Bakterilerin bir beyni, konuşmalarını sağlayabilecek bir ağızları, bizimkiler gibi duyuları yoktur. Böyle bir durumdayken anılar oluşturmak hiç kolay değil gibi gözükse de bakterilerin anılar oluşturabilmekle kalmayıp bu anıları sonraki nesillere de aktarabildikleri ortaya çıktı.
Bilimsel adıyla Escherichia coli, bilinen adıyla Koli basili adlı bakteri türü dünyanın en yaygın bakterilerinden biri ve pek çok farklı araştırmaya da konu oldu. Yine de bu tek hücreli canlı, bilim insanlarını durmaksızın şaşırtmaya devam ediyor.
Koli basili yaşadıklarını saatlerce hatırlayabiliyor
Elbette koli basili gidip kartların eşini bulma gibi testlerle aslında anılar oluşturduğunu göstermiyor. Yani bizdeki gibi bilinçli bir hafızaya sahip değiller. Daha çok karar mekanizmalarındaki değişimlerede bu özelliklerini gösteriyorlar. Teksas Üniversitesinden araştırmacıların yaptığı çalışmanın baş yazarı Souvik Bhattacharyya, bakterilerin içinde bulundukları ortama ilişkin bilgileri depoladıklarını, bir ortamda çok sık bulunmaları durumunda bu anıları kullanabildiklerini söyledi.
10 binden fazla bakterinin yer aldığı deneyde bakterilerin yayılma ve gruplaşma davranışları gözlemlendi. Besin ararken bakteriler, hızlıca bir noktadan diğerine gidiyor. Yayılarak bölgede yiyecek arayan bakteriler, yemek bulduklarında ise bir araya toplanıyorlar. Hücresel demir açısından az demir yoğun ortamda bakteriler hızla hareket ederken demir yoğun ortamlarda ise bir araya geliyorlar. Demirin az olduğu ortama taşındıklarında ise hızla demirin yoğun ortama doğru harekete geçiyor, tekrar besin arama hareketi yapmıyorlar.
Bilgileri sonraki nesillere de aktarabiliyorlar
Araştırmanın diğer dikkat çekici yanı ise bakterilerin edindikleri bu bilgileri sonraki nesillere de aktarması oldu. En az dört nesil boyunca bu bilginin aktarıldığı ortaya çıkarken, daha sonraki nesiller daha da hızlı hareket ederken gözlendi.
Bilim insanları, bakterilerin demir üzerinden bir anı sistemi oluşturduğuna inanıyor. Gezegenimizin bugünkü hâline gelmesinden önce çok uzun bir süre atmosferde oksijen yoktu ve bakteriler de hücre içi fonksiyonlarını yerine getirmek için demiri kullanıyordu. O yüzden de anı oluşturma mekanizmalarının demir üzerinden şekillendirilmesi normal karşılanıyor.
Araştırmacılar, bakterilerin hareketlerinin ve hafıza mekanizmalarının daha iyi anlaşılabilmesinin gelecekte yapılacak çalışmalarda büyük etkisi olacağına inanıyor. Böylece bakterilerin nasıl mekanizmalar geliştirdikleri ve ilaçlara bağışıklık kazandığı da ortaya çıkabilecek.
Araştırma PNAS'ta yayımlandı.
