Birçoğumuzun göğsünü kabartan muazzam bir tarihimiz var. Tarihimiz ise savaşlar ve savaşlardaki kahramanlıklarımız ile dolu. Farklı milletlere karşı gösterdiğimiz mücadeleleri tarihimizin ön planında tutarken aslında kendi içimizdeki savaşlarda tarihinimizin üst basamaklarında önemli bir yer ediniyor. Bunlar en önemlisi Dandanakan Savaşı. Oğuz boyları ile birleşerek kurulan Selçuklu Beyliği; diğer bir Türk Devleti Gazneliler ile karşı karşıya gelerek Türkiye Devleti'nin temelleri sayılan, Dandanakan Savaşı olarak tarihe geçen savaşa sebebiyet veriyor.
Selçuklu Beyliği'nin daha zengin ve yaşanılabilir topraklara sahip olmak istemesiyle başlayan olaylar, onları tarihi değiştirecek bir savaşa sürüklüyor. Bağlı oldukları diğer Türk Devleti Gaznelilerin şehirlerine izinsiz giren Selçuklular, Sultan Mesud'un kendilerini tarihten silmek istemesiyle birlikte tarihe yön veriyor. Bu savaşın sonucunda dünyaya hükmedecek bir devletin temelleri atılmış oluyor. Sizlerle birlikte Dandanakan Savaşı tarihi nedir, hikayesi nasıl gelişmiştir, kimler arasında yapılmıştır ve önemi nedir onu öğreneceğiz ve milli bilincimize katkı sağlayacağız.
Dandanakan Savaşı’nın hikayesi: Kimler arasında yapıldı?
Yayılma politikası uygulayan Selçuklu Beyliği, Gazneliler'in en önemli şehirlerine izinsiz girmiş oralardan hak talep etmeye başlamıştı. Gaznelilerin birçok çabasına rağmen yayılma politikası sekteye uğratılamamıştı. İlerleyişe dur diyemeyen Gazneliler, Selçuklu Beyliği'ne önemli şehirlerini bırakmaya başlamış ve artık birbirlerine karşı düşman konumuna gelmişlerdi. Bunun üzerine Gazneli Devleti hükümdarı Sultan Mesud, ordusunu toplayıp Selçuklu Beyliği'ne karşı sefer hazırlıklarına girişti.
İçerisinde fillerin de bulunduğu ordu, ihtiyaçlarını karşılayamadı:
İki devlet arasında gerçekleşen savaşta 100 binden fazla askerin bulunduğu ve içlerinde fillerin de yer aldığı bir orduya sahip Gazneliler, 50 bine yakın askeri bulunan Selçuklular'a karşı sefere çıktı. Sefer boyunca çeşiti sorunlarla karşılaşan Gazne ordusu büyük ölçüde zarar gördü. Selçuklular karşısındaki büyük orduya vurkaç taktiği ile büyük ölçüde zarar veriyordu. Dönemin şartlarına göre devasa bir orduya sahip olan Gazneliler ordunun ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanıyordu ve bu ihtiyaçları karşılamak için çeşitli bölgelere ulaşmaya çalışıyordu.
Düzensiz şekilde savaşan Gazne ordusu Selçuklular karşısında daha fazla dayanamadı. Ağır kayıplar ile yenik duruma düşmeye başladılar. Gaznelilerin başında olan Mesud, otoritesini yitirirken; ordu canını kurtarmakla uğraşıyordu. Aynı zamanda Mesud da kendi birliği ile birlikte Selçuklular'dan kaçmayı başardı. Birliği ile Hindistan civarına kaçmayı başaran Mesud, Selçuklular'dan kaçmıştı fakat kendi askerleri onu oracıkta öldürdü.
Dandanakan Savaşı’nın nedenlerine yakından bakalım:
- Selçuklu Devleti'nin artan nüfusundan ötürü yeni topraklar arama girişiminde bulunması.
- Toprak arayışında olan Selçuklular'ın Gaznelilerin topraklarına izinsiz girmeleri ve saldırılar düzenlemeleri.
- Selçuklu Devleti'nin yapılan antlaşmalara uymaması; Nişabur, Merv ve Serahs şehirlerini boşaltmaması.
- Selçuklu Devleti'nin yayılmacı politikasını tehdit olarak gören Sultan Mesud'un Selçukluları tarihten silmek istemesi
Selçuklu Devleti'nin artan nüfusundan ötürü yeni topraklar arama girişiminde bulunması:
Selçuklu Devleti artan nüfusundan ötürü yeni yerler arama peşindeydi. Konum bakımından uygun ve zengin olan topraklara girme peşindeydiler.
