İşe öncelikle konferansın ismi ile başlayalım. Conference of the Parties yani Taraflar Konferansı kısaca COP olarak ifade edilen konferans, tahmin edeceğiniz üzere 26. kez düzenlendiği için COP26 olarak adlandırılıyor. Çok kullanılan bir ifade olmasa da konferansın zaman zaman CMA3 ya da “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı” olarak adlandırıldığını da belirtmekte fayda var.
COP26’nın, zengin ve yoksul ülkeler arasında iklim tedbirleri konusunda bir yardımlaşma ve iletişim konferansı olması bekleniyor. Ayrıca konferans, Paris Sözleşmesi’nden itibaren küresel anlamda iklim dayanışması için atılan en ciddi adım olarak gösteriliyor.
Konferansın tarihsel süreci ve genel hatları
İlk COP konferansı olan COP1, 1995 yılında Berlin’de düzenlenmişti. Bu yıl 26. kez düzenlenen konferans, aslında 2020 yılında yapılması gereken fakat Covid19 sebebiyle 2021 yılına ertelenen bir etkinlik. 31 Ekim’de başlayan konferansın, 12 Kasım'da sona ermesi bekleniyor.
COP26’ya dair özel bilgiler
COP26, bu yıl Birleşik Krallık ve İtalya tarafından ortak olarak düzenleniyor. Birleşik Krallık, bu büyük organizasyon için Şubat 2020’de İş ve Enerji Bakanı olan Alok Sharma’yı bakanlık görevinden alıp COP26 başkanlığı görevine atamıştı. Anlayacağınız üzere bu konferans için Birleşik Krallık epey bir hazırlık yaptı.
Konferansa Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 197 üyesi katılıyor. 197 ülkeden toplamda 30 bin kişinin katılımı bekleniyor. Bu seneki programa toplamda 120 devlet başkanı katılacağı için Glasgow'da özel güvenlik ve sosyal mesafe tedbirleri de alındı.
COP26’da bugüne kadar yaşanan dikkat çekici gelişmeler
“Dünya için son şansımız” mottosuyla başlayan konferansa, iklim probleminde ve karbon salınımında zirveyi paylaşan devletler konumunda bulunan Çin, Rusya, Suudi Arabistan ve Hindistan Devlet Başkanları’nın gerekçe göstermeksizin katılım göstermemesi en dikkat çeken gelişmelerden biri oldu.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan güvenlik endişeleri gerekçesiyle ve Kraliçe Elizabeth doktorlarının önerisiyle konferansa katılamayacağını daha önce ilan etmişti. Birleşmiş Milletler ve Cities Climate Leadership Group (Şehirler İklim Liderliği Grubu – C40)’ un davetlisi olarak İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve İzmir BB Başkanı Tunç Soyer COP26’ya katılacaklarını açıkladılar.
COP26’da genel beklentiler ve hedefler
- Üye ülkelerden 2025 ya da 2030 yılına kadar emisyon oranında hedef koymaları isteniyor. Bu hedeflemelere Ulusal Katkı Beyanı (NDC) adı verilmişti. Üye ülkelerin bu konferansta NDC bilgilerini paylaşması beklenirken; Çin, Suudi Arabistan ve Hindistan’ın bu konuda bilgi paylaşması beklenmiyor.
- Gelişmekte olan ülkelerin düşük karbon salınımlı ve daha güçlü ekonomiler inşa edebilmeleri için finans ihtiyaçlarını giderme yönünde planların hazırlanması bekleniyor.
- Alınacak tedbirler ile küresel sıcaklık artışını 1,5 derecede sabitleyebilmek ve Paris İklim Antlaşması'nı işler hale getirmek üzere yazılan Paris Kurallar Kitabı'nın tamamlanması hedefleniyor.
Konferans başlamadan eleştiriler başladı
Glasgow şehrinde gerçekleşen konferansa 120 devlet başkanından büyük bir çoğunluğun özel jet ile gelmesi eleştirilere sebep oldu. Nitekim ortalama bir özel jet, bu konferansa katılmak için 13,5 ton karbon salınımı gerçekleştirmiş oldu. İklim ve çevreyi koruma amaçlı yapılan konferansın daha başlamadan böyle hassas bir noktada hata yapması büyük eleştiri aldı. Liderlerin tarifeli uçaklar ile gelmesi halinde bu kadar ağır eleştiriler almayacağı belirtiliyor.
Ev sahibi Büyük Britanya’nın beklentileri
Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, COP26’dan beklentilerini “kömür, nakit para, arabalar ve ağaçlar” olacak şekilde dört kelime ile özetliyor.
