26 Nisan 1986 yılında sonsuza kadar hatırlanacak bir olay gerçekleşti. Korkunç olayda bir nesli derinden etkileyen tarihin en büyük nükleer kazası yaşandı. Çernobil Nükleer Santrali’ndeki reaktörün fazla ısınması sonucunda devasa bir patlama gerçekleşti ve muazzam seviyelerde radyasyon havaya salındı.
HBO’nun beş bölümlük mini dizisiyse bu zorlu süreci ele aldı. Dizinin sonunda olay hakkında belirli cevaplara ulaşmış olsak da Çernobil’le ilgili bazı cevapsız sorularımız hâlâ bulunuyor.
Çernobil’i ziyaret etmek güvenli mi?
Çernobil’i ziyaret etmek için belirli turlar bulunuyor. Bu turların arasında ciddi anlamda düzenlemelere tabi tutulanlar da var ve ‘tam radyasyon güvenliği’ ziyaretçilere garanti ediliyor. Turların ücretiyse 99 dolardan başlıyor.
‘Suicide Squad’ şu an nerede?
Kahramanca hareketlerinin ardından üç gönüllü hastaneye kaldırılmıştı. Sonrasında da hayatlarına devam etmişlerdi. Vardiya amiri, 2005 yılında kalp krizi sonucunda hayatını kaybetmişti. The Incredible True Story of Chernobyl Nuclear Disaster (Çernobil Nükleer Felaketinin İnanılmaz Gerçek Hikayesi) isimli kitabı için felaketi beş yıl boyunca araştıran Andrew Leatherbarrow, bir üyenin hâlâ endüstride çalıştığını keşfetti. Ekibin üyesi, nedeni anlaşılabilecek bir şekilde kimliğinin gizli kalmasını talep etti. Leatherbarrow, üçüncü üyenin izini kaybetse de 2015 tarihinde hayatta olduğunu bildirdi.
Etki alanının boyutu neydi ve Avrupa’nın hiçbir yeri etkilendi mi?
Ukrayna ve Belarus’un belirli bölgelerini de içerisinde bulunduran etki alanı yaklaşık 2.600 kilometrekareye yayılmış durumda. Radyoaktif etki alanı ise 150.000 kilometrekare olarak biliniyor ve içerisinde Belarus, Rusya ve Ukrayna’yı barındırıyor.
Hâlâ Çernobil’de yaşayan insanlar var mı?
Çernobil hâlâ hayalet kasaba olarak düşünülse de 2.000’e yakın kişin Çernobil’in etrafındaki alanlarda yaşadığı tahmin ediliyor. Alanı terk etmeyi reddeden bir adam, açıklamasında “Uzun bir hayat yaşamanın sırrı, radyoaktif bir patlama olsa bile orayı terk etmemektir” ifadelerini kullandı. IAEA’ya göre yerleşim alanları radyasyondan çok az etkilendi ya da hiç etkilenmedi. Tüm bunların yanı sıra etki alanında yaşamak yasak olsa da 150 kişinin orada yaşadığı biliniyor.
Patlamadan etkilenen insanların karşılaştığı en büyük sağlık sorunları neydi?
İtfaiyeciler gibi olay yerine anında müdahale eden ve radyasyona bir anda maruz kalanlar akut radyasyon sendromuyla karşılaştı. Bu da mide bulantısı, istifra, enfeksiyon, kanama ve temel organlarda hücre çöküşü gibi etkilere sahipti.
Patlamanın arkasında bıraktığı en yaygın hastalıksa tiroit kanseri oldu. Raporlara göre 2015 yılında çocuklarda 20.000 tiroit vakası gözlemlendi. IAEA, bunun sebebi olarak çocuklardaki tiroit bezlerinin radyoaktif iyodine fazlasıyla hassas olduğunu, bu sebeple kanserin meydana geldiğini belirtti.
Gerçekte ne kadar kazazede oldu?
Günümüzde bile olayın sonucunda kaç kişinin hayatını kaybettiği ya da bu olaydan etkilendiğine dair net bir sayı verilemiyor. Dizide belirtildiği üzere Sovyet kayıtlarında resmi bir veri bulunmuyor ancak 31 kişinin öldüğü söyleniyor. Diğer kaynakların verdiği bilgilerdeyse bu sayı 4.000 ila 93.000 arasında değişiklik gösteriyor.
Kısaca özetlersek Çernobil’in insani bedelini asla öğrenemeyeceğiz.
Anatoly Dyatlov’a ne oldu?
Dizide belirtildiği üzere felaketteki rolü sebebiyle Victor Bryukhanov ve Nikolai Fomin ile birlikte 10 yıl boyunca ağır iş ve hapis cezasına çarptırıldı. Dyatlov, cezai ihmal suçundan yargılanmış olsa da kendisinin nükleer santralin patlamasına yol açan ihmalden sorumlu olmadığını, Bryukhanov, Fomin ve kendisinin yapısal problemleri örtbas etmek için ‘günah keçisi’ olarak kullanıldığını da belirtti.
Fukushima ile karşılaştırıldığında Çernobil ne kadar büyüktü?
Çernobil de Fukushima da yedinci seviye nükleer kazalar olarak değerlendirilse de Fukushima’da üç adet reaktörün erimesine rağmen Çernobil’deki patlamanın onda biri kadar bir radyasyon açığa çıktı. Çernobil’de reaktörler korunmasız olduğu için radyasyon serbest bir şekilde hareket etmeye başladı ancak Fukushima’da alevler ve patlamalar meydana gelse de radyoaktif çekirdekler korunmuş olduğu için çok daha ölümcül bir kazanın önüne geçilmiş oldu.
RBMK reaktörlerine olaydan sonra ne oldu?
Dizide reaktörlerin Çernobil benzeri bir kaza yaşanmaması için güçlendirildiği belirtilmişti. IAEA, tüm RBMK birimlerine yapılan geliştirmelerin önceki sorunları çözdüğünü de onayladı. Nükleer santral, 2000 yılında son reaktörün kapatılmasıyla görevini sonlandırdı.
Çernobil’de hayvan yaşıyor mu?
Herhangi bir hayvansever için dizideki hayvan kurtarma sahneleri oldukça içe dokunan sahnelerdi. Bazı hayvanların radyasyon sebebiyle deformasyonlarla doğduğu biliniyor ancak günümüzde çeşitli hayvan türleri etki alanında yaşıyor. Bu hayvanlar arasında kahverengi ayılar, bizonlar, kurtlar, vaşaklar, atlar ve 200’ün üstünde kuş türü bulunuyor.
Chernobyl dizisinin ardından kafamıza takılan soruları listelediğimiz yazımızın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Sizin de kafanıza takılan bir soru varsa yorumlar kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz.
