Bir devletin ayakta kalmasının belki de en önemli unsurlarından biri olan vergilendirme sistemi, halkın belirli miktarda para vererek devletini güçlendirmesini sağlar. Bunun karşılığında da devlet, halkı daha rahat yaşatmak, daha iyi korumak ve daha sağlıklı tutmak gibi amaçlar için yatırımlar yapar. Ülkemizde KDV, ÖTV derken pek çok kalemde vergi ödüyoruz. Aldığımız maaşlardan dahi devlete belirli oranda vergi kesiliyor.
Peki son dönemde artan kur fiyatlarıyla birleşince iyice belimizi bükmeye başlayan bu vergilendirme sistemi, geçmiş dönemlerde nasıl işliyordu? Bugün sizlere, Roma İmparatoru Vespasianus'un zayıflayan ülke ekonomisini kalkındırmak için getirdiği meşhur "idrar vergisi"ni ve bu vergiyle birlikte tarihe kazınan "paranın kokusu olmaz" sözünü anlatacağız.
Roma'yı kurtarmak için idrara vergi koyan imparator: Verpasianus
Genelde aç gözlüğü ve paraları saçıp savurmasıyla tanınan Roma İmparatoru Nero'dan sonra başa geçen Vespasianus'un eline, Nero dışında m.s 64 yılında Roma'da çıkan büyük yangın, m.s 66'daki Büyük Yahudi İsyanı ve m.s 68 - 69 yılları arasındaki dört imparator yılında yaşanan çatışmalar gibi ekonomiyi derinden etkileyen bir enkaz kalmıştı. Bu enkazı toplamak için kolları sıvayan Vespasianus, odağını genel olarak iç savaşla zayıflamış ülkenin tamirine verdi. Morali son derece bozuk olan orduyu yeniden toparlayıp disiplin sağlayan Vespasianus, Roma Senatosu'nun yardımıyla yönetimi de düzenleyerek ekonomiyi sağlamlaştıracak adımlar attı.
İdrardan vergi alıp imparatorluğu toplamak kulağa garip geliyor olabilir, imparatorluğun büyüklüğü ve beraberinde getirilen diğer reformlar düşünüldüğünde Vespasianus'un istediği şeyi başardığını söyleyebiliriz. Zaten idrar vergisi ilk olarak Vespasianus döneminde değil Nero döneminde gelmiş, ancak sonrasında kaldırılmıştı. Vespasianus, imparator olduktan sonra Roma'da bulunan umumi tuvaletlere vergilendirme sistemini yeniden getiriyor. "Vectigal urinae" ismini verdiği yasayı senatodan geçirip uygulamaya sokan Vespasianus, bu yasayla umumi tuvaletlerdeki idrar ve dışkıyı alanlardan vergi almaya başlıyor.
"Umumi tuvaletlerdeki idrar ve dışkıyı neden toplasınlar ki?" diye sorduğunuzu duyar gibiyim. Roma döneminde idrar ve dışkılar toplanıp yün üretimi, kirlenmiş togaların beyazlatılması, tabaklama gibi pek çok alanda kullanılıyordu.
"Paranın kokusu olmaz"
Verpasianus'un oğlu Titus, babasının ekonomiyi güçlendirmek için getirdiği vergilerden biri olan idrar vergisine tepki gösterir. Bu tepki üzerine eline bir sikke (para) alan Verpasianus, bu sikkeyi oğlunun burnuna yaklaştırıp kokup kopmadığını sorar. Titus'un sikkenin kokmadığını söylemesinin üzerine efsaneleşmiş şu cümleyi kurar: Atqui ex lotio est. Pecunia non olet. (Ama bu para idrardan geliyor. Paranın kokusu olmaz.)
Verpasianus'un bu cümlesi günümüzde bile bazı ülkelerin umumi tuvaletlerinin girişinde yer almaya devam ediyor. "Para gelsin de nereden geldiği önemli değil" anlamına çıkan bu cümleye göre bir düzen kuran Verpasianus, 10 yıllık hükümdarlığında Roma'nın ekonomisini yeniden toparladı. Roma soyluları arasında lüks ve savurganlığı ortadan kaldıran Verpasianus'un ismi günümüzde hala Fransa'da Vespasiennes, İtalya'da ise Vespasiani ismiyle halk tuvaletlerinde yer alıyor.
Bu içeriğimizde İmparator Verpasianus'un Roma İmparatorluğu'na getirdiği idrar vergisi ve o tarihi sözüne yakından baktık. Bu tarz tarihi olaylarla ilgili daha fazla içerik gelmesini istiyorsanız sizleri yorumlara bekliyoruz.