İngiltere, kömür kullanımının mümkün olan en kısa sürede terk edilmesi gerektiğini düşünürken; terk edilme süreci boyunca da doğaya en az zarar verebileceği şekilde kullanılmasını istiyor. İtalya, Çin, Hindistan ve Rusya’nın başını çektiği bir grup ise bu konuda muhalefeti oluşturuyor. İngiltere ayrıca en azından kendi adına 2040 yılında benzinli araç satışını tamamen kaldırmayı hedeflerken, diğer üye ülkelerin bu konuda atmış olduğu bir adım henüz bulunmuyor.
Liderlerin dikkat çeken mesajları
- ABD, hatırlayacağımız üzere Donald Trump Dönemi’nde Paris İklim Antlaşması’ndan çekilmişti. Joe Biden Dönemi’nde ABD yeniden antlaşmaya döndü. Biden, COP26’da bu durumdan ötürü özür diledi.
- Almanya Başbakanı Angela Merkel Paris İklim Anlaşmasının 20. yüzyıl değil, 21. yüzyılın ortasına kadar uygulanması çağrısında bulundu.
- Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, dünyanın en büyük sera gazı emisyonunu gerçekleştiren ülkelere belirlenen hedeflere ulaşmak için 15 gün içinde önerilerde bulunma çağrısı yaptı. Ayrıca gelişmemiş ülkelere finans desteğinin önemini yineledi.
- Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Yunanistan ve Türkiye’de yaşanan orman yangınlarına dikkat çekerek orman yangınları konusunda tedbirler alınmasını gündeme getirdi.
- Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Donbas ve Kırım’ı konu alan ve Rusya’yı hedef gösteren bir açıklama yaptı.
- Hindistan Başbakanı Narendra Modi, "net sıfır" karbon emisyonu hedefini 2070'te gerçekleştirmeyi amaçladıklarını açıkladı
- Gürcistan Başbakanı Irakli Garibashvili, zengin doğaya sahip Kafkasya bölgesinin iklim değişikliği nedeniyle buzulların yüzde 40'ını kaybettiğini hatırlattı.
COP26'da gün gün yaşanan önemli gelişmeler
2 Kasım 2021: Kanada’nın başını çektiği bir grup metan gazı salınımını %75 oranında azaltma taahütü verdi. Daha önce 80 ülke 2030’a kadar %30 oranında azaltma taahhütü vermişti. Kanada’nın bu teklifi nasıl bir tepki alacak, henüz bilinmiyor. Ayrıca konferansta konuşan Prof. Dr. Jos Lelieveld, gelecek yıllarda hava sıcaklığından ötürü bazı ülkelerde klimasız yaşamanın mümkün olamayacağını açıkladı.
3 Kasım 2021: Çin ve Rusya devlet başkanları başta olmak üzere bazı devlet başkanlarının katılım göstermemesi kınandı ve eleştirildi. Ayrıca dünyanın önde gelen finans şirketleri, sera gazı emisyonlarını sınırlamak amacıyla “Glasgow Net Sıfır Mali İttifakı” adıyla bir taahhütte bulundu.
4 Kasım 2021: İngiltere, Polonya, Vietnam ve Şili başta olmak üzere 40 ülke kömür kullanmayı bırakma konusunda taahhüt verdi. Çin, ABD, Avustralya ve Hindistan'ın da aralarında bulunduğu dünyanın en fazla kömüre bağımlı ülkeleri ise şu ana kadar herhangi bir açıklama yapmadı.
5 Kasım 2021: İklim aktivisti Greta Thunberg ve Vanessa Nakate'in liderliğini üstlendiği bir iklim yürüyüşü düzenlendi. Bu yürüyüşe ağırlıklı olarak gençler katıldı. "Gelecek İçin Cuma" adı verilen bu etkinlik, cuma günleri okula gitmeyip iklim yürüyüşü yapan gençlerden oluşuyor. Basın açıklamasının ardından etkinlik sona erdi.
5 Kasım 2021: ABD İklim Değişikliği Özel Temsilcisi John Kerry, yaptığı açıklamada 2022 yılı için gelişmekte olan ülkelere 100 milyar dolar fon sağlanması gerektiğini ve ABD'nin bu konuda üzerine düşeni yerine getireceğini taahhüt etti. Malavi Devlet Başkanı Lazarus Chakwera ise bu açıklamadan sonra; "Bu bir hayır işi değil, eğer bizlere fon sağlamazsanız bizimle birlikte can verirsiniz" diyerek gelişmiş ülkelere iklim konusunda rest çekti.
