Hava kirliliği denince aklımıza ilk olarak dış mekânlar gelse de, iç mekân hava kirliliği de oldukça ciddi bir sorun. Bu konuya dikkat çekmek isteyen Dyson, dünya genelinde Dyson hava temizleyici tarafından toplanan iç mekân hava kalitesi verilerini analiz ederek kirliliği gaz, partikül ve kirleticilere ayırarak, günler, aylar, mevsimler ve tüm yıl boyunca trendlerin profilini çıkarttı.
Araştırma iki tür kirleticiye odaklanıyor:
Proje kapsamında aslında çok sayıda veri toplanmış ancak PM2.5 ve Uçucu Organik Bileşikler (VOC'ler) adı verilen iki kirletici odak noktasında.
PM2.5, tipik bir insan saçının 1/25'i kadar olan 2,5 mikron çapındaki partikülleri ifade ediyor. Bu partiküller çıplak gözle görülemiyor ve solunabiliyor. Kaynaklar arasında; odun sobaları, gazlı pişirme ve ısıtma sistemleri, polenler, evcil hayvan tüyleri ve toz bulunuyor.VOC'ler ise, temizlik veya yemek pişirme gibi faaliyetlerin yanı sıra deodorant ve vücut spreyi, mum, mobilya ve döşeme gibi ürünlerden yayılabilen Benzen ve Formaldehit gibi gaz kirleticileri ifade ediyor.
İstanbul'da iç mekânlar dış mekânlara göre daha kirli!
P.M2.5 değerlerine göre bakıldığında ülkelerin çoğunda iç mekân hava kirliliği dış mekân hava kirliliğinden daha yüksek. Türkiye'de ise genel olarak iç mekân hava kirliliği dış mekân hava kirliliğinden daha düşük. Ancak İstanbul'da tam tersi bir durum söz konusu ve iç mekân havası dış mekân havasından daha kirli. İstanbul, araştırmadaki şehirler arasında en yüksek P.M2.5 değerlerine sahip 10. şehir olarak sıralanıyor.
Kış ayları en kirli aylar:
Kış ayları hem evde çok daha fazla vakit geçirdiğimiz hem camların genel olarak kapalı olduğu hem de ısıtıcıların etkisiyle en kirli aylar olarak karşımıza çıkıyor.
Araştırmaya göre Türkiye için hava kirliliğinin en yüksek olduğu ay Aralık. İstanbul için ise Şubat ayı. İstanbul'un yıllık ortalama PM2.5 seviyesi ise DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun dört katı. Ulusal ortalama veriler Aralık ayında DSÖ kılavuzunun 5,5 katına ulaşırken; İstanbul iç mekân hava kalitesi verilerinde Şubat ayında DSÖ maruziyet kılavuzunun 5 katına ulaşıyor. Aralık, Ocak ve Mart aylarında da neredeyse 5 katı seviyesinde.
Türkiye, PM2.5 yıllık ortalamasında Avrupa'nın havası en kirli ülkesi:
Verilere küresel olarak bakıldığında, ülkeler ortalama PM2.5 seviyelerine göre sıralandığında tüm ülkelerde iç mekân PM2.5 yıllık ortalamalarına bakıldığında, DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun (5 µg/m3) pek çok ülke tarafından aşıldığı görülüyor. PM2.5 yıllık ortalamaları;
- Hindistan 11 kat
- Çin 6 kat
- Türkiye ve BAE 4 kat
- Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR ve İtalya 3 kat aşılıyor.
Ülkelerin P.M 2.5 değerleri yıllık olarak incelendiğinde Türkiye, Hindistan, Çin, BAE, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR, İtalya, Polonya ile birlikte en yüksek değerlere sahip 10 ülke arasında yer alıyor ve dünyada 3. sırada konumlanıyor.
Türkiye, aynı zamanda Avrupa ülkeleri arasında en yüksek P.M 2.5 değerine sahip ülke konumunda. Avrupa'da Türkiye'yi Romanya (6.), İtalya (9.) ve İspanya (14.) takip ediyor.
Türkiye en yüksek VOC değerlerine sahip ülkeler arasında:
PM2.5'in aksine, Dyson hava temizleyicilere göre yıllık VOC seviyeleri en yüksek olan ülkeler Avrupa ülkeleri. Avusturya listenin başında yer alırken onu Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya ve Türkiye takip ediyor. İtalya 8. ve İrlanda 10. sırada yer alıyor.
