Bir zamanlar Antik Yunan dini olan ve bugün Yunan mitolojisi olarak adlandırdığımız kültürde pek çok tanrı, tanrıça ve doğaüstü karakter vardır. Bunlardan bir tanesi de Dionysos’tur. Tanrıların tanrısı Zeus ile ölümlü bir kadın olan Semele’nin oğlu olan Dionysos, şarap tanrısıdır. Yunan mitolojisinin yanı sıra Roma mitolojisinde de kendisine yer bulmuş bir karakterdir.
Dionysos’un anlatıldığı pek çok farklı hikaye vardır ve her birinde aslında karakterimiz farklı bir özelliği ile tanımlanır. Tüm hikayelerde ortak olan ise onun şarap ile olan ilişkisidir. Pagan kültüründeki yeri bir dönem Hristiyanlığı bile etkilemiştir. Gelin Yunan mitolojisinde bir yolculuğa çıkalım ve şarap tanrısı Dionysos kimdir sorusu üzerinden bu ilginç tanrının hikayelerinden bazılarını görelim.
Dionysos kimdir? Zeus’un baldırından doğan bir bebek:
Dionisos olarak da bilinen Dionysos, farklı hikayelerde Bromios, Euhios, Bacchus, Dithyrambos, İakkhos, İobakkhos gibi isimlerle de anılmaktadır. Kendisi Roma ve Yunan mitolojisindeki şarap tanrısıdır. Dionysos şarabın sarhoş edici özelliğinin yanı sıra sosyal etkilerini ve olumlu özelliklerini de temsil etmektedir.
Dionysos’un babası tanrıların tanrısı Zeus, annesi ise ölümlü bir kadın olan prenses Semele’dir. Doğum hikayesi ise bir hayli ilginçtir. Derler ki Zeus ile Semele aşık olduktan ve Semele hamile kaldıktan sonra Zeus’un karısı Hera bu durumu kıskanmış ve Semele’nin kalbine bir şüphe düşürmüş.
Semele, Zeus’un gerçekten tanrı olup olmadığından şüphelenince ondan gerçek halini kendisine göstermesini istemiş. Zeus tüm tanrılığıyla kendini gösterince Semele oracıkta yanıp kül olmuş. O sırada yedi aylık olan Dionysos düşünce Zeus onu almış ve baldırına yerleştirmiş. Vakti gelince Dionysos, Zeus’un baldırından doğmuş. Bu nedenledir ki Dionysos iki kez doğmuş tanrı olarak da adlandırılır.
Hera’nın öfkesi dinmek bilmiyor:
Dionysos doğduktan sonra Zeus bebeği haberci tanrı olarak bilinen Hermes’e vermiş. Böylece bebek Hera’dan korunmuş ve nemf adı verilen periler tarafından yetiştirilmiş. Fakat Hera’nın öfkesi Semele ölmesine rağmen geçmemiş. Hera, Dionysos’a büyülü bir ayna göndererek onun delirmesini sağlamış.
Başka bir hikayede Dionysos titanlar tarafından parçalanır ve kazanda kaynatılır ama büyükannesi Rhea ona acıyarak Athena ile birlikte onu birleştirir. Bakması için teyzesine verilen Dionysos burada da huzura eremez çünkü teyzesi Hera tarafından delirtilir. Tam yine kazana atılacağı sırada Dionysos Zeus tarafından kurtarılır ve bir keçi olarak Nysa Dağı’na yollanır.
Dionysos şarabı icat edip düşüyor yollara:
Dionysos ya delirdikten sonra ya da Zeus tarafından Nysa Dağı’na gönderildikten sonra şarabı icat ediyor. Bu leziz içkiyi keşfettikten sonra kendisine nemf adı verilen periler ve satir adı verilen yarı insan yarı keçi canlılardan oluşan bir ekip topluyor. Ekibiyle beraber düşüyor yola ve geze geze Mısır’a geliyor.
Hikayelere göre Mısır’a geldiğinde hala Hera’nın etkisi ile delirmiş durumda olan Dionysos, burada tanrı Rhea tarafından iyileştiriliyor. Delirdiği dönem boyunca işlediği tüm günahlarından da arındırılan Dionysos artık ilk doğduğu günkü kadar masum bir tanrı olarak tekrar yollara düşüyor ve Trakya’ya gidiyor.
