Pet shop'larda, hayvan sirklerinde, hayvanat bahçelerinde veya çiftliklerde para kazanmak uğruna zarar verilen hayvanlar, insanlığın doğaya karşı yaptığı zulmün en büyük ispatlarından birini oluşturuyor. İnsanların sahiplenmek ve korumak gibi amaçlar dışında çeşitli sebeplerle cins hayvanlara duyduğu merak, hayvan haklarının hiç edilmesine ve doğal hayatın zarar görmesine neden oluyor.
Cins hayvanların sahip oldukları ve bize sevimli gelen özellikler bazı genetik deformasyonlar sonucunda oluşuyor ve bu nedenle cins hayvanlar, ömürlerini adeta işkence dolu bir şekilde geçirmek zorunda kalabiliyorlar.
Not: Aslında taksonomik bakımdan tüm evcil kediler aynı cins ve aynı türdür. Halk arasında "cins" olarak kullanılması hatalıdır. "Varyasyon" veya "ırk" daha doğru bir kullanımdır. İçerikte örnek olarak kedileri ele almış olsak da insanların yapay seçilime maruz bırakarak özelliklerini değiştirdiği diğer hayvanlar için de aynı sorunlar geçerlidir.
Kontrolsüz bir şekilde uygulanan yapay seçilim, neden hastalıkları pekiştiriyor?
Benzer özelliklere sahip bireyler birbiriyle çiftleştirilirse yapay seçilimin etkisi daha hızlı olur. Yakın akrabalar benzer özellikleri daha fazla taşıdıkları için hayvanlar "ensest" ilişkilere maruz bırakılıyor. Bu yüzden o popülasyonun gen havuzu daralıyor ve hayvanın ortalama bağışıklık düzeyinin düşmesine ve özellikle çekinik genler üzerinden aktarılan ve bazıları bireyin sağlığını çok ciddi düzeylerde etkileyebilen genetik hastalıkların görülme sıklıklarının artmasına yol açıyor.
Akraba evlilikleri insanlar için olduğu gibi evcil hayvanlarımız için de aynı şekilde kötü bir şeydir.
"Cins" köpeklerdeki birçok hastalığın görülme sıklığının, kanserden ölüm oranlarının cinsleştirilmemiş köpeklerden daha fazla olduğu bilinmektedir.
Seçilim gösterilen varyant (cins) kedilerde birçok kalıtsal hastalık görülebilir.
Bu hastalıkların bazıları rastgele mutasyonlardan kaynaklanır ve belli varyasyonlar içinde bu hastalıklar sabitlenir, yani ortalamaya göre daha fazla ya da çok daha fazla ortaya çıkar. Bir başka durumda ise doğrudan hayvanın sağlığını bozan bir durum insanlar için seçim nedeni olur. Kıvrık kulaklar, basık yüzler, uzun yüzler, kısa bacaklar, kuyruksuzluk, kürksüzlük, aşırı uzun kıllar vb. İnsanlar ticari değer oluşturacağını düşündükleri bu özelliklere sahip ırklar üretirler.
Bu ırk oluşturma işlemi sırasında arzulanan bu özelliklerin sabitlenmesi için sık sık yakın akraba çiftleştirmeleri gerçekleştirilir. Kardeşler birbirleriyle ve ebeveynleriyle defalarca çiftleştirilir. İstenen özelliklere sahip yavrular seçilir ve bunlarla çiftleştirilmeye devam edilir.
Bu sürecin sonunda ortak özelliği sakatlık ve hastalık olan ırklar elde edilir. Bu sakatlıklar ya da hastalıklar, mesela basık yüzlülük (brakisefali), insanlarca şirin bulunduğu, üreticiler ve maalesef bazı kötü niyetli insanlar için ticari değer oluşturduğu için sakatlık olarak dile getirilmez, adı konmaz, hayvan sahiplenecek insanlar net bir dille bilgilendirilmez ama bu durum maalesef sayısız kedinin hayatını farklı düzeylerde sıkıntı, ağrı, acı, ızdırap içinde geçirmesine neden olabilir. Bazı tıbbi müdahaleler yapılabilse de iyileşme neredeyse hiçbir zaman mümkün olmadığı gibi genelde sadece semptomatik tedavilerle hayvanların sıkıntısı azaltılabilir.
Bu tür ırkların (cinslerin) tüm bireyleri tabii ki hayatlarını eşit derecede kötü ve sağlıksız geçirmeyebilir ama resmin geneline baktığımızda artık elimizde bu durumu sürdürmenin yani bu nitelikteki hayvanları çoğaltmanın zalimlik olduğunu anlamamıza yetecek düzeyde bilimsel veri bulunmaktadır.
