Herhangi bir şeyin dünyanın en iyisi olması için onu tarafsız şekilde değerlendirmek gerekir. Reklam konusunda dünyanın en iyisi, bundan tam 37 yıl önce, 1984 yılında yayınlanmış olan Apple’ın Macintosh reklamı olabilir. Sadece ürünün tanıtıldığı 20 Ocak 1984 tarihinde 1 kez yayınlanan bu film, bilgisayarlardan nefret eden onbinlerce insanın mağazaya akın etmesini sağladı.
Bu reklam filmini neyin önemli kıldığını, nasıl bir firmanın ya da bir ürünün ötesine geçip devrim yarattığını anlatacağız. Ancak tüm bunları günümüzdeki koşullara göre değerlendirmek hata olur. Biraz geçmişe gidiyor, o günün şartlarını anlıyoruz.
Reklamın yayınlandığı 1984 yılında teknoloji sektörü şu şekildeydi:
- 1911’de kurulan IBM dünyanın en büyük şirketi konumundaydı.
- Halk arasında IBM’in lakabı Büyük Mavi (Big Blue) şeklindeydi.
- Apple kurulalı henüz 8 yıl geçmiş ufak bir şirketti, tek ürünü de kişisel bilgisayardı.
- Ufak bir şirket olmasına rağmen Apple, IBM'i en büyük ve en önemli rakibi olarak görüyordu.
- İnsanlar için bilgisayarlar kişisel bir araç değil, ürkütücü bir teknolojiydi. Bu nedenle çok tercih edilmiyordu.
- Bırakın her evi her okulda ve kurumda bile bilgisayar yoktu.
- İnternet henüz kuantum bilgisayarlar gibi, çok az kişi tarafından sadece biliniyordu, kullanıcısı yoktu.
- Telefonlar ise sadece evde kullandığımız ekransız ve kablolu araçlardan ibaretti
- En yaygın kitle iletişim aracı televizyondu.
Steve Jobs, Apple’ın geliştirdiği Lisa isimli bilgisayar modeliyle başarısız olduktan sonra Macintosh adında yeni bir bilgisayar geliştirdi, ancak bu kez başarısız olmak istemiyordu. Daha fazla bilgisayar satabilmek için insanların teknolojiye karşı olan korkularını kırmak, onları yeniliğe ikna etmek gerekiyordu. Bunun için de sarsıcı bir plan yapmak zorundaydı.
Steve Jobs’a göre IBM, 'her şeyin sahibi olmak isteyen, özgürlük karşıtı egemen, silahları ve endüstriyi ele geçirmeye çalışan' bir şirketti. Jobs’ın bu tanımına göre IBM, yani halk arasındaki adıyla Büyük Mavi, George Orwell’ın 1984 kitabındaki her şeyin sahibi Büyük Birader karakterine benziyordu. Jobs’ın aklına dahiyane bir reklam filmi gelmişti. Böylece bilgisayarlarını satmak istediği insanlar, IBM’i artık Büyük Mavi değil, Büyük Birader olarak tanıyacaklardı.
Alien ve Blade Runner (Bıçak Sırtı) gibi bilim kurgu filmlerinin yönetmeni Ridley Scott ile anlaşma yapıldı. Bin Dokuz Yüz Seksen Dört kitabı referans alındı. Toplamda 2 milyon dolarlık maliyetle reklam filmi tamamlandı.
Apple’ın 1984’te yayınladığı Macintosh reklamı:
Videoda ifade edilen sözlerin Türkçesi:
Korkunç adam insanlara hitap eder:
"Bugün, Bilgi Arıtma Yönergesi’nin ilk mükemmel yılını geride bıraktık, kutluyoruz."
- Bu sırada kırmızı şortlu ve çekiçli kadın liderin muhafızları tarafından kovalanmaktadır.
"Tarihte ilk kez her bir işçinin tazelenip çiçek açabileceği, çelişkili gerçek düşüncelerin zararlılarından korunan saf ideoloji bahçesi yarattık."
"Kurduğumuz bu düşünce birliği, dünyadaki herhangi bir donanma veya ordudan daha güçlü bir silahtır."
"Hepimiz tek bir kişiyiz, tek iradeyiz, tek çözümüz, tek nedeniz."
"Düşmanlarımızı kendi kafa karışıklıklarına gömeceğiz. Biz galip geleceğiz!"
- Kırmızı şortlu kadın çekici fırlatır, ekran infilak eder, liderin konuşması ve reklam şu cümlelerle son bulur:
“Apple Bilgisayar, 24 Ocak’ta Mac’i duyuracak ve 1984’ün neden 1984’de benzemeyeceğini anlayacaksınız.”
Reklamda hangi karakter kimi temsil ediyor?
Reklamdaki kırmızı şortlu sportif kadın Apple’ı, taşıdığı çekiç Apple’ın yenilikçiliğini temsil etmektedir. Dev ekranlarda herkese sesslenen adam ise Orwell’ın kitabında her şeyi kontrol altında tutan tek otorite Büyük Birader’dir. Diğer tüm insanlarsa tek tip düşünce yapısına sahiptir. Apple gelir, yenilikçiliği temsil eden çekici fırlatır, ürkütücü olan gelenekselliği yıkar ve distopik düzen son bulur. Artık insanların farklı ve özgür düşünebilecekleri, Apple’a göre teknolojiyle barışacakları dönem gelmiştir.,
Bu reklamın ardından Apple neler başardı?
ABD genelinde halkın televizyona kilitlendiği spor etkinlikleri sırasında yayınlanan reklamdan sonra tam 200.000 insan Apple’ın mağazalarına akın etti. O günün ekonomisiyle 2.495 dolarlık etiketi olan Macintosh, ilk 100 gün içinde 72.000 adet sattı.
Bugün Apple, dünyanın en değerli şirketi olarak IBM’in o yıllarda eleştirdiği bir konumda. Steve Jobs’ın ortaya koyduğu strateji sayesindeyse teknoloji; korkulan değil, sevilmesi ve alışılması gereken, özgürlüğün sembolü olacak bir kavram şeklinde görülüyor. Peki o hâlde bugünkü Büyük Birader kim?