Şarap düşmanı ile karşılaşan şarap tanrısı:
Mısır’dan yola çıkan Dionysos Trakya’ya vardığı zaman burada Kral Lykorgas ile karşılaşır. Lykorgas tam bir şarap ve hatta üzüm düşmanı olduğu için Dionysos ve tüm ekibini tutuklatır. Dionysos son anda kaçarak Thetis’in yanına gelir. Tanrıların bu duruma öfkelenmesi nedeniyle Kral Lykorgas delirir ve oğlunu asmaya benzettiği için onu parçalar.
Dionysos’un bundan sonraki yolculuğunda bir köle olarak satıldığı anlatılır. Onu yakalayan korsanlar ne zaman bağlamaya çalışsalar ip kendiliğinden çözüldüğü için onun tanrı olduğunu anlarlar. Bu sırada geminin tahtaları arasından şarap sızmaya ve gövde bir asmaya dönüşmeye başlayınca korsanlar korkup denize atlarlar.
Dionysos hayatının aşkını buluyor:
Tüm bu karmaşadan kurtulmuş olan Dionysos bir hikayede Girit kralı Minos’un kızı Aridne’yi kaçırıyor ve Lemnos Adası’na götürüyor. Üç ya da dört çocuk yaptıktan sonra Dionysos, Aridne’yi babası Zeus ile tanıştırıyor. Zeus bu durumdan memnun olduğu için Aridne’ye ölümsüzlük veriyor ve ikisini sonsuza kadar eş ilan ediyor.
Gezgin olmasının yanı sıra aslında büyük bir fatihtir:
Dionysos hakkında sayısız hikaye anlatılsa da aslında bunların hepsinin ortak yanı onun gittiği her yere şarap ve eğlence götüren bir gezgin olduğudur. Gittiği her yerde yanında onun gibi şarap içen eğlenceli periler, satirler ve insanlar olur. Nemfler, Satirler, Panlar, Silenuslar, leoparlar, kaplanlar, vaşaklar, yılanlar ve daha nice hayvan ve yaratık nereye giderse gitsin onunla geliyordu.
Anlatılanlara göre Dionysos’un yolculuğu Yunanistan’da başlıyor ve Türkiye üzerinden tüm Asya’ya yayılıyor. Dionysos aslında bir fatihtir ve ayağını bastığı her yeri fetheder. Dahası ayağını bastığı her yerde asmalar yetişir ve o asmalardan da harika şaraplar elde edilir. Dionysos asla savaşmaz ve silah kullanmaz. Bol şarap ve bol dans ile gittiği her yeri fetheder.
Onuruna şölen ayinleri düzenleniyordu:
Dionysos bir tanrıydı ve tüm tanrılara olduğu gibi onun onuruna da ibadetler ediliyordu. Tabii kendisi şarap tanrısı olduğu için bu ayinler de şölen tadında geçiyordu. Tıpkı onunla birlikte diyar diyar gezen yanındaki yaratıklar gibi Dionysos’un fethettiği yerlerde ona inananlar da bir tür şölen ayinleri düzenliyorlardı.
Bir hikayeye göre Dionysos’un annesinin doğduğu şehir Thebes’te Dionysos adına bir şölen ayini düzenleniyordu. Kral Pentheus ise Dionysos inancına karşı çıkmaktaydı. Neler çevirdiklerini görmek için bu ayini gizlice izlediği sırada oradakiler Pentheus’u bir vahşi hayvan zannederek elleriyle paramparça ettiler. Dahası onu parçalayanlar arasında Petheus’un annesi de vardı. Derler ki her kim Dionysos inancına karşı çıkar, sonu Pentheus’a benzer.
Dionysos ve Hristiyanlık üzerindeki etkisi:
İslamiyete göre Hristiyanlık da Allah tarafından gönderilen dinlerden bir tanesidir ancak daha sonra insanlar tarafından bozulmuştur. Bu bozulmanın içinde eski Yunan ve Roma dinlerinden gelen pagan inançlar vardır. Bunlardan bir tanesinin de şarap tanrısı Dionysos’un inancı olduğu düşünülüyor. Öyle ki bugün bile Hristiyanların şarabı Hz. İsa’nın kanı olarak kabul etmelerinin nedeni Dionysos olarak görülmektedir. Tabii bunun yalnızca teolojik bir teori olduğunu hatırlatalım.
Yunan mitolojisinde tanrı Zeus ve ölümlü Semele’nin oğlu olarak anlatılan şarap tanrısı Dionysos kimdir sorusunu yanıtlayarak mitolojideki hikayelerinden bazılarını paylaştık. Şarabın bile bir tanrısı olacağını düşünmek için neler yaşadılar kimbilir.
