Afrika'nın Kamerun ülkesi, Nyos gölünde gerçekleşen patlama, binlerce insanın ve hayvanın yaşamına son verdi. Olayın ortaya çıktığı ilk zamanlarda insanlar, bu patlamanın neden olduğu yönünde ortak bir kanıya varamasa da çok sonradan sebebi öğrenildi.
Patlama, 100.000–300.000 ton (bazı kaynaklara göre 1.6 milyon ton) karbondioksitin (CO2) aniden salınmasını sağladı. Bu nedenle ortaya çıkan büyük bir gaz bulutu, gölün olduğu bölgede resmen bir felaket yarattı. O zaman gelin bu olayın hikayesine birlikte bakalım.
Başlangıçta 100 kilometre yükselen gaz bulutu, daha sonra havadan bile ağır olmaya başladığı için aşağıya indi.
Bazı arkeologlar bu gaz bulutunun, toprak kayması nedeniyle oluşmuş olabileceğini düşünüyordu. Bazıları da depremden şüphelendi ancak köy halkı bu olayın olduğu sabah hiçbir sallanma hissetmediklerini söyledi. Yani bu olasılık böylece rafa kaldırılmış oldu. Zaten en sonunda uzmanlar, bunun volkanik bir patlamadan kaynaklandığı konusunda hemfikir oldu. Çünkü bölgede inceleme yapmaya gelen kişiler, gölden alınan su örneğinin içerisindeki gazda, metan ve helyum içerikli karbondioksit olduğunu ortaya çıkardı ki bu da patlamanın volkanik kökenli olduğuna dair önemli bir kanıttı.
Gölün derinlerinden gelen, demir minerali açısından zengin olan sular, yüzeye çıktığı ve oksijenle birleştiği (oksitlendiği) için oluşan gaz, gölü yukarıdaki resimde gördüğünüz gibi kırmızı bir renge çevirdi. İlginç biçimde gaz problemi ortaya çıktıktan sonra gölün su seviyesi yaklaşık 1 metre kadar düştü ve gölün yakınındaki tüm ağaçlar birden devrilmeye başladı. Hatta yaklaşık 1.2 metrelik bir gazın salındığı yönünde iddialar bile var. Ancak yine şaşırtıcı şekilde gaz, köydeki hiçbir eve zarar vermedi.
Bilim insanları, gölün yüzeyinde 100 metrelik bir su ve köpük tabakasının oluştuğunu ve bunun kıyıya kadar ulaşan en az 25 metrelik büyük bir gaz bulutu yarattığını söyledi. Ki zaten bu, gölün yanındaki yerleşkelere zarar vermek için yeterli bir doğa olayı. Ayrıca suda oluşan bu tabakadan dolayı ortaya çıkan karbondioksit de atmosferdeki hava yoğunluğunun 1.5 katıydı. Bölgedeki Nyos, Kam, Subum ve Cha gibi köylerde yaşayan insanlar, bu bulut nedeniyle uykularında bile boğuluyor gibi olduklarını ifade etti. Hatta gaz bulutu öyle ilginçti ki 50 metre kalınlığında bir kütlesi vardı ve saatte 20-50 km hızla hareket edebiliyordu. Resmen korkulu rüyaların sebebi olan bu acımasız bulut, açıklanan rakamlara göre 1.746 insanı ve 3.500 hayvanı öldürdü.
Yaklaşık 4.000 kişi, bu olayın üzerine köyünü terk edip kaçtı.
Düşünün, bölgeden kaçanlarda bile gaz bulutunun yarattığı solunum problemleri ve felç gibi çeşitli hastalıklar görülmeye başladı. Hayatta kalan bazı insanlar, köyde çürük yumurta kokusu duyduklarını dile getirdi ki zaten bu da yetkililer için karbondioksite karışan başka volkanik gazların devreye girdiğini gösteriyordu. Ancak en başta göl suyunda bulunan tek gaz, karbondioksit olduğu için olayın ana nedeni buna bağlandı. Ama bu tabii ki de hatalı bir varsayımdı, başta da belirttiğimiz gibi yer altında kaynamaya devam eden volkanlar sorunun temel kaynağıydı.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumunda görev yapan Michele Tuttle, Nyos köyünün 1.200 kişilik bir nüfusa sahip olduğunu ve bu olaydan sağ çıkan sadece 4 kişi olduğunu söyledi. Yani 1.700'lü ölüm oranı, diğer köylerdeki hayatını kaybeden kişilerin toplamı baz alındığında elde edilen bir rakam. Gördüğünüz üzere kurtulan kişilerin sayısının, bir elin parmaklarını geçmemesi gerçekten tüyler ürpertici bir durum. Üstelik uzmanlar, aslında 3.000'e yakın insanın ölmüş olabileceğini ancak cesetlerin bölgeye hastalık yaymamaları için gömülmelerinden dolayı gerçek rakamın gizlendiğini ifade etti.
Patlamadan sonra hala yaşayan insanlar, ülkenin başkenti Yaoundé'deki hastanede tedaviye alındı. Aslında başta bu kişilerin, kükürtten ve hidrojenden zehirlendikleri düşünülüyordu ancak sonradan hayatta kalan insanlarla yapılan görüşmeler ve araştırmalar, zehirlenmenin baş sorumlusunun, karbondioksit olduğunu ortaya çıkardı. Yaşayanlar, ölenlerin hızla bilinçlerini kaybederek hayata veda ettiklerini söylüyordu. Hatta bilim insanları köyde incelemeler yaparken, tekrardan bir gaz salınımı oldu ancak onlar, gölün yukarısındaki bir yamaçta oldukları için başlarına bir şey gelmedi.
Sorunun kaynağı, yer altındaki volkanik lavlar olduğu için yeniden bir patlama yaşanması an meselesiydi. Bu nedenle göle bir gaz giderici düzenek kuruldu.
1995 yılından itibaren bu yönde çeşitli çalışmalar yapıldı ve 2001 yılında göle gazı önleyici bir tüp yerleştirilebildi. Sonra 2011 yılında oraya bir boru daha döşendi ve 2019 yılında artık tamamen sağlam bir gaz arıtma sistemi yapılabildi. Bu kurulan gaz giderici boruların amacı, karbondioksiti güvenli bir seviyede tutmaktı ki bunu başardı da. Böylece bölgedeki insanların hayatları, gaz ve karbondioksit salınımına karşı artık güvende.
Bu olaydan sonra bilim insanları bölgede aynı olayın tekrarlanabileceği yönünde endişe duydukları için işin peşini bırakmayıp farklı yerleri de araştırmaya başladı. Neyse ki şimdilik bölgede herhangi bir tehlikeli durum yok. Ancak uzmanlar, sadece Afrika değil, Napoli gibi dünyanın farklı bölgelerinde yaşanabilecek volkanik patlamalara karşı dikkatli olmak gerektiğini ifade etmekte. Peki siz bu olay hakkında ne düşünüyorsunuz? Doğal nedenlerle böyle ürkütücü olayların yaşanması sizlere ne hissettiriyor? Bu soruların cevaplarını yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Wikiwand, Los Angeles Times
- Görsel Kaynakları: The What If Show