Ortalama yıllık PM2.5 için üst sıralarda yer alan Tayland, BAE, Tayvan, Malezya, Hong Kong SAR ve Güney Kore gibi birçok ülke, yıllık VOC seviyelerine bakıldığında listenin ilk yarısında yer almıyor. ABD, Fransa, İspanya ve Danimarka daha üst sıralarda yer alıyor.
Avrupa şehirleri de diğer bölgelere kıyasla iç mekânlarda yüksek VOC seviyelerine maruz kalıyor. Münih en üst sırada bulunan şehir olurken onu Pekin, Köln, Berlin ve Viyana takip ediyor. Sadece Pekin hem yıllık PM2.5 hem de VOC için ilk beş şehir arasında yer alırken, Delhi, İstanbul, Şangay ve Mexico City her iki kirletici türünün ortalama seviyesi için ilk onda.
İç mekân VOC seviyeleri sıralamasına göre ilk 10 Avrupa ülkesi:
- Avusturya
- Romanya
- Almanya
- İsviçre
- Polonya
- Türkiye
- Hindistan
- İtalya
- Çin
- İrlanda
Akşam kirliliği günün diğer saatlerinden daha yüksek:
İncelenen 37 ülkeden 30'unda, iç mekân PM2.5 seviyeleri akşam ve gece saatlerinde en yüksek seviyeye ulaşırken; bu da insanların çoğunun işte, okulda veya başka bir yerde olmak yerine evlerinde geçirdikleri zamana denk geliyor. Bu da daha uzun ve daha kirli dönemin evlerde PM2.5'e maruz kalmanın artmasına neden olabileceğini gösteriyor.
Küresel olarak en yoğun saatler çoğu coğrafyada akşam 6 ile gece yarısı arasında. Güney Doğu Asya'da (Tayland, Filipinler, Hindistan) en kirli saatler sabah 7 ile öğlen arasına denk geliyor. Güney Kore ve Meksika, sırasıyla gece yarısı ile sabah 7 ve sabah 9 ile öğleden sonra 3 arasında en yüksek kirlilik seviyelerinin görüldüğü diğer iki önemli istisna oluyor.
Tipik 24 saatlik dönemde, bazı coğrafyalar günün yüzde 50'sinden fazlasını Dünya Sağlık Örgütü'nün PM2.5 için tavsiye ettiği günlük maruziyet kılavuzunun (15 µg/m3) üzerinde geçiriyor. Bu ülkeler arasında Çin, Hindistan, Güney Kore, Meksika, BAE ve Türkiye bulunuyor. Şangay, Pekin, Shenzhen, Delhi, Mumbai, Viyana, Mexico City, Dubai ve İstanbul'daki evlerin tümü de 2022 yılı boyunca 24 saatlik sürenin yüzde 50'sinden fazlasını DSÖ kılavuzlarının üzerinde geçiriyor.
Berlin, Roma, Milano, Madrid ve Polonya ve Romanya'daki ulusal ortalamanın tamamı, bir günün bir kısmını günlük PM2.5 maruziyeti için DSÖ kılavuzlarını aşarak geçirdiğini gösteriyor.
Otomatik mod dünya genelinde düşük oranlarda kullanılıyor:
Küresel olarak, Dyson hava temizleyicilerinin sadece yüzde 8'i zamanın dörtte üçünden fazlasını otomatik modda (makinenin hava kalitesini sürekli olarak izlediği ve değişen kirlilik seviyelerine otomatik olarak yanıt verdiği mod) geçiriyor. Bu da dünyanın dört bir yanındaki evlerde Dyson hava temizleyicilerinin evlerdeki kirlilik olaylarını otomatik olarak yönetmek için kullanılmadığını gösteriyor.
ABD, otomatik moddaki temizleyicilerin oranında (%14) başı çekerken, Şikago şehir listesinin başında yer alıyor ve onu New York, Toronto ve Los Angeles takip ediyor. Türkiye'deki kullanıcılar hava temizleyici cihazları çoğunlukla manuel modda kullanmayı tercih ederken, otomatik modda kullananların oranının oldukça düşük olduğu gözleniyor.
