Din ve felsefe öğretilerinden gelişen Budizm; Sanskritçede “uyanmış kişi” anlamına gelir. Budistlerin nihai amacı, nirvanaya ulaşmaktır. Ayrıca iyi bir hayat sürerlerse başarılı bir reenkarne geçireceklerine inanırlar.
Budizm, yoğun dinî faaliyetlerin yaşandığı bir dönemde ortaya çıktı.
Budizm, büyük sosyal değişimlerin olduğu ve dini faaliyetlerin yükseldiği MÖ 6. yüzyılın sonları ile 4. yüzyılın başları arasında Kuzeydoğu Hindistan’da ortaya çıktı. Budizm dinine mensup kişilerin neye inandığına gelecek olursak ise insan yaşamının acı dolu olduğunu düşünerek meditasyonun, ruhsal ve fiziksel emeğin, iyi davranışların aydınlanmaya ya da nirvanaya ulaşmanın yolu olduğu düşüncesine sıkı sıkı bağlı olduklarını söyleyebiliriz. Nirvanaya ulaştıklarında bu döngüden sonsuza kadar kurtulmanın mümkün olduğuna inanıyorlar. Ayrıca Budistler, farklı bedenlerde yeniden doğma ve karma inancına da sahipler.
Buda olarak bilinen Siddhartha Gautama ya da Sakyamuni, Budizm dinine göre bu aydınlanmaya ulaşan ilk kişiydi. Budizm'in kurucusuydu bir nevi. “Budistler neye inanır?” sorusunun cevabı da Buda değil. Sanılanın aksine, inandıkları herhangi bir tanrı yok. Yani Buda’ya tapmıyorlar. Tihleri konusunda ise bilim insanları hâlâ tam olarak bir anlaşmaya varabilmiş değil. Bazıları MÖ 563’ten 483’e kadar yaşadığına inanırken bazıları MÖ 448’den 368’e kadar yaşadığını öne sürüyor.Buda, prenslikten dilenciliğe kendi isteğiyle geçmiş biriydi.
Nepal taraflarında doğan ve Himalaya eteklerindeki bir sarayda yaşayan kraliyet ailesinin çocuğu olan Buda, MÖ 5. yüzyılda; fakir, hasta ve ölmek üzere olan insanları görünce yaşamın acı dolu olduğunu fark etti. Prensliğinden ve zenginliğinden vazgeçti, eşi ile yeni doğan çocuğunu terk etti. Hayatını meditasyon yapıp seyahat ederek geçirdi ve fakirdi.
Hayat hakkında daha fazla bilgi edinip insanların neden acı çektiğini, acının hafifletilmesine nasıl yardımcı olunabileceğini öğrenmek istiyordu. Bu yolda kendini zorlu şartlara soktu. Daha sonra “Orta Yol”, bir diğer adıyla “Sekiz Katlı Yol” denen bir şey buldu. Ne aşırı çileci olunması gerekiyordu ne de aşırı zengin. İki uç nokta arasında bir yaşam tarzı benimsenmeliydi.
Aydınlanmasını yaşayan Buda'dan sonra Budizm, hızla yayılmaya devam etti.
En sonunda, Bodhi (uyanış) ağacının altında derin bir meditasyon yaparken bu şekilde nirvanaya ulaştığına inanılıyor. Bihar şehrindeki Mahabodhi Tapınağı, onun aydınladığı bu bölgeydi ve sonrasında da Budistler için önemli bir yer hâline geldi.
45 yıl boyunca bilgilerini Hindistan’daki kasabalara yaydı ve 80 yaşında ölene kadar ciddi sayıda insanı etkileyebildi. Ölümünden sonra ise altı farklı konsey, dinin yayılmasını sağladı.
“Orta Yol”un ilkelerini sıralayacak olursak:
- Doğru konuşma: Yalan söylemekten, kötü niyetli konuşmaktan ve küfürlü dilden kaçınmak.
- Doğru eylem: Çalmaktan, öldürmekten ve iffetsizlikten kaçınmak.
- Doğru geçinme: Canlıları öldürmemek, astrolojik tahminler ya da falcılık yapmamak.
- Doğru çaba: Kötülüğü önlemek ya da ondan kurtulmak ve iyiliği teşvik etmek için irade göstermek.
