Harita mühendisleri "nivo" adı verilen bu cihazla arazide çeşitli ölçümler yapar. Cihazın ayrıca "teodolit", "total station" gibi başka versiyonları da vardır ancak bunlar arasındaki farklara değinmek konuyu çok fazla teknik detaylarda boğacağı için aynı amaca hizmet eden bu araçları olabildiğince sade bir dille anlatacağız.
Genellikle haritacılıkta kullanılır ancak inşaat sektöründe de yaygındır. Bunların dışındaysa gemi, tren, uçak gibi büyük ulaşım araçlarının konumlandırılmasında ve boyutlarının belirlenmesinde kullanılabiliyor.
Bu cihazlar, arazide belirlenen iki konum arasındaki kot farkını bulur.
Topografik yatay ölçüm yaparak düz bir arazide yüksekliklerin ölçülmesi ile harita çıkarmayı sağlar. Belirlenen konumlar arasında ne kadar yükseklik farkı olduğunu gösterir. Kurulumu sağlam yapılmazsa, zemine iyi oturtulmazsa hatalı ölçümler yapılacağı için kotlarda kaymalar oluşur.
Nivoların optik, lazerli, dijital gibi çeşitleri bulunur.
Optikler sağa, sola dönebilir ancak yukarı, aşağı hareket edemez. Lazerli olanlar baş kısmı dönerek etrafı lazerle tarar, yatay ve dikey yönde hareket edebilir. Dijitaller ise aşağı yönlü ölçüm yapar, iki nokta arasındaki kot farkını bulur ve yükseklik farkı üzerinden harita çıkartır.
Muhtemelen hiç kullanmayacaksınız ancak biz yine de nasıl kullanıldığını da kısaca anlatalım:
Kabarcıklı düzeci, ayarlama tekerleri kullanılarak ortaya getirilir ve dik olarak ayarlanır. Daha sonra tesviye vidalarıyla ayakları sabitlenir. Mercekte bulunan üç çizgiden ortadaki uzun olan okunan kısım olmalıdır.
Metre görünümlü bir parça olan "mira"nın kabarcıklı düzeç aracılığı ile zemine dik bir pozisyonda yerleştirilmesi gerekir. Kabarcık, yükseğe doğru hareket etmektedir. Dürbünümsü kısım(nivo) ile ilk konumda bir okuma yapıldıktan sonra miranın bulunduğu ikinci konum için okuma yapılır ve bu iki nokta arasındaki değer farkı alınarak kot farkı hesaplanır.
Daha net bir anlatımla; A noktasının kotu 10,00 metre olsun, nivo da mirayı 1,40 metre olarak okusun. Nivonun kotu böylece 11,40 metre olur. Nivo B noktasındaki mirayı 0,60 metre olarak okursa B'nin kotu 10,80 metre demektir. Umarız ki anlaşılmıştır.
Zaman zaman hatalı ölçümler yapabiliyorlar.
Bu nedenle sık sık kontrol edilmeleri gerekir. Yeni tip aletlerde oluşan sorunlar yazılımlarla düzeltilebiliyor. Bu aletlerin fiyatları ise 1.500 TL - 12.000 TL civarında değişiyor.
Kaynaklar: TMMOB Makina Mühendisleri Odası, İnşaat Hesabı
