Geçtiğimiz yıllarda ülkemizin gündemine oturan ve yankıları sürmeye devam eden Çiftlik Bank, ardında binlerce mağdur bıraktı. Bir çeşit ponzi sistem örneği olan Çiftlik Bank’ın insanları kolayca kandırıp sırra kadem basmasının sebebi ise bu sistemin ilk bakışta çok güvenilir görünmesi.
Ponzi, esasında bir “saadet zinciri” olarak tanımlanabilir. Bu sistem, platforma dahil olan eski yatırımcılara yeni yatırımcılardan elde edilen gelirle kaynak sağlamayı amaçlar. Böylece sistem devam ettiği sürece dahil olan yatırımcılar gelir elde edebilirler. Bu yapısından dolayı bir piramit şemaya benzeyen sistem, yeni yatırımcılar olmadığında tam anlamıyla çöküşe geçer.
Ponzi nedir?
Bir saadet zincir örneği olan ponzi oyunu, basit ve modern bir arayüzle daimi olarak yeni kullanıcıları çekmeyi hedefler. Sisteme dahil olan yeni yatırımcıları adeta yakıt olarak kullanan bu düzen, yeni yatırımcıların gelmemesiyle birlikte ömrünün sonuna ulaşır. Çiftlik Bank’tan yola çıktığımızda ponzi oyunların ne olduğunu anlamamız daha da kolaylaşıyor.
Çiftlik Bank, 2016’da şu an uluslararası bir kaçak olan Mehmet Aydın tarafından kurulmuştu. İçerisinde birbirinden farklı değerlerde çiftlik hayvanları barındıran oyun, bu hayvanlar için 365 gün ömür belirlemişti. Bu da oyuncuların çiftliklerinde hayvanlar için yem ve depolama masrafı yapmasını gerektiriyordu. Oyunun bu denli ilgi görmesinin ana sebeplerinden biri ise verilen vaatler idi.
Kurucu Mehmet Aydın, oyun içerisinde elde edilen çiftlik hayvanlarının Türkiye’de açılacak olan gerçek çiftliklerde et ve süt üretimi için kullanılacağının sözünü verdi. Bir süre sonra bazı tesis açılışları yapıldı ve o çiftliklerde, üretildiği söylenen ürünler Türkiye’nin farklı yerlerinde açılmış olan mağazalarda satışa sunuldu. Bu da Çiftlik Bank’ın damarlarında kan dolaşması için gereken yeni yatırımcıları çeken bir hamle oldu.
Ponzi oyunlarının ortak özellikleri nelerdir?
- Neredeyse sıfır riskle yüksek gelir vaadi,
- Sisteme ait olan resmi evrakların gizli oluşu,
- Getirinin piyasaya göre dalgalanmıyor oluşu,
- Sistemin Menkul Kıymetler Borsası'na kayıtlı olmaması,
- Açıklanmayan stratejiler ve gizli tutulan süreçler bulunması,
- Elde edilen gelirin nakde çevrilmesinde zorluk yaşanması.
Neredeyse sıfır riskle yüksek gelir vaadi:
Ardında bir dolandırıcılık veya kötü menfaat bulunmayan her yatırım belirli oranda risk içerir. Hiçbir yatırımın %100 garantisi bulunmaz. Ponzi sistemler bunun tam tersi olarak neredeyse sıfır riskle yüksek gelir vaad ederler. Bu da bir yatırım platformunun ponzi sistem olup olmadığını anlamak için önemli bir unsur.
Sisteme ait olan resmi evrakların gizli oluşu:
Çiftlik Bank benzeri ponzi sistemlerin daima karanlık bir odası bulunur. Sisteme ait resmi kayıtların ve evrakların kullanıcılara şeffaf bir şekilde sunulmaması da buna bir örnektir. Saadet zincirlerinin büyük bir gizlilikle hareket etmesinin ardındaki sebep ise ponzi sistemin olabildiğince uzun süre rayında ilerlemesini sağlamaktır.
Getirinin piyasaya göre dalgalanmıyor oluşu:
İlk maddede bahsettiğimiz risksiz yatırımın olamayacağı konusu tam da bu sonuca çıkıyor. Eğer bir yatırım platformunun size vaad etmiş olduğu gelir hep aynı çizgide ilerliyorsa ve belli değişkenlerden etkinlenmiyorsa uzak durmalısınız. Ponzi sistemler, yatırımcılara daimi olarak stabil gelir sunmayı vaad ederler.
Sistemin Menkul Kıymetler Borsası'na kayıtlı olmaması:
ABD’de SEC (Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu), ülkemizde ise Menkul Kıymetler Borsası olarak bilinen borsa pazarı, dünya çapında tüm yatırımcıların yer aldığı bir platformdur ve ponzi sistemler, bu platformda yer almazlar. Bu pazarda yer alan yatırımcılar ve şirketler, tamamen legal oldukları için şeffaflardır. Saadet zincirlerinin burada yer almama sebepleri ise şeffaflığın sisteme zararlı olmasıdır.
Açıklanmayan stratejiler ve gizli tutulan süreçler bulunması:
Eğer bir yatırım platformu veya gelir sağlanabilen bir sistemle ilgili her detaya erişemiyorsanız, uzak durmalısınız. Legal bir yatırım platformu tamamen kullanıcının güven sorunu yaşamaması üzerine yoğunlaşır ve bu da saadet zincirlerinin sağlayamayacağı bir lüks.
Elde edilen gelirin nakite çevrilmesinde zorluk yaşanması:
Legal faaliyet gösteren yatırım platformlarının değişmez özelliklerinden biri ise yatırımcıların gecikme yaşamadan bakiyelerini nakite çevirebiliyor olmalarıdır. Ponzi sistemler, yeni yatırımcıların bolluğundan beslendikleri için herhangi bir dalgalanmada olumsuz etkilenirler. Bu da bakiyesini nakite çevirmek isteyen yatırımcıların gecikme yaşamasına hatta sürecin olumsuz sonuçlanmasına sebep olur.
