Çöpçatanlık uygulaması deyince şüphesiz ki akla ilk gelen uygulama olan Tinder’ın çıkışının üstünden tam 7 sene geçti. Uygulama, yayınlanmasının ilk iki senesinde günlük 1 milyar kaydırma sayısına ulaştı. Bir diğer popüler uygulama olan Bumble’ın küresel marka yöneticisi de uygulamanın, 26 milyon kullanıcıya eriştiğini ve onaylanmış 20 bin evliliğe aracı olduğunu ifade etti.
Tinder, ilk çıktığı günlerden bu yana birçok eleştiri aldı ve bunların hepsinin olumlu olduğunu söylemek pek de mümkün değil. Birçokları romantizmin öldüğünü iddia etti. Vanity Fair’de yayınlanan makalede Nancy Jo Sales, “buluşmaların kıyametini” başlattığını ifade etti.
Uygulamaların etkileri
New Mexico Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmanın bulgularına göre çevrim içi araçlar vasıtalarıyla buluşmalar, arkadaş vasıtasıyla buluşmalara yetişmiş durumda. Araştırmaya göre ABD’deki çiftlerin %39’u ilk bağlantılarını uygulama vasıtasıyla gerçekleştirmiş.
Tabii ki bu uygulamaların sadece pozitif etkileri bulunmuyor. Journal of Social and Personal Relationships’de yayınlanan bir araştırmaya göre, bu tarz uygulamaları kullanmak zorunda kalanlar ilk durumlarına göre daha yalnız hissediyorlar. Bu durum, özellikle düşük özgüvene sahip insanlar için oldukça kötü bir hale geliyor.
Londra merkezli bir eşleşme servisi olan Mutual Attraction’ın kurucusu olan Caroline Brealy, genç müşteri sayılarında oldukça büyük bir artış olduğunu dile getiriyor. İnsanların, çevrim içi deneyimlerden sıkıldığını ifade eden Brealy, çevrim içi uygulamaların aksine eşleştirme yapan kişilerin size geri dönüş sağladığını söyledi.
Bağımlılık ve oyun etkisi
Sosyal medya bağımlılıkları üzerine birçok tartışma hali hazırda dönüyor ancak Tinder, Bumble vb. uygulamaların kaydırma merkezli mekanizmaları da bu çatı altında incelenebilir. Bu uygulamalara en sık gelen eleştiri, buluşmayı “oyunlaştırıyor” olması.
Uygulamaların, kullanıcıların önüne sayısız profil yığması ve bu yığınların “evet” veya “hayır” diyerek geçilmesi bir süre sonra acayip bir oyun hissine bürünüyor ve artık bir partner ya da bir sevgili arayışından çıkıyor.
Ayrıca bunu destekleyen araştırmalar da bulunuyor. Journal of Social and Personal Relationships’teki araştırmanın yazarı Katy Coduto, kaydırmayı sınırlandırmanın bağımlılık etkisini azaltabileceğini ifade ediyor. Aslında Tinder, kullanıcılarına 100 beğeni sınırı koysa da Tinder Gold gibi üyeliklerle bu sınır çok rahat bir şekilde aşılabiliyor.
Tinder’ın bağımlılık etkisi yaratması pek de şaşırtıcı değil çünkü kumar ve şans oyunlarıyla benzer bir mekanizmayı kullanıyor. 2018 yılında çekilen bir belgeselde konuşan Tinder’ın kurucusu Jonathan Badeen; algoritmasının, lisans öğrencisiyken öğrendiği davranışsal güçlendirme psikolojisinden esinlendiğini itiraf etmişti. Hiç beklemediğiniz bir anda gelen kazanım, arayış ihtiyacınızı güçlendiriyor ve sürekli olarak kaydırmaya devam ediyorsunuz.
Sorun sadece algoritmada değil
İnsanların aradıklarını bulamamalarının tek sebebi uygulamaların ya da sitelerin böyle tasarlanmış olmasından da kaynaklanmıyor tabii ki. Match.com’un 2005’ten bu yana bilimsel danışman şefi olan biyolojikal antropolog Helen Fisher, aslında problemin ne yaptığımızı bilmememiz olduğunu ifade ediyor. “Bu yeni bir teknoloji ve hiç kimse bize nasıl kullanacağımızı söylemedi” diyen Fisher, “Bunlar buluşma siteleri değil, tanıtma siteleri. Yapabilecekleri tek şey aradığınız özellikteki kişileri size sunmak. Uygulamaların yapabileceği tek şey bu.” diyor. Yani eğer ki birileri sizi görmezden geliyorsa veya yalan söylüyorsa bu teknolojik bir problem değil bu insanların bir problemi.
Fisher’ın önerisi ise dokuz kişiyle konuştuğunuzda hesabınızı kapatmanız. Bundan daha fazlası ve bilişsel olarak yapılan aşırı yüklemeler romantik tükenmişliğe sebep oluyor. Eğer ki bu da işe yaramadıysa uygulamaları tamamen kaldırın. İnsanlarla parkta, cafede tanışmaya çalışın veya bir arkadaşınıza sizinle tanıştırabileceği biri olup olmadığını sorun.
Peki bu da işe yaramazsa ne olacak? Bunlar da işe yaramazsa belki de çözümünüz gerçekten bu uygulamalardadır, kim bilir?
