Doğal afetlerden biri olan depremin acısı çok taze ve sadece depremi yaşayanlar değil bu depreme doğrudan ya da dolaylı olarak tanık olan toplumun bütün kesimleri bu depremden etkilendi. Fakat birçoğumuz, üzerinden az bir zaman geçmesine rağmen sanki hiçbir şey olmamış gibi işe gitmek, hayatımıza devam etmek zorunda kalıyoruz.
Birçoğumuz toplumsal travma yaşıyor olabiliriz.
En önemli ayrım, bireysel travmada tek bir kişi etkilenirken toplumsal travmada birçok insanın etkilenmesidir. Yaşadığımız depremde ise bu sayının yüz binlere ulaşabileceği tahmin ediliyor. Toplumsal travma yaşayan toplumlarda en çok görülen duygulardan biri de güvensizliktir.
Yaşanan olaylar toplumdaki dayanışmayı artırıyor gibi görünse de o bölgelerde güvenliğin sağlanmasının zor olması toplumsal bağların zayıflamasına neden oluyor. Deprem olmayan bölgelerde bile depremin tekrar yaşanma ihtimalinin olması, kaygı ve korku yaratıp insanlardaki umutsuzluk hissini artırabilir. Umutsuz hisseden bu bireyler bu duygulardan kaçınmak için alkol, uyuşturucu gibi çeşitli zararlı alışkanlıklar edinebilirler.Toplum olarak yaşadığımız bir şey daha var: Survivor Guilt(Hayatta Kalanların Suçluluğu)
Yaşanan depremlerin ardından birçoğumuz yediklerimiz, içtiklerimiz, giydiklerimiz kısacası sahip olduğumuz bütün imkanlar için utandık ve belki de kullanmayı reddettik. Dahası yaşadığımız için suçlu hissettiğimiz zamanlar, ölenlerle beraber ölmek istediğimiz zamanlar oldu. Bunun aslında psikolojide bir karşılığı bulunuyor: Survivor guilt/sendromu yani hayatta kalanın hissettiği suçluluk sendromu. Belirtileri (flashback'ler, intihar düşünceleri, motivasyon eksikliği, iştahta azalma/artma) genel olarak travma sonrası stres bozukluğuna benzer.
Bu sendrom, genelde felaketlerden sağ kurtulanlarda görülür. Savaşlarda hayatta kalmayı başaran askerleri, terörist saldırılarından kurtulanları ve tabii ki doğal afetlerden kurtulanları buna örnek verebiliriz. Bu kişiler kaybettikleri kişilerin acısını hisseder ve yaşananlar için kendilerini suçlarlar. Bunu pandemide de yaşamıştık. Özellikle sağlık çalışanları üzerinde yapılan çalışmalarda onların, pandemi döneminde bu duyguyu yoğun bir şekilde hissettikleri görülüyor.
Toplumsal travma ve survivor guilt ile daha sağlıklı başa çıkma stratejileri de bulunuyor.
Söz konusu travmaların etkilerini hafifletmek için yapılması gereken ilk şeylerden biri, kendine bakımdır. Bu da düzenli uyku, egzersiz, sağlıklı beslenme ve meditasyon gibi aktivitelere önem vererek yerine getirilebilir. Bunun yanında alınan sosyal destek ve eş desteği de çok önemli. Bu destek de çoğu zaman aile, arkadaşlar veya terapistler ile olaylar hakkında konuşmakla edinilir.
Önem verilmesi gereken diğer şeylerden biri de olumlu düşünme. Böylesi zor bir depremde bu biraz zor olsa da olayların olumlu bir şekilde ele alınarak, olay hakkında umutlu ve pozitif bir bakış açısı geliştirilirse travmadan dolayı oluşan stres ve kaygı yükü bir nebze azalabilir. Stres yükünü azaltan bir diğer etmen ise sanat olarak görülüyor. Bireylerin; hislerini resim yaparak, müzik çalarak veya yazı yazarak ifade etmesinin olayların etkilerini azaltmada ve rahatlamada yardımcı olabileceği düşünülüyor. Azalmayan ve gittikçe artan belirtiler için ise kesinlikle uzman desteği alınmalıdır.
Not: İyileşmek zaman alabilir ve bazı durumlarda iyileşme gerçekleşmeyip travma sonrası stres bozukluğuna dönüşebilir.
