Sanırım herkes hayatında bir kere de olsa 'Burcun ne?' sorusuyla karşılaşmış, en 'Ben burçlara inanmam.' diyenimiz bile göz ucuyla da olsa '2021'de burçları neler bekliyor?' türünden haberlere bakmıştır. Peki bize kıskanç olup olmadığımızdan gelecek ay hangi konularda sıkıntı çekeceğimize kadar geniş bir alanda bilgi verdiğine inanılan astroloji ve burçlar gerçek mi?
Bu sorunun cevabını verebilmek için tarihte epey geriye gitmemiz gerekecek. Zira bildiğimiz üzere, insanların gökyüzünde gördükleri yıldızlarla, gezegenlerle ve onların hareketleriyle olan ilişkileri binlerce yıldır devam ediyor.
Biz de yolculuğumuza en temel soruyla başlayalım; astroloji nedir?
Astrolojinin en kısa ve net tanımı, TDK'da ifade edilen haliyle; 'yıldız falcılığı'dır. Daha geniş bir tanım yapmak gerekirse de astroloji; gök cisimlerinin hareketlerinin, konumlarının ve bunların insan hayatı üzerindeki etkilerinin incelenerek yorumlanmasıdır. Bu incelemeleri yaparak yorumlayan kişiler ise astrologlardır.
Astroloji, insanlık tarihinde uzunca bir zaman boyunca günümüzde artık bir bilim dalı haline gelen astronomi ile ortak bir çalışma alanında ilerledi. Yıldızları ve gök cisimlerini bilimsel anlamda incelemek ve bunlar üzerine kehanetlerde bulunmak, binlerce yıl boyunca yalnızca 'astroloji' olarak anıldı. Peki günümüzde bu ayrımın var olmasının sebebi ne? Astroloji ve astronominin farkı ne, bu farktan ne zamandan beri haberdarız?
Bilim ve sözdebilimin iç içe yolculuğu: Astroloji ve astronomi
Yukarıda astrolojiyi tanımlarken, gök cisimlerinin hareketlerini incelediğinden bahsetmiştik. Şimdi bir de astronominin en basit tanımına bakalım; yıldızların, gezegenlerin, galaksilerin ve tüm gökcisimlerinin incelendiği bilim dalı. İki tanımın epey ortak noktası olduğunu fark etmişsinizdir. İşte bu ortak payda, yüzlerce yıl boyunca astroloji ve astronominin bir arada ilerlemesine sebep oldu.
Binlerce yıl boyunca astrologlar gökyüzüne bakıp türlü anlamlar çıkardılar. Kimileri gökyüzünü yıldızların konumunu temele alarak birer pusula olarak kullanırken, kimileri de gökcisimlerinin hareketlerine daha mistik anlamlar yükleyerek kehanetlerde bulunmayı seçti. Bu sebeple de aynı gökyüzüne bakan, temelde aynı şeyleri inceleyen iki farklı alan ortaya çıktı.
Ancak artık günümüzde, gökcisimlerini bilimsel verileri baz alarak inceleyen astronominin kendine ayrı bir isim bulmasıyla birlikte, astrolojinin hiçbir bilimsel dayanağı kalmadı. Dolayısıyla astroloji için bir bilim dalı ifadesinin kullanıldığı yerler olsa da, bunun doğru olmadığını ve astrolojinin bir bilim dalı olmaktan çok uzak olduğunu biliyoruz.
Gökbilimciliğinin en önemli isimlerinden biri olan Johannes Kepler'in bile bir astrolog olarak anıldığı dönemden, astronominin ayrı bir bilim dalı olmasına geçiş ise Isaac Newton'un gezegenlerin hareketlerini matematikselleştirerek gökyüzüne bambaşka bir bakış sunmasıyla başlıyor. 17. yüzyılın sonlarında başlayan Aydınlanma Çağı'yla birlikte astronomi diğer pek çok bilim dalıyla birlikte çalışan bir bilim dalı olurken, astrolojinin de bilimsel bir yanının olmadığı anlaşılıyor.
