı Amerikan uydusu olarak uzaya gönderildi. Herkes işin askeri tarafına odaklansa da bu uydu, bilimsel yönün önemsenmesi için güçlü bir anlam ifade ediyordu.
Van Allen adı verilen, gezegenimizi çevreleyen görünmez manyetik alanın keşfi yapılmıştı. Bu keşif, uzayın bir mücadele ve savaş alanı değil, insanların ve toplumların barışını temsil edecek bir alan olması düşüncesini de beraberinde getirdi.
Van Allen kuşağının keşfinden sonra söz konusu uzay oluşumu NASA adıyla bir senato komitesinde görüşülmeye başlandı. Yasada, “Uzayın keşfi ve kullanılması ile ilgili gelişmeleri ulusal başarı olarak nitelendiremeyiz.” gibi kapsayıcı cümleler vardı:
Kanun görüşmeleri tamamlandıktan sonra aynı yıl 29 Temmuzda Eisenhower son imzayı attı. Ülke çapındaki uzay kuruluşları da NASA isimli yeni kurumun çatısı altında bir araya getirildi.
1958'de NASA fikrinin hayata geçmesi, bugün hala devam eden olağanüstü bir yolculuğun başlangıcı oldu. Resmi doğum günü yürürlülüğe girdiği 1 Ekim 1958 olan NASA, bu sonbaharda 60. yaşını kutlayacak.
Bir NASA projesi olan Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bugüne kadar 18 ülkeden, 11 farklı uzay ajansından toplam 227 kişi görev yaptı.
