Derbide Sık Sık Görmeyi Beklediğimiz VAR Teknolojisi Nedir, Nasıl Çalışır?

Türk futbolunda çok uzun zamandır hakemler de en az futbolcular kadar, hatta zaman zaman daha çok tartışılır. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte hakemlere karar vermede yardımcı olacak teknolojiler gelse de, bu teknolojiler daha çok tartışma çıkarıyor. Bugün gerçekleşecek olan ve şampiyonun belli olma ihtimalinin bulunduğu Galatasaray - Beşiktaş derbisi dolasıyla da bu teknolojinin fazlasıyla konuşulacağı düşünülüyor.

İlk olarak 2016 yılında gördüğümüz VAR, 2017 yılında FIFA Konfederasyonlar Kupası'nda kullanıldı. Sonrasında da ligimizde de sık sık devreye sokulan bir uygulama haline geldi. Bu uygulamayı beğenenler kadar beğenmeyenler de oldu.

Öncelikle nedir bu VAR?

VAR aslında bir kısaltma. İngilizce ismi ile Video Assistant Referee yani Video Yardımcı Hakem ifadesinin kısaltması. Sistemin başında bulunan ilgili yardımcı hakemler, pozisyonları izleyip orta hakeme gerektiğinde yönlendirmelerde bulunabiliyor. 

VAR'ı kim icat etti, Türkiye'ye ne zaman geldi?

Aslında VAR sisteminin icadı UEFA, FIFA gibi bir çatı organizasyondan gelmedi. Hollanda Futbol Federasyonu, Hakem 2.0 projesi kapsamında 2012-2013 yılında sistemi test etmeye başladı. Sistem adım adım geliştirildi ve zaman içerisinde de Wi-Fi olsun, 4G olsun derken gelişen teknolojilerle birlikte uygulanabilir duruma geldi.

2018-2019 Sezonu'ndan itibaren Süper Toto Süper Lig, TFF Süper Kupa, Ziraat Türkiye Kupası çeyrek finali ve sonrası, Spor Toto 1. Lig Play-Off müsabakaları için VAR uygulamasının kullanılması kararı alınmıştı. Konuyla ilgili olarak TFF'nin hazırladığı bir de broşür vardı. 

VAR sistemi hangi maçlarda ve ne zaman uygulanır?

VAR'ın amacı TFF'nin broşürlerinde "Minimum müdahale-maksimum fayda" olarak belirtilmişti. Yani her karar VAR'a gitmez, gol ve kırmızı kart gibi oyun üzerinde önemli etkisi olan pozisyonlar VAR'a gider. Ayrıca VAR bir pozisyonu incelerken yalnızca son harekete bakmaz, sürecin başlangıcından itibaren inceler. Sonucu gol olan bir atak, faul olan bir pozisyonla başladıysa gol sayılmayabilir.

Genel olarak buradaki karar verme ilkesi, hakemin kararını değerlendirme üzerinedir. Bu da "Karar doğru mu?" diye bakarak değil, "Karar bariz bir şekilde yanlış mı?" şeklinde yapılır. Durumun bariz olmadığı pozisyonlarda takdir hakkı hakeme aittir.

VAR kararı kesin midir?

VAR kararları kesin değildir. Son karar hakeme aittir. Ayrıca VAR görevlileri hakemi çağıramaz, inceleme önerisinde bulunabilir. Hakem de bu olayı izlemek için kendi tercihine göre VAR'a gider.

VAR kararı için hakemin üstünde bir süre kısıtlaması da bulunmaz. Pozisyonu istediği açılardan, istediği hızda ve istediği tekrarda izleyebilir. Mühim olan hakemin bu pozisyonun sonunda doğru karar vermesidir.

VAR hakemleri maçı nasıl takip eder?

VAR hakemleri maçı, VOR odası olarak adlandırılan odada TV ekranlarından izler. Maçın seyrine etki eden her önemli karar otomatik olarak buradaki görevliler tarafından incelenir. Yapılan kontrol sonrasında bariz yanlış bir karar yoksa hakeme bir şey söylenmez. Bir olayın incelenmesi gerekiyorsa hakeme hemen bilgi verilir. 

Hakemin VAR incelemesi istemesi durumunda oyun durur, durduktan sonra hakem işaretiyle VAR incelemesi yapacağını gösterir. İnceleme sırasında oyun başlatılmaz, oyuncular VAR'ı göremez. Hakem karar verdikten sonra oyun doğru şekilde yeniden başlatılır.