- Doğru farkındalık: Farkında ve dikkatli olmak.
- Doğru konsantrasyon: Kişiyi sağlıksız düşüncelerden kurtarmak ve başarıyla ulaşmak, saf sakinlik ve farkındalık yaratmak.
- Doğru düşünce: Özverili ve tarafsız olmak; sevgi içeren, şiddet içermeyen evrensel düşüncelere sahip olmak.
- Doğru anlayış: Bir şeyleri olduğu gibi anlamak, “Dört Yol”u tam olarak anlamak.
Buda’nın “dört yüce gerçeği” ise şu şekildeydi:
- Acı çekmek (dukkha): Hayattaki herkes bir şekilde acı çeker.
- Acı çekmenin kökeni (samudāya): Tüm acılar arzulardan kaynaklanır.
- Acı çekmenin sona ermesi (nirodha): Acıyı durdurmanın ve aydınlanmaya ulaşmak mümkündür.
- Acı çekmenin sona ermesine giden yol (magga): Aydınlanmaya ulaşmanın adımları olan “dört yol” ile ilgilidir.
Dünyanın en büyük dinlerinden biri olmayı başarabilen Budizm'in öne çıkan özellikleri nedir peki?
- Budistler genel olarak, Buda’nın önerdiği yaşam tarzını uygulayarak acıdan kurtulma potansiyeli kazanmaya çalışırlar ve sık sık meditasyon yaparlar.
- Budizm'de “tekerlek”, yaşam ve ölüm döngüsünü tasvir ettiği için çok önemli bir yeri vardır.
- Budistler, öldükten sonra yeniden hayata geldiklerine ve yeni bir formda reenkarne olduklarına inanırlar. Bu yeni form; bir tanrı, bir insan, bir hayvan, aç bir varlık ya da bir yaratık olabilir.
- Budistler; kişinin hayatı boyunca yaptığı iyi eylemlerin olumlu karmaya, kötü eylemlerin ise olumsuz karmaya yol açabileceğine inanırlar. Yani kötü bir insansanız dünyaya geri geldiğinizde “aç bir hayalet” bile olabilirsiniz.
- Budizm'in günümüzde 400-450 milyon mensubu bulunur.
- Budizm daha çok Çin, Japonya, Tibet, Tayvan, Kamboçya, Myanmar gibi Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde yaygınlık gösterir.
- Kuzey Hindistan’da hüküm sürmüş olan Maurya İmparatorluğu’nun zamanında Budizm, resmi din olmuştur.
- Budist kutsal metinleri “Pali Kanon (Üç Sepet)” adıyla bilinir. Metinler; keşişlerin uyması gereken kurallar, temel dinî öğretiler ve Buda’nın hayat hikâyesi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır.
- Budizm'e göre evren, üstün bir varlık tarafından ya da tesadüfi olarak ortaya çıkmamıştır. Birbirini takip eden çeşitli dönemlerden oluşur.
- Budizm'in, “Theravada” ve “Mahayana” olmak üzere iki ana mezhebi bulunur. Theravadada asıl amaç, herkesin tek başına nirvanaya ermesidir. Mahayanada ise evrensel kurtuluş vardır. İdeal insan, aydınlanmaya erişmesine çok az kala diğer insanlara rehberlik etmelidir.
Steve Jobs’un da Budist olduğunu biliyor muydunuz?
1974 senesinde Hindistan’a giden Steve Jobs, orada dinî bir bayrama katılmıştı ve Budizm'e karşı ilgisi uyanmıştı. Daha sonra “Bir Yoginin Otobiyografisi” adlı kitabı okudu ve ilgisi daha da arttı. Kişisel aydınlanma arayışı, dünyayı değiştiren ürünler sunan bir şirket yaratma tutkusuyla harmanlandı ve ortaya bir marka çıktı. Evet, Apple’dan bahsediyoruz.
İşte Steve Jobs’un da izinden gittiği Budizm'in özellikleri bu şekildeydi. Budistlerin neye inandığını ve Budizm'in tam olarak ne olduğunu açıklamaya çalıştık. Sizin merak ettiğiniz başka dinler varsa yorumlara yazabilirsiniz.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimize göz atabilirsiniz:
