Perfloroalkil ve Polifloroalkil maddeler(PFAS) ya da insan vücudunda ve çevrede çok uzun süre kalabildikleri için ‘sonsuz kimyasallar’, binlerce kimyasalı bünyesinde bulunduran maddelere deniyor. Evimizdeki teflon tavadan tutun diş iplerine kadar günlük hayatımızdaki birçok eşyada, yediğimiz yiyeceklerde ve hatta içtiğimiz suda bile bulunabilen bu kimyasallar, Avrupa Çevre Ajansı’na göre karaciğer hasarı, tiroid hastalığı, kanser ve daha birçok ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Korkunç sonuçlar doğurabilen ‘sonsuz kimyasallar’ ismini verdiğimiz bu maddelere yönelik çalışmalar sürekli yapılıyor. Şimdi de bilim insanları, bu kimyasalları uygun maliyetli ve güvenli bir şekilde yok etmenin yolunu bulmuş olabileceklerini açıkladı. Çalışma bulguları, geçtiğimiz perşembe günü Science dergisinde yayımlandı.
Araştırmacılar, bir karışım ile PFAS moleküllerindeki bağı koparmayı başardı
Bu maddelerin ortak yanı organik kimyada en güçlü bağlardan biri olan karbon-flor bağa sahip olmalarıdır. Bu, PFAS’ların her ne kadar mutfak eşyalarına ‘yapışmaz’ özelliğini verme gibi şeyler için işe yarasa da insan sağlığına da büyük zarar verebiliyor. Araştırmacılar da moleküler açıdan çok dayanıklı oldukları için yıllar boyunca toprak ve suda kalabilen bu maddelerin karbon-flor bağını yok etmenin bir yolunu bulmak için uzun yıllardır çalışıyordu. Yeni araştırma, bunun nihayet gerçekleşebileceğini ortaya koydu.
Kaliforniya Üniversitesi (UCLA), Northwestern Üniversitesi ve Çin’den kimyagerler, kağıttan sabuna kadar birçok farklı yerde kullanılan sodyum hidroksitin ve organik bir çözücü olan dimetil sülfoksitin karışımının PFAS’ler için kullanılabileceğini keşfetti. Araştırmacılar bu karışımın, PFAS’lerin büyük bir alt grubu olan perfloroalkil karboksilik asitleri (PFCA) parçalayabileceğini ifade etti.
Çalışmanın yazarlarından Brittany Trang, karışımın 79 ila 121 santigrat derecede ısıtıldığında PFAS moleküllerindeki bağın koptuğunu gözlemlediklerini aktardı. Hatta karışımın birkaç gün sonra tamamen zararsız moleküller bile oluşturabileceği ifade edildi. Bunun, sodyum hidroksitin dimetil sülfoksitin yumuşatma ve parçalama süresini hızlandırmasından sonra PFAS molekülleri ile bağlanması sonucunda gerçekleştiği kaydedildi.
‘Sonsuz kimyasallar’ dünyanın her yerinde
Yazarlardan Prof. William Dichtel, çözümün laboratuvar dışına taşınmasından önce daha fazla araştırma yapmaları gerektiğini ifade etti. Tabii ki bir PFAS sorunun büyüklüğü de göz ardı edilmemesi gereken bir konu. Tahminlere göre her yıl atmosfere 50.000 ton bu kimyasallardan karışıyor.
Ayrıca yapılan diğer çalışmalar, gezegendeki bütün yağmur sularının PFAS içerdiğini ve içilmemesi gerektiğini gösteriyor. Anlayacağınız bu maddeler neredeyse her yerde karşımıza çıkabiliyor. Yine de bulguların, PFAS’ı yok etmenin başka yollarını bulmaya yardımcı olabileceğinden dolayı heyecan verici olduğu söylenebilir.
