Özellikle polisiye filmlerde sık sık bomba imha sahnelerine denk geliyoruz. Gerginliği ekran karşısındakilere rahatlıkla aktarabilen bu sahnelerin gerçeğine haberlerde de denk gelmiş olabilirsiniz. Standart olarak ekranda özel kıyafetiyle birlikte bomba imha uzmanını ve ondan belirli bir uzaklıkta yer alan diğer emniyet güçlerini görürüz. Filmlerde ise genelde bir bomba imha uzmanı, bir de onu uzaktan destekleyen diğer görevliyi görürüz.
Maalesef işler pek de filmlerde gördüğümüz gibi yürümüyor.
Bomba düzeneği kurma konusunda yaygın görülen yöntemler olsa da bir standart yoktur. Bu yüzden birbirinden garip düzeneklerin fotoğraflarını görmek mümkün. Biz basitçe iki türlüsüne hâkimiz. Birisi, oyunlardan alışık olduğumuz, radyo sinyalleriyle uzaktan aktif edilebilen patlayıcılarken diğeri de devreye bağlı olan bir şalter ya da tuş yardımıyla aktif edilenler olarak karşımıza çıkıyor.
En çok görüleni aradan çıkaralım.
Askeri çatışmaların daha yoğun olduğu doğu taraflarına baktığınızda oldukça amatör şekilde hazırlanmış basit düzenekler görürsünüz. Çoğu bomba imha uzmanının da onayladığı üzere bu tür düzeneklerde gücü kesmek aslında bombayı etkisiz hâle getirmeye yetiyor. Yani burada “kırmızı kablo mu, yoksa yeşil mi?” gibi bir karışıklık yaşanmıyor diyebiliriz. Yine de askeri personelin bu gibi konularda hiçbir zaman ezber üzerine hareket etmediğini belirtelim.
Geri sayım üzerine veya mekanik bir sisteme bağlı olanların dışında radyo sinyalleriyle aktif edilenler de görülür. Bunlar için genelde bir telefonun kullanılması dikkat çeker.
Fakat bombalar her zaman böyle olacak diye bir şey yok.
Testere filmlerindeki birbirinden garip tuzakları ve bu tuzakları etkisiz hâle getiren birbirinden ilginç (ve iğrenç) çözümleri hatırlarsınız. Bomba düzeneklerinde de bu filmde olduğu kadar olmasa da yaratıcı olmak mümkün. Fakat bahsettiğimiz doğu taraflarında olaylar inanılmaz bir hızla geliştiği için kimse oturup karışık devreler kurmaya uğraşmaz. Bu bağlamda basit devreler ortalıkta dolaşsa da sayılarının fazlalığı ve amatör şekilde yapılmaları işleri zorlaştırır.
Basit devrelerde gücü kesmenin çoğu zaman basitçe bombayı imha edebileceğini söyledik. Peki neden “hangi kablo güç kablosu?” diye düşünmek yerine hepsini kesmiyorlar?
Daha önce de belirttiğimiz gibi, bomba üretiminde belli bir standart yoktur. En basitinden belirli iki kimyasalı karıştırdığınızda da patlayıcı elde edebilirsiniz, birbirinden karışık devreleri patlayıcı oluşturmak üzere bir araya getirdiğinizde de.
Daha basit şekilde anlatalım. Biraz düşünelim…
Bomba imha uzmanı olarak görev yapıyorsunuz. Karşılaştığınız her patlayıcıda güç kablosunun lacivert olduğunu fark ediyorsunuz ve bir süre -hiçbir emniyet gücü böyle yapmasa da- bunu standart olarak görüyorsunuz.
Patlayıcıları üreten kişi bir gün malzeme almak istediğinde görüyor ki renkli kablolardan kalmamış. Bu bağlamda bu görüntü sizi karşılıyor:
Peki şimdi ne yapardınız? Mavi kablo artık ortada yok, çünkü kablonun renkli olup olmaması önemli değil. Önemli olan güç kablosunu bulmak ve ortamda tetikleyiciler varsa bunları etkisiz hâle getirmek. Bu bir telefon olabilir, mekanik olarak düzeneğe bağlı bir tel olabilir, yakınlarda birinin elinde olan bir kumanda da olabilir ve bu olasılıklar böyle devam eder.
Zaten bu yüzden hiçbir bomba görevinde ezber üzerine gidilmez. Daha önce ülkemizde vatandaşların belli şekillerde istemeden bomba imha ettiğini gördük ki bunun en garip olanı bombayı tekmeleyen kişiydi. Fakat patlayıcılar buna tepki verecek şekilde de ayarlanabileceği için komedinin ardından felaket gelebileceğini unutmamak gerek.
Her kabloyu kesme konusuna bakacak olursak…
Sizinle birlikte çok sayıda kişi de olsa elektrik akımını aynı anda kesmek imkânsız diyebiliriz. Bunun için yeterince hızlı olmak gerek ve kimse, bir bomba söz konusu olduğunda çok sayıda kişiyle bu riski almak istemeyecektir. Bu yüzden her patlayıcı görevinde ekipler aynı titizlikle ve profesyonellikle hareket eder. Buna ek olarak bir kablo dışında diğerleri tetikleyici olarak ayarlanmış olabilir. Bu sebeple bomba imha işlemine başlamadan önce bombanın kendisi olabildiğince derinlemesine analiz edilir.
Eğer çözülemeyecek gibiyse de ortamın güvenliği sağlanır ve bunun ardından patlayıcı, kontrollü bir şekilde aktif edilir.
Sonuç olarak tüm kabloları kesmenin pek de işe yaramayacağını görmüş olduk. Bunun yanında kablo renginin bir şey ifade etmediğini, bunun sadece bomba imha uzmanı ve konuştuğu görevli arasındaki iletişim sırasında öne çıktığını gördük. Renkler olmasaydı “sağdaki, soldaki, üçüncü, ortadaki” gibi sayısız seçenek var olurdu. Belki de özellikle dikkat çekici renklerin kullanılması, filmlerdeki stresi öne çıkarıyordur. Sizin bu konudaki düşünceleriniz nedir? Yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Bomba İmha Uzmanı Lloyd Davies/Insider, RUSI
- Görsel Kaynakları: FearfulFerret
