10 şehrimizi etkileyen iki büyük depremin ardından AFAD’ın verilerine göre yaklaşık 2 bin 724 artçı deprem meydana geldi. Artçı sarsıntılar devam ederken insanlar bunun daha ne kadar süreceğini de merak ediyor. Yanıt ne yazık ki pek olumlu değil.
Depremler kümeler halinde gelir. Herhangi bir deprem kümesinde en büyüğü ana şok olarak adlandırılır; ondan öncekiler ön sarsıntıdır, ondan sonrakiler ise artçıdır.
Bir deprem meydana geldiğinde, kayanın ani kırılmasından salınan enerjinin bir kısmı yakındaki kayalara aktarılır ve bu da üzerlerinde zaten mevcut olan itme, çekme ve bükme baskılarını artırır.
Bu gerilimler kayaların taşıyamayacağı kadar fazla olduğunda onlar da kırılır, yeni bir bastırılmış enerji döngüsü salar ve kayada yeni faylar oluşturur. Bu şekilde depremler artçı sarsıntılara yol açar ve artçı sarsıntılar gitgide daha küçük artçı şokları doğurur.
Hasara neden olacak kadar büyük bir deprem, muhtemelen ilk saat içinde hissedilen birkaç artçı şok üretecektir. Artçı şokların hızı hızla azalır. Ana şoktan sonraki gündeki artçı sayısı, ilk günkünün yaklaşık yarısı kadardır. Ana şoktan on gün sonra ise artçı şokların sayısı on kat kadar düşer. Daha büyük depremlerin artçı şokları daha fazla ve daha büyük olur.
Ayrıca, bir ana şoktan bir yıl veya daha uzun süre sonra daha küçük depremler meydana gelmeye devam edebileceği gibi, bir depremden uzun süre sonra da büyük bir artçı şok olma ihtimali vardır.
Artçı depremlerin belli bir süresi yoktur. Depremden sonra meydana gelen artçılar 1 ay sürebildiği gibi 2 yıl boyunca da devam edebilir.
Her depremde belli bir miktar gerilim salınır ancak büyük depremlerde tek bir deprem ile gerilimin tamamı salınmaz ve her artçı sarsıntı giderek daha fazla gerilim salar. Bu nedenle, büyük bir fay içeren herhangi bir büyük deprem, enerjisiyle birçok küçük ikincil kırıkları meydana getirir; bu yüzden pek çok artçı şok oluşur.
Artçı sarsıntı dizisinin uzunlukları depremin büyüklüğüne bağlı olacaktır. Daha büyük depremler, daha büyük fayları harekete geçirdikleri için çok daha uzun artçı şok dizilerine sahiptir. Eğer küçük bir fay ise, o zaman artçı şokların sıklığı alacaktır.
Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, deprem sonrası yaptığı açıklamada artçı sarsıntıların haftalar, aylar hatta 1 yıla kadar süreceğini belirtti.
2017 yılında Bodrum-Kos arasında meydana gelen depremde tam 9 bin 9 tane artçı sarsıntı kaydedilmişti. Bu depremde de artçı sarsıntıların bu sayılara ulaşması, hatta geçmesi beklenebilir.
- Kaynaklar: usc.edu, JMA, Paleosismolog
