Arka koltuğa veya gidiş yönünün tersine bakan koltuklara oturunca daha sık hissedilen, virajlı ve kasisli yollarda etkisi daha da artan bu durum, dalgalı denizde seyreden gemilerde yolculuk yapanlarda da sık sık görülüyor.
Rahatsız edici bu durumun nedeni tamamen denge sistemiyle alakalıdır. Uzay araştırmacıları buna "uzaysal oryantasyon" diyorlar. Tıptaki ismi ise "hareket hastalığı"dır.
Beyin; hareketi iç kulaktan, gözlerden ve vücut derin dokularından gelen uyarılar sayesinde algılar.
Bu üç sinirsel yol ile yürüme gibi bilinçli hareketler beyne gönderilir. Bilinçli hareket edilmediği zaman (arabada yolculuk gibi) beyin üç farklı yoldan gelen mesajları koordine edemez ve bir anlaşmazlık ortaya çıkar. Bu da araç tutmasına neden olur.
Aslında taşıt tutmasının tam olarak nasıl ortaya çıktığı bilinmiyor. Üç farklı sinirsel yol arasında bir anlaşmazlık olduğu görüşü bir varsayımdır. Hareketi iç kulaktaki yapılar tespit ettiği için hareket hastalığının nedeninin buradan dolayı oluşabileceği tahmin ediliyor.
Ayrıca gözlerden gelen mesajların çok etki etmediği düşünülüyor çünkü görme engelli kişilerde de araç tutması ortaya çıkabiliyor. Beyinde ve sinir sisteminde iletişimi kolaylaştıran kimyasal maddeler olan bazı nörotransmitterler de bu durumun nedeni olabilir. Bu sebeple araç tutmasının tedavisinde nörotransmitterlere etki eden ilaçlar kullanılabiliyor. Antihistaminikler sayesinde de bulantı, kusma, baş dönmesi engellenebilmektedir.
Taşıt tutmasına karşı alınabilecek bazı önlemler şu şekilde:
- Seyahat ederken ufuk çizgisine bakabildiğiniz bir pozisyonda oturun.
- Arabada arka koltuk yerine ön koltukta oturun.
- Gemideyseniz güverteye çıkıp ufka bakın.
- Uçakta pencere kenarını tercih edin.
- Uçakta kanata yakın bir koltukta oturun çünkü bu kısım daha az sarsılır.
- Kitap, telefon, tablet gibi nesnelere uzun süre bakmayın.
- Gidiş yönüne ters koltuklarda oturmayın.
- Kötü kokulardan, baharatlı yiyeceklerden, havasız ortamlardan uzak durun.
- Doktorunuzun önerdiği bir ilaç kullanın.
Peki aç karınla bindiğimiz araçta midemiz neden daha fazla bulanır?
Mide yiyecek parçalarken hidroklorik asit üretir, bunu enerji için kullandıktan sonra kalanını boşaltır. Uzun süre yemek yenmediğinde bu asit midede birikir. İçinde bulunduğumuz araç sallandıkça midemizdeki asit de sallanır ve bu da mide yanmasına ve bulantıya neden olur.
Çocukları daha fazla araç tutmasının nedeni ise boyları kısa olduğu için ufuk çizgisini göremiyor olmalarındandır. Arka koltuğun ortasına otururlarsa bu sorunu yaşama ihtimalleri azalacaktır.