Toprak arayışında olan Selçuklular'ın, Gaznelilerin topraklarına izinsiz girmeleri ve saldırılar düzenlemeleri:
Gazneli Devleti'nin önemli toprakları bulunuyordu. Bunların başında Horosan geliyor. Selçuklu Devleti ise bu topraklara izinsiz bir şekilde giriyor ve saldırılar düzenleyerek oralarda hakimiyetini sağlıyordu. Bu Gaznelileri oldukça endişelendiriyor ve kızdırıyordu.
Selçuklu Devleti'nin yapılan antlaşmalara uymaması; Nişabur, Merv ve Serahs şehirlerini boşaltmaması:
Selçuklu Devleti, iki devlet arasında yapılan antlaşmalara uymuyor ve şehirlere istediği gibi giriyordu. Gazneli Devleti ise bu şehirlerin boşaltılmasını istiyor ve Selçuklulara karşı söz geçiremiyordu. Şehirlerin kontrolünü sağlamak için yapılan sefeler sonuçsuz kaldı.
Selçuklu Devleti'nin yayılmacı politikasını tehdit olarak gören Sultan Mesud'un Selçukluları tarihten silmek istemesi:
Bölgenin söz dinlemeyen devleti olan Selçuk Devleti, tüm uyarılara rağmen izinsiz şekilde şehirlere giriyor ve hakimiyetini sağlıyordu. Bunun üzerine Selçuklu Devleti'ni düşman gören Sultan Mesud, topraklarından Selçukluları atmak için sefer hazırlıkları yaptı. Böylelikle Dandanakan Savaşı'nın temelleri atılmış oldu.
Şimdi de Dandanakan Savaşı’nın sonuçlarını inceleyelim:
- Savaşın ardından büyük kayıp veren ve yenilgi alan Gazneli Devleti yıkılış sürecine girdi.
- Büyük Selçuklu Devleti'nin resmen temelleri atılmış oldu.
- İran topraklarına sahip olduktan sonra Selçuklular üzerinde İran etkisi arttı.
- Gazneli Devleti Hükümdarı Sultan Mesud askerleri tarafından öldürüldü.
- Tuğrul Bey, Horosan Emiri ilan edildi.
Savaşın ardından büyük kayıp veren ve yenilgi alan Gazneli Devleti yıkılış sürecine girdi:
Gazneli Devleti, büyük bir tahribat ile savaşı kaybetti. Bununla birlikte gerileme ve yıkılış sürecine girdi. Devletin tarih sahnesinden silinmesine sebep olan savaş kendi başlattığı Dandanakan Savaşı oldu.
Büyük Selçuklu Devleti'nin resmen temelleri atılmış oldu:
Tuğrul Bey, savaşın kazanılmasının ardından çevredeki beyliklere zaferi haber etmesinin ardından yeni kurulacak devletin temeli atılmış ve duyurulmuş oldu.
İran topraklarına sahip olduktan sonra Selçuklular üzerinde İran etkisi arttı:
Rey'in başkent yapılması ile birlikte İranlı nüfusunun fazla olması sebebiyle devlet üzerindeki İran etkisi arttı. İran geleneklerinin devlet üzerindeki etkisi fazla oldu. Devletin içerisindeki Türkler bu durumdan rahatsız oldu.
Gazneli Devleti hükümdarı Sultan Mesud askerleri tarafından öldürüldü:
Savaşın kaybedilmesinden sonra yanındaki birlikleriyle kaçma girişiminde bulunan Gazneli Devleti'nin hükümdarı Sultan Mesud, Hindistan civarlarında kendi askerleri tarafından öldürüldü.
Peki Dandanakan Savaşı’nın Türk tarihi açısından önemi nedir?
Savaşın ardından Gazneliler büyük yıkıma uğramış ve Hindistan'a doğru çekilmiştir. Savaşı akıllıca ve düzenli yürüten Selçuklu Beyliği ise bağımsızlığını ilan etmiştir. Devlet olma yolunda önemli adımlar atılmıştır. Savaşın ardından Tuğrul Bey hükümdarlığını kabul ettirdikten sonra Abbasi Halifesi aracılığı ile meşruiyetini onaylatmıştır. Türk - İslam tarihinde yeni bir dönem açılmıştır. Bazı tarihçilere göre ise bu savaş ile birlikte Türkiye'nin de temelleri atılmıştır.
Savaşın Türk ve Müslüman tarihi açısından önemi büyüktür. Atalarımız arasında geçen savaşta galip olan taraf Selçuklular olmuş; Türk siyasetine ve tarihine şekil vermişlerdir.
