2019 yılının başlarında, uzayda tekrarlı bir şekilde ortaya çıkan radyo sinyali patlaması (FRB) olgusunu yalnızca tek bir yapıda, FRB 180814’te görebiliyorduk. Ocak ayında ikinci FRB keşfedilmişti.
Kanada’daki CHIME (Kanada Hidrojen Yoğunluğu Haritalama Deneyi) teleskobu kullanılarak yapılan çalışmalarda astronomlar, sekiz yeni FRB varlığını ortaya çıkardı. Araştırma sonuçlarını içeren makale arXiv sunucularında yer aldı ve The Astrophysical Journal Letters’e kabul edildi.
Böylece, bilinen FRB oluşumlarının sayısı 10’a çıkmış oldu. Yani artık bu olgular hakkında veri tabanı oluşturabilir ve istatistiksel anlamda çalışmalar yürütebiliriz. Böylece FRB’lerin ne olduklarına dair bilgilerimiz genişleyecektir.
Hızlı Radyo Patlaması (FRB) nedir?
Hızlı Radyo Patlaması, İngilizce adıyla Fast Radio Burst (FRB) uzayda ortaya çıkan ve anlık olarak radyo verilerinde sapmalara sebep olan büyük ölçekli ancak çok kısa süreli radyo dalgası atımıdır. Bu FRB’ler yalnızca birkaç milisaniye sürerler. Ancak tek bir patlamada 500 milyon güneşten daha fazla enerji salınımı yaparlar.
Çoğu FRB yalnızca tek seferlik olarak gerçekleşir ve ne zaman, nerede ortaya çıkacaklarını kestirmek bizim sahip olduğumuz bilimle imkansızdır. Çok karmaşık, zor ve uğraşlı olsa da bu olguların kaynağına inmek mümkündür.
Bu nedenle de tekrar eden FRB’ler büyük ilgi çekiyor. Düşündüğümüz kadar nadir olmadıklarının ortaya çıkması da galaksilerdeki köklerinin ortaya çıkartılmasına ve ne tür ortamlarda ortaya çıktıklarına dair bilgiler verecektir. Ayrıca elimizde yeterince FRB örneği bulunması, bu oluşumları karşılaştırabilmemize de olanak sağlıyor. McGill Üniversitesi’nden fizikçi Ziggy Pleunis, bu yapıların bazılarının ‘diğerlerden daha üretken’ olduğunu söylüyor.
Makalede göze çarpan bir detaya göre bu sekiz yapıdan 6’sı yalnızca 1 defa tekrar enerji salınımı yaptı. Bir tanesi ise ilk keşfiyle birlikte toplam 3 defa radyo enerjisi salınımı gerçekleştirdi.
Tüm FRB’ler tekrar eder mi?
FRB oluşumları hakkındaki bilgilerimiz kısıtlı. Harvard-Smithsonian’dan astrofizikçi Vikram Ravi, makalesinde tüm FRB’lerin aslında tekrar eden yapılar olduğunu ancak bazılarının diğerlerinden çok daha aktif olduğunu söylemişti. Ravi bu olguları yanardağlara benzetmişti.
Yani biz, gözlem yaptığımız süre içerisinde tekrarladığını gördüğümüz FRB’leri ayrı bir kategori olarak ele alsak da aslında diğerlerini bu gruba koymamamızın tek sebebi yeterince uzun süre gözlem yapamamış olmamız.
FRB’lerin benzer özellikleri de bulunuyor. Bunlar arasında çıkarttıkları sinyalin gittikçe zayıflaması bulunuyor. Bu durum, FRB’lerin kökenleri hakkında da bir ipucu ortaya çıkartıyor.
FRB aramaları devam ediyor
FRB’lerin bulunması ve incelenmesi şu anda astronomi dünyasının bir numaralı gündem maddeleri arasında yer alıyor. Araştırmacılardan biri olan Pleunis, “Doğanın böyle bir şeyi ortaya çıkarması çok inanılmaz. Ayrıca, bu yapıda sadece nasıl çözeceğimizi bulmamız gereken çok önemli bilgiler saklı olduğunu düşünüyorum ve bu yolun tam ne olduğunu bulmaya çalışmak çok eğlenceli.” şeklinde konuştu.
Bu yapıları keşfetme amacıyla kullanılan araçlar arasında Avustralya’daki ASKAP ve Parkes Gözlemevi gibi tesisler de bulunuyor. CHIME, bu aramalar için optimal hale getirilmemiş olmasına rağmen FRB gözlemlerinde çok daha başarılı oldu. Sekiz yeni tekrar eden FRB, CHIME’ın yakaladığı sinyaller üzerinden kaydedildi.
FRB’leri inceleyen uzmanlar, dağılımlarını, manyetik yapılarını ve kutuplaşmalarını kullanarak bu radyo sinyallerinin nasıl manyetik ortamlardan ve tahmini olarak hangi mesafeden geldiğini çözmeye çalışıyor.
Hızlı Radyo Patlamaları hakkında şu anda çok fazla bilgimiz olmasa da yakın zamanda bilim insanları yeni keşiflerle gelecek gibi duruyor.
