İnternette bir işletme veya bir ürün hakkında çok sayıda yorum yapıyoruz. Bunların bir kısmı olumsuz oluyor doğal olarak. Kimi işletmeler bu yorumlara olgun yanıtlar verirken kimi işletmeler ise öfkesine hakim olamayarak çeşitli tehditlerde bulunabiliyor.
Fazla hassas olan bu işletme sahipleri, bazı kullanıcıları savcılığa vermekle dahi tehdit edebiliyor. Hakaret içermeyen yorumlara bile bu şekilde cevaplar veren işletmeler tepki çekerek büyük bir puan kaybına uğrayabiliyor.
İnternette bir işletme hakkında basit bir eleştirel yorum yazan kullanıcıya işletme sahibinin "savcılığa verildiniz" cevabı Twitter'da gündem olunca, bu nedenle davalık olunup olunmayacağı epey merak edildi.
Bunun üzerine çok sayıda kişi birlik oldu ve söz konusu işletmenin puanı Google Yorumlar'da 4,8'den 3,3'e kadar düşürüldü.
Bu da isteyen herkesin birlik olup herhangi bir işletmenin puanını kolayca düşürebileceğini gösterdi.
Peki bu anlaşmazlıklarda hukukun rolü nedir, gelin bazı mühim soruları cevaplayalım:
Bu örnekte de olduğu gibi yorumun içeriğinde küfür olmasa dahi sırf eleştiri içeriyor diye işletme şikayetçi olabilir mi? Avukat Çağatay Üsküdar yanıtlıyor:
- Hayır, sadece eleştiri içeren yorumlardan dolayı şikayet edilemez. Bu durum doğrudan kişilerin düşünce ve ifade özgürlüğünün kısıtlanması sonucuna sebep olacaktır. İfade özgürlüğü kapsamında herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bir yorumun haksız rekabet yaratabilmesi bakımından belli başlı kriterleri karşılaması gerekmektedir. İlgili kriterler de Türk Ticaret Kanunu 55. ve 62. Maddelerinde düzenlenmiştir.
- Bu hususta birden çok kriter yer almakla beraber bizi ilgilendiren 3 önemli kriter bulunmaktadır. Kullanıcı yorumlarına ilişkin maddelere kısaca değinmek gerekirse marka ya da şahıs firmasında firma sahibi hakkında asılsız şekilde ve gerçek dışı bir yorumun yapılması, marka ya da gerçek kişi tacir hakkında hakaret içerikli bir yorum varsa, bir iftira söz konusu ise veya haksız şekilde rekabete sokacak şekilde başka marka veya işletmelerin tanınmışlığından faydalanarak ön plana çıkarıyor veya geri plana atıyor ise bunlar haksız rekabet kapsamında değerlendirilebilir.
- Bu noktada yapılacak yorumlara göre olay özelinde durumun farklı yorumlanabileceğini de belirtmeden geçmeyelim. Yani “bu kriterleri taşıyan her yorum haksız rekabet kapsamına girer veya bu kriterlere sahip olmayan bir yorum da haksız rekabet kapsamına girmez” gibi net çizgiler içinde konuşmak doğru olmaz.
İşletme gerçekten şikayetçi olursa yorum sahibi nelerle karşılaşır? Çünkü yorum sahibi haklı bile olsa ifade vermeye gitmekle, avukat tutmakla uğraşmak istemeyecektir.
- Haksız rekabet suçu nedeniyle suçu işlediğine mahkemece kanaat getirilen kişiler, yukarıda belirtilen Türk Ticaret Kanunu 55 ve 62. Maddelerde yer alan her bir düzenleme kapsamına giren fiillerinden dolayı 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılmaktadır. Şartları oluşmuşsa ceza alan kişilerin cezaları adli para cezasına çevrilebilir, hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulanabilir ve hapis cezasının ertelenebilir. Haksız rekabet suçu, şikayete tabi suçlar arasındadır.
- Şikayet süresi, suçun işlendiğinin ve failinin öğrenildiği tarihten başlamak üzere 6 aydır. Hak sahibi şikayet hakkını 6 ay içerisinde kullanmaz ise bir daha aynı fiil ile ilgili failin şikayet edilmesi mümkün değildir. Şikayetçi olabilecek kişiler ise haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kredisi, meslekî itibarı, ticari faaliyetleri veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşılaşabilecek olan gerçek veya tüzel kişilerdir. (şirket, vakıf, dernek, esnaf odaları vb.)
- Ayrıca şikayetçilerin haksız rekabet ile ilgili olarak tazminat davası açma hakları da bulunmaktadır. Son olarak Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurularak ilgili yorumun bulunduğu URL’ye erişim engeli talebinde bulunabilir.
Hangi tip yorumlarda işletme davayı kazanabilir? Bunun sonucunda suçlu bulunan yorum sahibine hangi cezalar verilir? Yorum yazarken nelere dikkat etmek gerekir?
- Aslında bu sorunun cevaplarını kısmen verdik. Gerçeğe aykırı yorumlar içeren, hakaret içerikli, firmanın itibarına zarar verecek şekilde yapılan yorumlar sonucunda işletmeler ilgili yorumları yapanlar hakkında şikayette bulunabilir veya tazminat davası açabilir. Cezalar yukarıda belirttiğimiz gibi 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılmaktadır. Yorum yazarken ürün veya işletme hakkında objektif ve kullanıcı deneyimi içeren, hakaret veya küçük düşürücü olmayan yorumlar olmasına dikkat edilmeli.
