Erken dinozor çağına ait fosillerin keşfi, aradan milyonlarca yıl geçmiş olmasına rağmen hala daha bilim dünyasını şaşkınlık içerisinde bırakmaya devam ediyor. Yapılan yeni bir keşif, erken dinozor çağında yaşamış olan balık şeklindeki deniz sürüngenleri olan ‘ichthyosaur’ların (ihtiyozor), 2,5 milyon yıl gibi bir süre içerisinde muazzam boyutlara ulaştığını ortaya koydu ki evrimsel açıdan konuşacak olursak bu aslında bu boyutlara ulaşmak için oldukça kısa bir süre.
Scripps College'da biyoloji doçenti olan kıdemli araştırmacı Lars Schmitz keşfe dair, "Dünyanın yıkıcı bir yok oluştan [Permiyen döneminin sonunda] toparlandığı bir dönemde, ichthyosaurların büyüklüğünün balinalardan çok daha hızlı evrimleştirdiğini keşfettik." ifadelerini kullanarak, "Bu güzel bir umut ışığı ve yaşamın esnekliğinin bir işareti - eğer çevresel koşullar uygunsa, evrim çok hızlı gerçekleşebilir ve yaşam geri gelebilir." diye de sözlerine ekledi.
"Deniz ejderhası benzeri bir hayvan hayal edin"
Araştırmacılar, antik ichthyosaur'un fosillerini ilk olarak 1998'de Nevada'nın kuzeybatısındaki Augusta Dağları'nın kayalarına gömülü olarak keşfetmişlerdi. Bu keşif için Schmitz, "Yalnızca birkaç omur kayadan dışarı çıkıyordu, ancak hayvanın büyük olduğu açıktı." şeklinde kaydetti. Ancak sağlam kondisyondaki bir kafatası, omuz ve kanatçık benzeri uzantıdan oluşan fosillerin tamamen kazılması ve analiz edilmek üzere bir helikopter yardımıyla Los Angeles County Doğal Tarih Müzesi’ne getirilmesi ise 2015 yılına kadar mümkün olmadı.
Araştırmacı ekibin 23 Aralık Perşembe günü Science dergisinde çevrimiçi olarak bildirdikleri üzere yeni türe Cymbospondylus youngorum adı verildi. Zamanının diğer yaratıkları gibi oldukça tuhaf bir görünüme sahip olan bu büyük çeneli deniz sürüngeninin 247 milyon yıl önce Triyas döneminde yaşadığı tahmin ediliyor. Buna ek oalrak araştırmacılar, yaklaşık 6,5 fit uzunluğunda (2 metre) bir kafatasıyla, bu tamamen gelişmiş C. youngorum'un boyunun 55 fit’in (17 m) üzerinde veya bir yarı römorktan daha uzun olduğunu tespit etti. Keşif için Schmitz, "Deniz ejderhası benzeri bir hayvan hayal edin: aerodinamik vücut, oldukça uzun, yüzgeçlere dönüştürülmüş uzuvlar ve uzun bir kuyruk" ifadelerini kullandı. 45 tonluk yaratığın hayatta olduğu dönemde, Kuzey Amerika'nın batı kıyısı açıklarında bir süper okyanus olan Panthalassic Okyanusu'nda yaşamış olabileceği kaydedildi. Boyu ve diş yapısı göz önüne alındığında C. youngorum’un büyük ihtimalle kendisinden daha küçük ichthyosaursları, balıkları ve kalamarları yediği tahmin ediliyor.
Dinozor çağında yaşamış çok sayıda devasa yaratık olduğu doğru; ancak C. youngorum birkaç nedenden dolayı diğerlerinden öne çıkıyor. Örneğin, C. youngorum, 252 milyon yıl önce Permiyen döneminin sonunda meydana gelen ve dünya türlerinin yaklaşık yüzde 90'ını öldüren bir kitlesel yok oluş olayı olan "Büyük Ölüm"den sadece 5 milyon yıl sonra yaşamıştır. Nature Geoscience dergisinde 2012 yılında yapılan bir araştırmaya göre Dünya üzerindeki yaşamın bu yok oluşun ardından toparlanmasının yaklaşık olarak 9 milyon yıl sürmüş olması ichthyosaurun devasa boyutunu daha da etkileyici kılıyor.
Yeni fosil, ichthyosaurlar'ın hızlı evrimini belgeliyor
Bununla birlikte, 2012 yılındaki çalışmaya göre kitlesel yok oluşun ilk 1 milyon ila 3 milyon yılı içinde amonoidler olarak bilinen deniz yumuşakçalarında bir çeşitlenme patlaması da yaşandı. Yeni çalışmanın araştırmacıları, ichthyosaurların bu derece devasa boyutlara ulaşmasında kısmen erken Triyas ammonit patlamasının ve ayrıca kitlesel yok oluşun ardından ekolojik boşluğu dolduran çenesiz yılan balığı benzeri konodontları yemenin büyük etkisi olduğu görüşünde. Öte yandan Almanya'daki Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi'nde evrimsel bir ekolojist olan araştırmanın ortak yazarı Eva Maria Griebeler yaptığı açıklamada balinaların plankton gibi oldukça üretken birincil üreticileri yiyerek büyüdüğünü ve bunların dinozor çağındaki besin ağlarında bulunmadığını kaydetti.
Araştırmacılara göre devasalığa ulaşmak için farklı yolları ve zaman çizelgeleri olmasına rağmen balinaların ve ichthyosaurlar arasında birkaç benzerlik de mevcut. Örneğin, ispermeçet balinalarının dev kalamar avlamak için dalış yapması ve büyük boy ile yırtıcı avcılık arasında bir bağlantı olduğu gibi; büyük boy ile diş kaybı arasında da bir bağlantı mevcut, tıpkı dişsiz olan balinalarda olduğu gibi.
Schmitz, "Bu yeni fosil, ichthyosaurlarda devasalığın hızlı evrimini etkileyici bir şekilde belgeliyor." diye belirtti ve buna karşılık da balinaların devliğe doğru farklı bir yol izlediklerini ve bu sürecin çok daha uzun ve yavaş olduğunu kaydetti. Araştırmada yer almayan paleontologlar Lene Delsett ve Nicholas Pyenson ise keşif için "Ichthyosaur tarihi bize okyanus devlerinin deniz ekosistemlerinin garantili özellikleri olmadığını söylüyor, bu da Antroposen'de hepimiz için değerli bir ders" ifadelerini kullandı.