İngiliz Veterinerler Birliği (BVA), İngiliz Küçük Hayvan Veterinerleri Birliği (BSAVA), Alman Veterinerler Odası (BTK), Uluslararası Kedi Bakımı Derneği (International Cat Care) bu nitelikteki hayvanların çoğaltılmaması gerektiğini vurgulayan deklarasyonlar yayımlamış, kampanyalar (#HealthOverLooks #NotNormal) yapmıştır.
Unutmayalım, bir evcil hayvanın herhangi bir özelliği, insan desteği olmadan hayatta kalmasını engelliyorsa, yaşam kalitesini düşürüyorsa ya da o özelliğin olmadığı halinden daha zor ve sağlıksız bir yaşama neden oluyorsa, bu özellik insanlara ne kadar şirin görünse de bir hastalık, sakatlık ya da anomalidir.
Kedilerde görülen genetik hastalıkların neredeyse hepsine yatkınlık gösteren ve yassı burunlu kediler gibi solunum sorunları ile dünyaya gelen İran kedileri de acı içinde yaşar.
Burunlarının düz olması, kemiklerinin basık olmasından kaynaklanır. Bu nedenle solunum zorluğu çeken İran kedileri, ayrıca kafataslarının çöküklüğü nedeniyle de gözlerinde iltihaplanma ve diş yapılarında bozukluk yaşarlar.
Bu durum gözyaşlarını kolay akıtamayıp göz çevresinin hep iltihaplı ve kahverengi bir çemberle kaplanmasına sebep olur. Diş bozuklukları ise çene bozukluklarına yol açarak beslenmelerini zorlaştırır. Ayrıca İran kedilerinde böbrek taşı oluşma riski diğer türlere göre daha yüksektir.
Scottish Fold'lar kesik kulakları ve yuvarlak suratlarıyla tanınırlar ve en son türetilen yapay bir kedi cinsidir.
Çok fazla talep gören bu kediler aslında ömürlerini acı çekerek geçiriyorlar. Kulaklarının kesik gibi gözükmesine sebep olan kıkırdak yoksunluğu, bütün vücutlarındaki eklemlerde kendini göstermeye başladığında iskelet sistemi çökmeye başlıyor. O kadar zayıf bir yapıya sahipler ki, eklemlerinde eksiklik, yamukluk ve deformasyon nedeniyle ömür boyu tedavi görmek ya da ameliyat olmak zorunda kalabiliyorlar.
Ankara ve Van kedilerinde beyaz tüylü ve mavi gözlü olanlarında genetik mutasyon sonucu sağırlık görülme ihtimali diğer kedilere oranla %90'ın üzerindedir.
Munchkin kedilerinin özelliği olan kısa bacaklar da yine bacaklarında bulunan eklemlerin deformasyonundan kaynaklanır.
Röntgende de görebildiğiniz üzere normal bir kedinin bacağı ile Munchkin kedisinin bacağı arasındaki fark kendini açıkça göstermektedir. Bu durumun yarattığı acının üzerine cüssesini bu minik ayaklara yüklediği gerçeğini de söylersek sanıyoruz ki bunun işkenceden öte bir şey olmadığına hemfikir oluruz.
Bu cinslerin dışında Maine Coon, Siyam, Ragdoll, Munchkin ve Manx kedileri ile Norveç Orman kedileri de bu tür genetik problemlere sahip olan diğer türlerdir.
Tekir kedi sahiplenebilirsiniz. Çünkü hem en sağlıklısı hem de sokakta yaşam mücadelesi vermelerinin önüne geçebilirsiniz.
Kedi seçimi yaparken de tekir kedi tercih etmek hepimizin yararına olacaktır. Unutmayın ki tekir kediler birçok cinsin çiftleşmesi nedeniyle geniş bir gen havuzuna sahiptir. Bu nedenle daha sağlam bir yapı gösteren tekirler aynı zamanda diğer cinslere göre oldukça hareketli ve zekidirler de.
Açık olan şey, birilerinin ekonomik getirileri bitmedikçe hayvan tacirliğinin önünün kesilmeyeceği... Fakat biz bu konuda bir şeyler yapabiliriz: Öncelikle cins kedi satın almamak, hatta kedi satın almamakla işe başlayabiliriz. Kedi bakmak istiyorsak bakabileceğimiz kadarını sahiplenmek ve mümkünse kedimizle her gün ilgilenmek zorundayız.
