Pek çoğumuzun bildiği ve ilk olarak ünlü filozof Aristo’nun ortaya attığı kavrama göre mantık (Aristo mantığı), herhangi bir şeyin yalnızca 0 veya 1 olmak üzere iki farklı değer alabileceğini savunur. Yani bir şey aksa ak, karaysa karadır. Tabii ki bu durumun geçerli olabileceği kesin yargılar mevcut ancak gerçek hayatta işler bu şekilde yürümüyor ve olgular 0 ile 1 arasında değişen sonsuz sayıda değere sahip olabiliyor.
Onedio'dan Demircan Ateş'in haberine göre işte tam da bu noktada devreye giren ve bulanık mantık olarak adlandırılan mantık; özellikle insanların tecrübelerinden ve diğer verilerden yararlanarak elde edilen değerleri belirli algoritmalar ile işliyor. Nihayetindeyse ortaya 0 ve1 değerleri yerine 0 ile 1 arasında yer alabilecek sonsuz sayıda değer çıkıyor.
Nedir bu bulanık mantık?
Bulanık mantık, genel anlamda sonuca odaklı kesin bir yargı (iyi/kötü, evet/hayır gibi) ortaya koymak yerine, insan bilgi ve tecrübelerinden yararlanarak bu değerlerin çok daha fazla olabileceğini savunur. Bu mantıktaki yargılar çok az, az, çok, orta veya doğru, çok doğru, tamamen yanlış gibi yargılardır.
Örneğin klasik mantıkta 20 ile 30 yaş arasında olan kişilerin genç olarak nitelendirildiğini varsayalım. Bu mantığa göre 30 yaşını bir gün dahi geçmiş olan kişiler, genç olarak sayılmayacak demektir. Oysa 30 yaşındaki biri gençken 30 yaşını henüz doldurmuş olan bir kişi de gençtir. Bu noktada devreye giren bulanık mantık ise 30’una yakın kişilerin genç kabul edilebileceğini algılamamıza yardımcı oluyor.
Tarih boyunca bulanık mantığın kullanıldığı projeler:
Kökenleri 9 ile 10. yy arasında yaşamış olan ünlü düşünür Farabi’ye kadar dayanan bulanık mantığın ilk somut örnekleri ise Lothi Zadeh tarafından ilk defa 1965 yılında ortaya kondu. Mantığın uygulanmaları ise 1975 yılında Assilian ve Mamdani tarafından bir buhar makinesinin kontrol sitemine entegre edilmesi ile başladı.
Yıllar 1987’yi gösterdiğinde küresel çapta faaliyet gösteren elektronik şirketi Hitachi, Sendai Metrosu'na bulanık mantık kavramını uyguladı. Bulanık mantığın metroya uyarlanması sayesinde %10 enerji tasarrufu sağlandı ve trenin beklenen konumda durması 3 kat daha iyi hâle getirildi.
Örneklerini saymakla bitiremeyeceğimiz bulanık mantık sayesinde Yamaichi Securities tarafından kullanılan bulanık mantık temelli akıllı sistemler, Tokyo Borsası’nda ‘Kara Pazar’ olarak adlandırılan krizin sinyallerini tam 18 gün önceden vermeyi başarmıştı. 1989 yılındaysa IBM ve Toshiba gibi devlerin yer aldığı toplam 51 şirket, uluslararası bir çalışma ortamı oluşturabilmek adına 'Laboratory for Interchange Fuzzy Engineering' isimli laboratuvar kurdular.
Günümüzde bulanık mantık:
Günümüzün en karmaşık problemlerinin çözümünde sıklıkla başvurulan bir kuram olan bulanık mantık; matematikçiler, bilim insanları, mühendisler veya yapay zekânın işleyişi gibi pek çok farklı alanda kullanılıyor. Bu sayede televizyon alıcıları ayarlanabiliyor, robot kolları yönlendirilebiliyor, füzeler kontrol edilebiliyor, kameralar görüntüye odaklanabiliyor veya nesneler tanımlanabiliyor.
Bulanık mantığın gelecekteki kullanım alanlarının ise inanılmaz derecede genişlemesi bekleniyor. Gelecekte bulanık mantık sayesinde şeker hastalarının vücuttaki insülin miktarını ayarlayacak suni pankreas görevi gören minik yapıların üretilmesi planlanıyor. Bunun dışında bulanık mantık; suların klorlanmasında veya kalp pillerinin üretiminde de önemli bir rol oynayacak.
Sonuç olarak gerçek hayat ile bulanık mantık arasında oldukça ciddi bir bağ olduğunu görüyoruz. Nihayetinde gerçek hayatta karşılaştığımız birbirinden farklı pek çok durumun 0 ile 1 arasında binlerce değişkeni olabiliyor ve bunların arasında bir yerde uyum sağlamaya çalışıyoruz.