5 Kasım 2021: İngiltere'nin kömür kullanımını terk etme çağrısına 40'dan fazla devlet ve 150'den fazla dev şirket olumlu yanıt verdi. En çok kömür kullanan 5 ülke Çin, ABD, Hindistan, Rusya ve Almanya ise İngiltere'nin bu çağrısına henüz olumlu ya da olumsuz bir yanıt vermedi.
6 Kasım 2021: 46 ülke Kömürden Temiz Enerjiye Geçiş Deklarasyonu'na imza atarak kömür kullanmama taahhütünü resmileştirdi. Ayrıca uluslararası 15 örgüt, bu deklarasyona imza atmayan ya da sözlü taahhütte bulunmayan Türkiye'yi deklarasyona davette bulundu. Çin, Japonya ve Güney Kore, resmi olarak bu deklarasyonu kabul etmeyen ilk ülkelerden oldular.
6 Kasım 2021: Konferansın devam ettiği Glasgow şehrinde 100 binden fazla kişinin katıldığı bir yürüyüş gerçekleştirildi. Yürüyüşte genel olarak COP26'nın küresel değil; siyasal ve oyalama hareketi olduğuna dair mesajlar verildi. Aktivistlere göre COP26'nın iklim hareketi ile hiçbir alakası yok. 5 Kasım'da gerçekleşen ve Greta Thunberg'in katıldığı gösteri yürüyüşünde de benzer mesajlar verilmişti.
6 Kasım 2021: Hollanda'nın Amsterdam şehrinde 40 bin kişilik bir grup, COP26'da daha etkili kararların alınması için çevre ve iklim yürüyüşü gerçekleştirdi. Genel olarak küresel sıcaklık artışının daha iyi bir derecede sabitlenmesi ve alınan kararlara diğer devletlerin de karşılık vermesi gerektiği açıklandı.
8 Kasım 2021: Konferansın ikinci haftası ve haftanın ilk günü "küresel ısınmanın yoksul ülkeler üzerindeki etkileri" konuşuldu. Bu başlıkta söz alan İngiltere; yoksul ülkelere 290 milyon sterlin (393,2 milyon dolar) finans desteği taahhütünde bulundu. İngiltere bu fonu sadece Asya ve Pasifik ülkeleri için oluşturduğunu da belirtti.
8 Kasım 2021: COP26'da bugün moda/giyim endüstrisinin sıfır emisyon önerileri ve beklentileri açıklandı. Açıklanan bildiride; 2030 yılına kadar %50 azaltma ve 2050 yılında ise sıfır emisyonun hedeflendiği belirtildi. Bildiriye Burberry, H&M Group, VF Corporation, Adidas, Kering, Chanel, Nike ve Puma gibi dünyaca ünlü markalar da imza attı.
8 Kasım 2021: Bugün ayrıca gelişmiş ülkelerin daha önce sözlü mutabakata vardığı Uyum Fonu resmi olarak oluşturuldu. Bu fon için 232 milyon dolarlık bir hedef belirlendi. Fona ilk maddi desteği ise 20 milyon dolar ile Birleşik Krallık verdi. Diğer gelişmiş devletlerin de desteği ile fonun yarın tamamlanması hedefleniyor. Bu fonun COP26 hedeflerine uyum sağlamakta zorluk yaşaması beklenen 38 ülkeye pay edilmesi bekleniyor.
9 Kasım 2021: Bugün etkinliğin gündem konularından biri de iklim konusunda cinsiyet eşitliği oldu. Çeşitli ülkeler cinsiyet eşitliği için birkaç öneri sundu. Kanada ve Birleşik Krallık bu konuda somut adım atan ilk ülkeler oldu.
9 Kasım 2021: En yoksul ülkelerin kullanması için "En Az Gelişmiş Ülkeler Fonu" (LDCF) kuruldu. Bu yeni fon için 12 devlet toplamda 413 milyon dolarlık bağış yapma sözü verdi. Bu 413 milyon dolar, 46 ülkeye pay edilecek.
9 Kasım 2021: ABD Eski Başkanı Barack Obama, konferansta bir konuşma yaptı. Bu konuşmada Trump Yönetimi'nin iklim konusundaki yanlışlarına değindi ve konferansa katılmayan ülkeleri (özellikle Çin ve Rusya'yı) eleştirdi. Gençlere ise, iklim konusunda kararlı olmaları konusunda tavsiyeler verdi.
10 Kasım 2021: Hollanda'nın öncü olduğu ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu bir grup, 2040 yılından itibaren yollardaki tüm yeni kamyon ve otobüslerin "çevre dostu" olması konusunda anlaştı. Hollanda'nın teklifine bugün pek az devlet destek vermiş plsa da; diğer devletlerin bir kısmının bu bildiriye destek vermesi beklenirken, bazı devletlerin teklifi 2050 yılı olarak güncellemeyi teklif etmesi bekleniyor.
