Türkiye’de COVID-19 ile mücadele kapsamında aşı uygulamaları gittikçe hızlanmaya başladı. Sağlık Bakanı Koca, geçtiğimiz günlerde SGK’ya kayıtlı olan herkesin aşı olabileceğini, ardından da yaş sınırının 30’a indirildiğini açıklamıştı.
Birer birer COVID-19 aşısı olduğumuz bu dönemde insanlarda en yaygın görülen yan etkilerden biri, aşının vurulduğu kolda hafif ya da şiddetli ağrı görülmesi. Bu ağrı sadece COVID-19 aşılarına özel değil elbette, çiçek ve kızamık gibi birçok aşıda da aynı yan etkileri yaşayabiliyoruz. Peki aşının vurulduğu kolda ağrı oluşmasının sebepleri neler? Aşıların yan etkilerini merak edenler için anlattık.
Aşılar herkeste farklı yan etki gösteriyor
COVID-19 aşılarının yaygınlaşmasıyla birlikte hem kendi çevremizden hem de sosyal medyadan insanların farklı yan etkiler deneyimlediklerini görüyoruz. Bir kişide aşı; kol ağrısına, halsizliğe veya yüksek ateşe sebep olabiliyorken başka bir kişide bu yan etkilerin hiçbiri görülmeyebiliyor.
Bilim insanlarının yaptığı açıklamaya göre aşı yapılan kolda ağrı olması son derece normal, hatta beklenen bir şey. Örneğin Washington Üniversitesi’nde uzman doktor olarak görev yapan Deborah Fuller, bu yan etki için “Kolda böyle bir reaksiyon görmek, hastalığa neden olmadan bir patojeni taklit etmeye çalışan aşıdan görmeyi beklediğimiz bir şeydir” ifadelerini kullanıyor.
Peki kolda aşı ağrısı olan kişinin vücudu düzgün çalışıyor da ağrı yaşamayanın düzgün çalışmıyor mu? Tabii ki de hayır. John Hopkins Üniversitesi’nde epidemiyoloji doktoru olan William Moss, bağışıklık sistemimizin son derece karmaşık bir yapısının olduğunu ve kendi kendine koruyucu bağışıklık tepkileri gösteren insanların ağrı hissetmeyeceğini, bunun da son derece normal olduğunu belirtiyor.
Aşıların herkeste farklı yan etki göstermesinin bir diğer nedeni ise yaş farkı. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin paylaşmış olduğu verilere göre 55 yaşına kadar tek doz Pfizer-BioNTech aşısı olan kişilerin %83’ünde, daha yaşlı olan insanların ise %71’inde kol ağrısı gözlemlenmiş. İkinci dozla birlikte bu oran genç kesimde 78’e, yaşlı kesimde ise %66’ya inmiş.
Aşı yapılan kol neden ağrır?
Aşı olduğunuz andan itibaren vücudunuz, sistemde ters giden bir şeyler olduğunu fark ederek savunma pozisyonu alır. Bağışıklık sisteminiz, vücudunuzda bir nevi istilacılar olduğunu düşünür ve bu istilacıların kim olduğunu araştırmak üzere, aşı yapılan yere yani yabancı hücrelerin giriş yaptığı yere kendi antijen hücrelerini göndermeye başlar.
Antijen hücreleri, kaslarımızda, derimizde, diğer dokularda; yani vücudumuzun bütün her yerinde bulunan hücrelerdir. Bu süre zarfında, daha fazla antijenin tehlikeli bölgeye ulaşabilmesi adına kan damarları genişlemeye başlar.
Antijenler vücudun içerisinde zararlı gördüğü herhangi bir virüsü ya da bakteriyi tespit ettiği anda, bağışıklık sisteminden yardım talep ederler. Yardıma gelenlerin arasında sitokin, kemokin ve prostaglandin adı verilen bağışıklık hücreleri bulunur.
Az önce bahsettiğimiz kan damarlarını genişletme işlemini sitokinler gerçekleştirir. Sitokinler aynı zamanda sinir uçlarını tahriş ederek ağrıya sebep olabilir ve kerokin ile birlikte iltihaplanmaya yol açarak vücut ısısının yükselmesine veya kişinin halsiz hissetmesine yol açabilir. Prostaglandin ise doğrudan lokal ağrı reseptörleri ile etkileşime girerek bir nevi ağrı kesici görevini üstlenmeye başlar.
Aşının kolda ağrı yapmasındaki nedenler elbette bunlarla sınırlı kalmıyor. Antijenlerin yardımına gelen bazı kan hücreleri de tıpkı yukarıda saydıklarımız gibi virüs ve bakterilerle savaşarak, ağrı ve halsizliğe yol açabiliyor.
Bu kan hücrelerinin arasında makrofaj, B-lenfositler ve T-lenfositler yer alıyor. Makrofaj, vücutta gezinen virüsleri, bakterileri ve ölmek üzere olan hücreleri parçalamakla görevlidir. B-lenfositlerin görevi makrofajın ardında bıraktığı minik virüs parçalarını yok etmek, T-lenfositlerin ise enfekte olmuş hücrelere saldırmaktır.
Kol ağrısı ne zaman başlayıp ne zaman biter?
Tıpkı ağrının kişiden kişiye farklılık gösterdiği gibi ağrının ne zaman başlayıp ne zaman sona ereceği de farklılık gösteriyor. Ağrı, genellikle 24 saat sonra kendini göstermeye başlıyor ve 2-3 gün içerisinde şiddetini yitiriyor. Doktorlar, kol ağrısının bir hafta kadar sürebileceğini, 1 haftadan uzun bir süredir kol ağrısı yaşayan insanların mutlaka doktor kontrolüne gitmelerine tavsiye ediyor.
Aşıdan sonra kol ağrısını dindirmek için ne yapılmalı?
Özellikle COVID-19 aşısı olduysanız, herhangi bir ağrı kesici almak yerine ilk önce daha basit yöntemlerle ağrıyı dindirmeye çalışabilirsiniz. Ağrı kesici almanız gerektiğini düşündüğünüz durumlarda ise mutlaka aile hekiminize ya da bir doktora danışmanızı öneririz.
Bilim insanlarının söylediklerine göre aşı yapılan koldaki ağrıyı dindirmek için yapılması gereken şeylerin en başında, kolu sürekli hareket ettirmek bulunuyor. Doktorlar, aşı yapılan kol ne kadar hareketsiz kalırsa ağrının o kadar artacağını, bu yüzden de kolun sürekli hareket ettirilmesi gerektiğini belirtiyor.
