Gün geçmiyor ki, bilim kurgu filmlerinde gördüğümüz bir senaryo daha gerçek olmasın. Çin'de trenle seyahat eden İngiliz bir gazeteci, yapılan anonsu duyduktan sonra oldukça dehşete kapıldı. Trendeki ses yolculara, biletsiz seyahat eden, uygunsuz ve rahatsız edici davranışlarda bulunan yolcuların cezalandırılacağını ve bu davranışlarının, kişisel kredilendirme sistemine bildirilip, hanelerine işleneceğini söylüyordu.
Bu olay, George Orwell'in bir klasik haline gelen romanı 1984'ten bir distopik alıntı değil. Bu sistem, kişileri her alanda izleyerek, adeta not vererek karnelerini oluşturuyor.
Sistem çok büyük bir veri toplama deposu gibi çalışıyor. Vatandaşların her anını görüntüleyen, sanal ortamdaki hareketlerini izleyen ve yapay zekalar tarafından değerlendirmeye tabi tutulan davranışlar, kişilerin kredisine yansıyor. Yapılan anonsta kullanılan kelime olan 'xinyong', kişilerin güvenilirliği ve dürüstlüğü anlamına gelen bir kelime olarak biliniyor. Kişilerin arkadaş seçimleri, faturalarını zamanında ödeyip ödemedikleri, trafik ışıklarına uyup uymadıkları gibi maddeler de kredi notunu etkileyen önemli etkenlerden sayılıyor.
Sistem düzgün bir şekilde uygulandığında, "düzgün" vatandaşların büyük avantajları olduğu söyleniyor. İyi kredi notu olanlar, iyi sosyal ve sağlık imkanlarından yararlanacak, ekonomik ayrıcalıklardan faydalanacaklar. Öte yandan düşük skora sahip vatandaşlar ise kara listeye alınarak, havayolları ve tren seyahatleri gibi imkanları kullanmakta sıkıntı yaşayabilecekler.
Çin Hükümeti sistemin tam olarak ne şekilde çalışacağını veya algoritmalarını açıklamadı. Öte yandan online alışveriş devi Alibaba'nın da kullandığı, milyonlarca insanın bilgisini toplayan, işleyen ve yine kişiler özelinde kredi notları veren özel şirketler de mevcut. Bu sistem ise biraz daha esnek kurallara sahip olup, yöneticilerinin yaptıkları açıklamalara göre "Ne aldığınızla değil, ne kadar aldığınızla" ilgilenen bir sistem.
Mevcut durumda, kredi notu uygulaması, Çin'in alım gücünün ve ihtiyaçlarının daha fazla olduğu genç nüfusu olumsuz olarak etkiliyor. Gençlerin kredi kartı almasını da zorlaştıran bu uygulama aynı zamanda genç girişimcilerin ve orta ölçekli yatırımcıların da önünde bir engel olarak duruyor. Görünen o ki Çin ekonomisi uzun vadede bu uygulamadan kaynaklı olarak, olumsuz şekilde etkilenecek.
