İnternet, üzerinde birçok bilgiye anında ulaşabildiğimiz bir teknoloji olsa da özellikle sosyal medya platformlarında dolaşan asılsız bilgiler, insanların yanlış şekilde bilgilenmesine yol açabiliyor. Twitter gibi gündelik hayatta fazlasıyla kullanılan ve insanların gündemi takip edebildiği sosyal medya platformları ise bu tür yanlış bilgilerin insanların kafasına girmesi için çok uygun bir mecra hâline gelmiş durumda. Bir kullanıcı tarafından paylaşılan asılsız bilgi etkileşim alırsa farklı kullanıcılar tarafından da paylaşılıyor ve gün geçtikçe daha yaygın hâle geliyor.
Teyit.org isimli platform, internet ortamında dolaşan bilgilerin doğru veya yanlış olduğunu açık kaynaklara dayandırarak analiz ediyor. Geçtiğimiz ay Twitter üzerinde paylaşılan bir gönderide, polislerin argoda ‘Aynasız’ lakabını nasıl aldığı hakkında bir bilgi veriliyordu. Bu bilgiye göre, 70’ Renault 12 TS modellerinin sağ aynası bulunmuyordu ve polisler o zamanlar bu otomobili kullandıkları için argoda isimleri ‘Aynasız’ olarak kalmıştı. Twitter üzerinde gittikçe yayılan bu paylaşım, Teyit.org’a da ihbar edildi ve sonuç olarak bilginin asılsız olduğu ortaya çıktı.
Aynasız otomobiller, 1970 yıllarından önce de vardı
~1960 Volkswagen Convertible
Polislere argoda aynasız denmesinin sebebi, o yıllarda kullanılan otomobillerin aynası olmamasından gelmiyor. Aynasız otomobiller, dünyanın hiçbir yerinde 1970'li yıllarda satılmaya başlanmadı. İlk olarak 1950 senesinde görülen çeşitli sağ aynasız otomobiller, 1980’lerin sonlarına kadar üretildi. Örnek vermek gerekirse 1954 Chevrolet Bel Air Sedan ve 1960 Volkswagen Convertible modellerinde de sağ ayna bulunmuyordu.
Bunun yanı sıra dünyanın farklı yerlerinde de çeşitli polis arabalarında sağ ayna bulunmuyordu. Buna bir örnek olaraksa 1976 yılında yollarda olan, İtalya polisinin kullandığı otomobilleri örnek verebiliriz. 1987 yılında vizyona giren "Polis Akademisi 4: Vatandaşlar Devriyede" filminde görülen polis otomobilinin de sağ aynasının olmadığı gayet net bir şekilde görülüyordu.
Peki aynasız tabiri ne zaman ortaya çıktı?
Polisler için kullanılan aynasız tabiri incelendiğinde, bu kelimenin hikâyesinin 1889 yılına kadar uzandığı görülüyor. Bu tabir, o yıllarda "yakışıksız, biçimsiz" anlamını taşıyormuş. Nişanyan Sözlük’e göre aynasız tabirinin polisler için kullanımına 1932 yıllarında başlanmış. Sözlükte, Osman Cemal Kaygılı’nın Argo Lugatı incelendiği zaman "aynasız" kelimesinin "polis, taharri (soruşturma) memuru" olarak tanımlandığı göze çarpıyor.
Bunun yanı sıra Ferit Devellioğlu’unun 1955 tarihli 'Türk Argosu' kitabında da polis ve zabıta memuru için aynasız tabiri yer alıyor. Reşad Ekrem Koçu’nun 1960 yılında yayımlanan İstanbul Ansiklopedisi’nin üçüncü cildinde de aynasız sözcüğünün polisler için 1970 yılından çok daha önce kullanıldığı açıkça görülüyor.
Sonuç olarak Türkiye’de polislere aynasız denmesinin sebebinin, 1970 yılında üretilen ve sağ aynası bulunmayan Renault marka otomobillerden kaynaklanmadığı ortaya çıktı. Bu tabir, 1970’li yıllardan çok daha önce ortaya çıktı ve polisler için kullanılmaya başlandı. Twitter üzerinde çıkan bu asılsız bilginin, yanlış bilginin en yaygın yedi türünden biri olan uydurmaya örnek olduğu belirtildi.
