Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkıp tüm dünyaya yayılan koronavirüs salgınıyla ilgili yeni bir tartışma konusu patlak verdi. Lancet isimli tıp dergisinde genel yayın yönetmeni olarak görev yapan Richard Horton, bugüne dek yapılan çalışmaların hastalığın yayılmasının kontrol altına alınmasına yönelik olduğunu ancak koronavirüs gerçekte bir pandemi değil, sindemi olduğu için yapılan çalışmaların yetersiz olduğunu söyledi.
Aslına bakacak olursak Horton gibi düşünen uzmanların sayısı hiç de azımsanacak gibi değil. Çünkü bazı bilim insanları, COVID-19 gibi bazı salgınların sadece tıbbi olarak çözülemeyeceğine inanıyorlar. İşte tam da bu noktada sindemi olgusu ortaya çıkıyor. Peki sindemi, tam olarak ne oluyor? Pandemiyle sindemiyi ayıran şeyler neler?
Sindemi, sinerji ile pandeminin birleşiminden oluşuyor
Sindemi denilen olgu, sinerji ile pandemi kelimelerinin birleşmesinden oluşuyor. Bu olgu, bir salgının toplumsal koşullardan bağımsız düşünülemeyeceği anlamına geliyor. Bu olguyu koronavirüse indirgeyip açıkladığımızda, bir yandan SARS-CoV-2 isimli virüsün varlığını, diğer yandaysa zaten daha önceden de kritik önem arz eden kalp, diyabet ve kanser gibi hastalıkların varlığı görüyoruz. İşte bu iki husus, özellikle de eşitsizliğin fazla olduğu toplumlarda çok daha sıkıntılı bir sürece kapı aralamış oluyor.
Aslına bakacak olursak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres de bu duruma değinmişti. 2020'nin başlarında bir açıklama yapan Guterres, salgının en çok da korunmasız insanları, yoksulluk içinde yaşayanları, engellileri, kadın ve çocukları, marjinalleştirilmiş grupları ve dar gelirlileri etkileyeceğini söylemişti.
Merrill Singer isimli bir bilim insanı, sindemi terimini ilk kez 90'lı yıllarda kullanmıştı. ABD'deki yoksul insanlarda yaygın olan uyuşturucu bağımlılığı ve hastalıklarla ilgili bir araştırma yapan bilim insanı, bir hastalıkla başka bir hastalığın birleştiği durumlardaki etkinin, ikisinin toplamından çok daha fazla olduğunu, bu duruma da sindemi denildiğini söylemişti. Bu terim, günümüzde de koronavirüs salgını için kullanılır hale geldi.
Bugüne kadar yapılan salgınla mücadele çalışmaları işe yaramadı mı?
Eğer koronavirüs salgınını bir pandemi olarak kabul edecek olursak, yapılan çalışmaların isabetli olduğunu söyleyebiliriz. Ancak koronavirüs salgını gerçekten de Singer ve Horton'un savunduğu gibi sindemiyse, şu ana dek yapılan çalışmaların çok yetersiz olduğu sugötürmez bir gerçek. Çünkü Singer gibi düşünen bilim insanları, salgının etkisini yavaşlatmak ve dünyayı kurtarmak için sosyal koşulların da göz önüne alınıp, bununla ilgili çalışmalar yürütülmesi gerektiğini ifade ediyorlar.
Singer tarafından yapılan son açıklamalara göre koronavirüs ya da başka bir salgından kurtulmak isteniyorsa, ilgili salgınla birlikte mevcut hastalık ve sorunlara karşı da önlem alınmalı. Mesela yoksul kişilerin sağlık hizmetlerine ve temel besin gıdalarına ulaşması, çok daha kolay olmalı. Ayrıca koronavirüs salgını stratejileri tamamen değiştirilip, yepyeni çalışmalar yürütülmeli. Çünkü Singer'a göre insanlık, doğal yaşam ortamlarını işgal edip, doğaya zarar vermeye devam edecek. İşte bu da yeni salgınların ortaya çıkmasına ve benzer olayların yaşanmasına yol açacak.
İşte tam olarak bu düşünceyi savunan Richard Horton, tedavi ya da aşının tek başına hiçbir işe yaramayacağını söylüyor. Salgına karşı önemli olan şey, tedavi ya da aşının bulunmasına ek olarak toplumsal sorunların giderilmesi, derin eşitsizliklerin ortadan kalkması. Hükümetlerin bu çağrılara nasıl bakacaklarını ise zaman gösterecek.