Verilen siparişin kötü çıkması hakkında bir yorum yazıldıysa kullanıcıdan bunu kanıtlaması istenebilir mi?
- Hayır, müşteriler memnuniyetsizliklerini tabii ki dile getirebilirler ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken nokta yukarıdaki sorulara verdiğimiz cevaplarda da belirttiğimiz şekilde markayı küçük düşürücü, hakaret içeren veya kişilerin kişilik haklarına saygılı olmayan bir şekilde memnuniyetsizlikler dile getirilmemelidir. Ayrıca bu noktada dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ilgili yorumu yapan kişinin gerçekten ürünün kullanıcısı olup olmadığı noktasındadır. Ürünü satın almış ve memnun kalmamış kişilerin memnuniyetsizlik içeren yorumlarında herhangi bir sorun bulunmamaktadır.
Rakip firmalar tarafından kötü yorum yazma olayları çok sık yaşanıyor mu? Bunlar nasıl tespit ediliyor? Cezası ne oluyor?
- Evet, özellikle rekabetin sert olduğu bazı sektörlerde bu sıklıkla yaşanıyor. Rekabet ortamındaki rakip firmalar, yarattıkları husumeti internet vasıtasıyla yaptıkları yorumlar ile ilgili işletme üzerinde itibar saldırısı haline getirmektedir. Hatta kimi durumlarda sırf ilgili işletmeye ve itibarına zarar vermek adına birden fazla hesaptan olumsuz yorum yapabilmektedir.
- İlgili yorumlar şikayet edildikten sonra sunucuları Türkiye’de olan sitelerden ilgili yorumu giren kişi bilgileri, sunucuları Türkiye’de bulunmayan ancak Türkiye Temsilciliği bulunan sitelerde ise Türkiye temsilciliklerinden ilgili kişiler hakkında resmi makamlar tarafından bilgiler talep ediliyor. Daha sonra yukarıda belirttiğimiz haksız rekabet hükümleri çerçevesinde cezai ve tazminat sonuçları doğabiliyor.
Canı sıkılan biri bile istediği yorumu yazabiliyor. Bunun önüne nasıl geçilebilir? İşletmeler bu durumdan bezdikleri için mi hukuki yola başvurmakla tehdit ediyor?
- Evet, artık işletmelerle veya onların sundukları ürün ve hizmetlerle alakalı olarak isteyen istediği yorumu yazabiliyor, bunda bir engel yok. Ancak daha önce de belirttiğimiz üzere bunun da bir sınırı var. İtibar saldırısı şeklinde gerçekleştirilen yorumları günümüz internet çağında engellemek veya önüne geçmek kolay değil. Ancak bu hususta denetimler sıklaştırılabilir. Hukuki yollara başvurmak bir tehdit mekanizması değil bir hak olarak kullanılmalı.
- Eğer gerçekten şartları sağlıyorsa işletmelerin hukuki yollara başvurmasında herhangi bir etik veya hukuki bir sorun görmüyorum. Ancak ürünlerine gelen en ufak bir olumsuz eleştiri niteliğindeki yorumlarda veya müşterinin yaşamış olduğu olumsuzlukların dile getirilmesinde bile “yorumunu kaldır, yoksa şikayet ederiz.” şeklinde yaklaşım gösterip yasaların verdiği hakkı tehdit mekanizması olarak kullanmak etik bir davranış değil.
İşletmelerin spam yorumlara maruz kalmasıyla ilgili gelecekte düzenlemeler yapılabilir mi? Bu konudaki açıklar neler?
- Benim fikrime göre ülkemizde genel olarak internet üzerinden işlenen suçlar hakkında yeni yasal düzenlemeler yapılması gerekiyor. Bunlardan birisi de bu konu. Bu eylemler haksız rekabet kapsamında değerlendirilerek işlem gerçekleştiriliyor. Ancak spam yorumların önüne geçilemiyor. Ayrıca zaman zaman, yorum yapan kişilerin tespitinde de sorunlar yaşanıyor.
- Bir diğer sorun ise spam yorum içeren sayfanın sunucularının yurt dışında olması ve Türkiye’de bir temsilciliğinin bulunmaması gibi durumlarda oluyor. Ülkemiz kanunları kapsamında yapabileceğimiz bir şey kalmıyor. Ayrıca yargı tarafında bilişim ve internetle alakalı ihtisaslaşma maalesef oldukça zayıf. Hal böyle olunca yargılama tarafında işletmeler her daim bekledikleri sonuçlara ulaşamayabiliyorlar.
Kullanıcılar işletmelerin bu cevaplarından korkup olumsuz yorum yazmaktan vazgeçebiliyorlar. Görünürde işletme puanları yüksek olsa da bu yorumları gören kullanıcıların kafasında o işletmenin puanı daha da düşüyor. Bir puan uğruna daha da zarara uğramıyor mu işletmeler?
- Olay özelinde değişebilmekle beraber yukarıda da belirttiğim üzere işletmeler tarafından hukuki yollara başvurmak bir tehdit mekanizması değil bir hak olarak kullanılmalı. Ben de bu şekilde yapılan yaklaşımların potansiyel müşteri kaybına sebebiyet verebileceği kanısındayım. Ancak sırf şikayetler üzerine kurulmuş platformlar aracılığıyla sistematik itibar saldırısına uğrayan işletmelerin de başka bir yolu kalmıyor maalesef.
Umarız ki Avukat Çağatay Üsküdar'ın yanıtları bu konudaki merakınızı giderebilmiştir.
