Daha çok SpaceX ile uzay çalışmaları ve Tesla ile otomotiv alanında tanıdığımız bir isim olan Elon Musk, aslında daha farklı alanlarda da çalışmalar yürüten girişimlere sahip. Bu girişimlerden birisi de herhangi bir kâr amacı gütmeden faaliyet sürdüren Neuralink isimli araştırma şirketi. 2016’da kurulan Neuralink’in amacı, insan beyni ile -kaba tabirle- makineler arasında sezgisel bir bağlantı kurabilmek. Yani beynimize düşünce ile bilgisayarları ve onlara bağlı olan her şeyi yönlendirme imkanı tanımak.
Buraya kadar oldukça yüzeysel açıkladığımız beyin-makine ya da beyin-bilgisayar arayüzü, aslında o kadar da basit ve sığ bir kavram değil. Zira bilgisayarların giderek küçüldükleri; sanal, artırılmış ve karma gerçeklik teknolojilerinin yaygınlaştığı bir dönemde bu teknolojiler; insan beynini bilgisayar ortamına aktarmak kadar önemli bir çalışma alanı. Neuralink ise bu alandaki öncü şirketlerden olma hedefini taşıyor. Gelin şimdi kısaca bu olayın temeline yakından bakalım.
Beyin-bilgisayar arayüzü nedir?
Beyinde gerçekleşririlmesi istenen eyleme ilişkin oluşan sinyalleri algılayıp analiz eden ve ileten bilgisayar tabanlı sistemlere beyin-bilgisayar arayüzü ya da beyin-makine arayüzü deniyor. İngilizce Brain-Computer Interface (BCI) olarak bilinen bu teknolojiler, prensip olarak her türlü beyin sinyali ile kullanılabiliyor. Beyin içerisine çip implantı ya da kafa derisine yerleştirilen elektrotlar aracılığı ile söz konusu sinyalleri yakalamak mümkün oluyor.
Bir başka deyişle bilim kurgu kitap, film ya da dizilerinde gördüğümüz teknolojilerin ilk adımı atılıyor. Beyin bilgisayar arayüzleri, insan beynindeki sinyalleri alıp yorumlayarak komutları gerçekleştirince, internete bağlı hemen hemen her cihazı kontrol edebilecek bir güce kavuşuyoruz. Yani beynimiz Nesnelerin Interneti ağına dahil oluyor. Aynı anda ürkütücü, heyecan verici ve karşı koyulması gereken bir teknoloji ile karşı karşıyayız.
Beyin bilgisayar arayüzlerinin umut verici olmalarının nedeni, engelli bireylerin yaşamlarını hiç olmadığı kadar kolaylaştırabilmeleri. Heyecan verici tarafı ise bu teknoloji ile mümkün olacak iyimser beklentilerimizi karşılıyor. Örneğin bu satırları klavyeye ihtiyaç duymadan, sadece düşünerek yazmak mümkün olacak. Elbette bunlar iyi niyetli beklentiler. Madalyonun diğer tarafında ise beyin-bilgisayar arayüzleri ile dünyanın öbür ucundaki İHA ya da SİHA’ları düşünce gücüyle kontrol edebilmek gibi ürkütücü beklentiler var. Her teknolojik gelişmede olduğu gibi burada da beklentilerimizi niyetler belirleyecek gibi görünüyor.
Elon Musk’un Neuralink şirketinden nasıl bir beyin-bilgisayar arayüzü bekleniyor?
Geçtiğimiz günlerde çalışan bir beyin-bilgisayar arayüzü göstereceklerini açıklayan Elon Musk, zaten yüksek olan beklentileri karşılama sinyalleri vermişti. Ancak Musk bu alanda çalışan tek şirketin sahibi değil. Beyin-bilgisayar arayüzü konusunda Facebook, Microsoft gibi şirketlerin bilinen araştırmaları var. Diğer taraftan bilim dünyasında da bu alandaki çalışmalar devam ediyor.
Musk’ın SpaceX ve Tesla ile edindiği “mucit, başarılı iş insanı, dahi” gibi sıfatlara yakışır bir iş görüp görmeyeceğimiz net değil. Kendisinin rakipleri, hatta bizzat ABD’nin interneti de geliştiren DARPA’su 65 milyon dolarlık bir yatırımla laboratuvar çalışmalarını sürdürüyor. Facebook, henüz net miktar açıklamasa da 500 milyon ila 1 milyar dolar arasında bir yatırım ile bu konuda çalışan özel bir araştırma şirketi Ctrl-labs’ı satın aldı. Bu nedenle Elon Musk’tan göreceğimiz şey her ne olursa olsun bir prototip olacak. Belki de bugüne kadar görülen beyin makine arayüzlerinin profesyonel şekilde makyajlanmış versiyonu ile karşılaşırız.
Beyin-makine arayüzü alanında yapılan bazı bilimsel çalışmalar:
Columbia Üniversitesi araştırmacıları, beyin dalgaları ile bir bilgisayara anlaşılır şekilde seslendirmeyi vermeyi başarmışlardı. Yani deneğin aklından geçirdiği düşünceler arayüz sayesinde bilgisayar tarafından anlaşılır şekilde seslendirildi. Konuşma engeli bulunan 2017’de kaybettiğimiz ünlü fizikçi Stephen Hawking’in bilgisayarını hatırlayın… Hawking, bilgisayarın konuşması için göz hareketleri ile önce yazı yazmak zorundadı. İşte bu keşif ile düşünülen konuşmalar, doğrudan beyinden okunabilecek.
Bilim dünyasında yapılan çalışmalarla daha önce protez bir elin düşünce yoluyla hareket ettirilmesi gibi sonuçlar da vermişti. Bu tür gelişmeler, motor fonksiyonlarını kaybetmiş engelli bireylerin, yapay iskeletler ile tüm engellerinden kurtulabilecekleri bir geleceğe yakın olduğumuzu gösteriyordu. Ayrıca 2016’da bir şempanzenin bağlandığı arayüz ile tekerlekli sandalyeyi kontrol edebilmesi sağlanmıştı. Aynı yıl bir başka şempanzenin düşünce yoluyla dakikada 12 kelimelik yazı yazabilmesi sağlanmıştı (Şempanzeler sınırlı sayıda kelimeyi anlamlarıyla birlikte öğrenebiliyorlar).
Beyin-bilgisayar arayüzleri hakkındaki son durumu olabildiğince kısa şekilde sizlere aktardık. Artık gözler Elon Musk’un sunacağı Neuralink lansmanında… Tüm gelişmeleri aktarmaya devam edeceğiz, takipte kalın.