Fakat yüzlerce yıldır bir bilim dalı olmadığını bilmemize rağmen insanlar astrolojiye ve tabii ki burçlara inanmaya devam ediyor. Peki neden? Hem bizim 'burç' dediğimiz şey tam olarak ne ola ki? Birlikte bakalım.
Zodyak ve 12 burç:
Burçların ne olduğunu ve sembolleri ile isimlerinin nereden geldiğini anlamak için bakmamız gereken kavram zodyak. Zodyakın ne olduğunu anlamak için, gezegenimizin güneş etrafında bir yıl boyunca dönüşünü ve bu dönüş esnasında oluşan dairenin içerisinde kalan alanı hayal etmeniz yeterli. Bu hayali daire, zodyakı temsil ediyor ve astrologlar, bu alanı 12 eşit parçaya bölerek bu parçaların her birine burç adını veriyor. Burçların isimleri ise denk geldikleri takımyıldızlarına göre veriliyor.
Şimdilerde bilinen haline ve popülaritesine 2. yüzyılda İskenderiyeli astronom ve matematikçi Batlamyus'un Tetrabiblos isimli kitabı ile kavuştuğu düşünülse de, 12 burç Antik Yunanlılardan Babillilere kadar pek çok toplumda varlığını göstermiş ve insanlar binlerce yıl boyunca burçları birer kehanet aracı olarak kullanmışlar.
O halde en önemli soruyu soralım: Gökcisimleri gerçekten bizleri etkiliyor mu; burçlar gerçek mi?
Maalesef bilimsel olarak gökcisimlerinin insanlar üzerinde etkisi olduğuna dair hiçbir veri bulunmuyor. Aksine elektromanyetizma, kütle çekim kuvveti ve zayıf nükleer kuvvet gibi pek çok bilimsel fiziksel kuvvetin, insan üzerinde etki bırakmasının mümkün olmadığı bilimsel araştırmalarca desteklenmekte.
Aynı zamanda astrolojinin kendi içinde bile pek çok farklı anlayışla yorumlanması, zodyak gibi astrolojinin temelini oluşturan kavramın bile farklı kollarında başlangıç noktaları olarak farklı şeyleri seçmesi, astrolojinin tutarsız ve gerçeklikten uzak olduğunu kanıtlar nitelikte.
Burçların insan üzerindeki etkisini açıklayacak bir bilim dalı mevcut: Psikoloji.
Burçlara inanmak, inanmayı istemek, aslında tamamen insan psikolojisi ile ilgili. Burç yorumlarına bakıp 'Çok yakında büyük bir felaket yaşayacaksınız.' ifadesini görsek, muhtemelen 'Aman burç da ne saçma şey.' der, arkamızı döner gideriz. Ama bir burç yorumu bizim için 'Çok çabalıyorsun ve emeklerin boşa gitmeyecek, uğraştığın şey her ne ise çok yakında senin olacak.' dese, buna içten içe inanmak isteriz.
Çünkü insanlar olarak gerçek olmasını istediğimiz şeyleri duymak ve onaylandığını hissetmek isteriz. Zaten aslında astrologlar da temelde oldukça genel ifadeleri kişisel algılanabilecek cümlelerle aktararak bunlardan kendimize pay çıkarmamızı sağlarlar.
Sonuç olarak, burçlar herhangi bir şekilde bilimsel verilere dayanmadığı gibi, gökcisimlerinin insanların günlük hayatları ve karakterleri üzerinde herhangi bir etki yaratmayacağı da bilimsel verilerle desteklenmektedir. Bir tür eğlence ya da 'iç rahatlatma, bilme isteğini karşılama aracı' olarak burçlara 'inanmak' sizin elinizde ancak bizim tavsiyemiz, hayatınızı şekillendirecek kararlara yön vermesi için burçları seçmemeniz, yıldızlardan size yol göstermesi için medet ummamanız olacaktır.