10 Kasım 2021: Devletlerin yıllık 1,5 derecenin üzerindeki sıcaklık artışlarını önlemek için emisyonları nasıl azaltacağını ifade eden yedi sayfalık bildirinin ilk taslağı yayımlandı. Bildiri henüz tamamen hazırlanmadığı için onaya sunulmadı fakat kulislerde az gelişmiş ülkelerin üzerine düşen sorumluluklardan kaçtığı konuşuluyor. Yoksul ülkeler ise gelişmiş ülkelerin maddi anlamda yeterince cömert davranmadığını düşünüyor.
10 Kasım 2021: Bugün konferansta "Ormanlar ve Arazi Kullanımı" konulu bir deklarasyon daha yayımlandı. Deklarasyonda tahmin edeceğiniz üzere ormanların korunması yönünde alınabilecek teknik önlemler ve finansal konular yer aldı. 12 ülke, sadece ormanların korunması ve arttırılması için Küresel Orman Finansmanı'na 2025 yılına kadar toplamda 12 milyar dolar bağışta bulunma taahhütünde bulundu.
11 Kasım 2021: Bugün iklim zirvesinde İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu konuşma yaptı. Konuşmasında genel olarak Kanal İstanbul Projesi ve deprem sorununa dikkat çeken İmamoğlu; "Avrupa’nın en büyük kenti olan İstanbul’un depreme dayanıklı hale getirilmesini, sadece İstanbul’un ve Türkiye’nin geleceği açısından değil, tüm kıta açısından hayati kabul ediyoruz" dedi.
11 Kasım 2021: Henüz Paris İklim Anlaşması'nı imzalamayan İran'ın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Ali Salajegheh, İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılması halinde sözleşmeyi imzalayacaklarını, ayrıca karbon salınırımlarını da bir yılda %12 azaltmayı taahhüt edeceklerini açıkladı. İran, dünya karbon salınımı listesinde sekizinci sırada bulunuyor.
11 Kasım 2021: Ünlü Fizikçi Prof. Dr. Jacques Treiner, dünyada kullanılan tüm enerjilerin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi halinde bile %100 çevreci olamayacağını, çünkü doğanın enerjisini insanların kullanabileceği enerji türüne çeviren makinelerin çevreci olmadığını hatırlattı. Treiner ayrıca, yenilenebilir enerjinin önemli olduğunu ama onun bile dünyamız için yeterince masum olmadığını dile getirdi.
11 Kasım 2021: Dünyanın en çok karbon salınımı yapan iki ülkesi ABD ve Çin, bugün iklim değişikliğiyle mücadelede iş birliğini hızlandırmak için anlaştı. Detaylar ise bilinmiyor. Konferansa devlet başkanı kademesinde katılmayan ve birçok deklarasyona imza atmayan Çin'in bu tutumunun altında neler var, bilen pek kimse yok. Açıklanan detaylardan bir tanesi, Çin'in 2025 yılına kadar iklim fonlarına 50 milyar dolar bağış yapmasını içeriyor.
13 Kasım 2021: Dün devam eden müzakerelerden bir sonuç çıkmadığı için, normal programda cuma günü sona ermesi beklenen iklim zirvesinin kapanışı cumartesi gününe sarkıtıldı. COP26 Başkanı Alok Sharma, dün yaptığı açıklamada cumartesi günü yerel saat ile 08.00'de görüşmelerin devam edeceğini ifade etmişti.
13 Kasım 2021: İlgili sözleşmeye özellikle Rusya, Suudi Arabistan ve Hindistan'ın muhalif olduğu, muhalif oldukları noktanın ise fosil yakıtların kademeli olarak azaltılması prosedürü şeklinde açıklandı. Çin, Almanya ve ABD ise otomobillerdeki emisyon sözleşmesine imza atmayı red ettiler.
13 Kasım 2021: Forbes, Financial Times, BBC gibi çeşitli kaynaklar COP26'nın bu noktadan sonra cumartesi günü de uzlaşı olmaksızın sona ereceğini açıkladılar. Bir sonraki iklim zirvesi COP27 2022 yılının kasım ayında Mısır'da düzenlenecek.
İklim zirvesinde gezegenimiz için olumlu bir kararın alınması için bir gün uzatılan bu ek sürede bir gelişme olursa sizlerle paylaşmaktan memnuniyet duyacağız.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 / 14
