Şöyle derin bir nefes aldığınız zaman akciğerinizin şiştiğini ve o nefesi verdiğinizde tekrardan küçüldüğünü fark edersiniz. Oldukça basit bir sistem gibi görünebilir ancak aldığınız o nefesteki oksijenin ayak parmağınızın ucuna kadar nasıl taşındığını hiç merak ettiniz mi? İşte nefesle aldığımız ve bizim için hayati öneme sahip olan oksijeni vücudumuzun her bir noktasına taşıyan RBC kısaltması ile anılan eritrosit ya da herkesin bildiği adıyla kırmızı kan hücreleridir.
RBC eritrositler kan damarlarımızda dolaşan küçük kuryeler gibidirler. Akciğerlerimizdeki oksijeni alır ve tüm vücuda yayarlar ama eli boş olarak değil, karbondioksit atıkları taşıyarak geri dönerler. Böylesine hayati bir göreve sahip oldukları için eritrosit düşüklüğü ve yüksekliği durumu da zaman zaman riskli olabilir. Gelin kırmızı kan hücrelerimiz olan RBC eritrosit nedir yakından bakalım ve sağlığımız için ideal RBC değerini görelim.
Öncelikle, RBC eritrosit nedir?
RBC kısaltması olarak da anılan eritrosit, kırmızı kan hücreleridir. Temel görevleri, nefes yoluyla akciğerimize aldığımız oksijeni kan damarları vasıtasıyla vücudumuzun tüm noktalarına taşımaktadır. Oksijen taşıyan eritrosit, dönüşte karbondioksit atıklarını toplayarak akciğere taşır ve böylece dışarı atılmalarını sağlar. Yani eritrosit sayesinde sağlıklı bir şekilde nefes alıp veririz.
Eritrosit ne işe yarar?
Halk arasında kırmız kan hücreleri adıyla bilinen eritrositler, süngerimsi kemiklerde bulunan kırmızı kemik iliği içinde üretilirler. Yaklaşık yedi günlük bir üretim sürecinin sonunda kana karışarak nefes yoluyla akciğerlerimize aldığımız oksijeni kan damarları vasıtasıyla vücudumuzun her bir noktasına taşırlar. Dönüşte ise karbondioksiti akciğere getirerek dışarı atılmasını sağlarlar.
Eritrositlerin ortalama 100 - 120 günlük bir yaşam süresi vardır. Yaklaşık 3 aylık çalışma süreci sonunda emekliye ayrılan eritrositler dalak, karaciğer, kemik iliği, lenf düğümleri, makrofajlar gibi hücreler ve organlar tarafından kullanılarak vücut içinde geri dönüştürülmüş olurlar.
Eritrositlerin görevi olmasa bile modern tıp sayesinde kazandıkları bir işlev daha vardır. 100 - 120 günlük bir ömürleri olduğu için kişinin 3 aylık sağlık durumunu ortaya çıkarırlar. Diyabet hastalarına düzenli olarak yapılan hemoglobin HbA1c testinin temelinde eritrositler vardır.
Eritrositler neye benziyor?
Eritrositlere kırmızı kan hücresi denmesinin nedeni, sahip oldukları hemoglobin proteini nedeniyle renklerinin kırmızı olmasıdır. Kanımızda yüzde 40 oranında eritrosit olduğu için kanın kırmızı renkte görünmesine de neden olurlar.
Eritrositler, diğer hücreler gibi yuvarlak şekilde değil daha çok çörek benzeri düz bir disk şeklindedir. İçleri boş değildir ancak çekirdekleri de yoktur. Çekirdek olmadığı için daha esnek bir yapıya sahiptirler. Bu sayede şekil değiştirerek vücudumuzun her yerine ulaşma ve oksijeni taşıma imkanları vardır.
İdeal eritrosit RBC değeri nedir?
- Erkeklerde 1 mikrolitre kanda 4.7 - 6.1 milyon
- Kadınlarda 1 mikrolitre kanda 4.2 - 5.4 milyon
- Çocuklarda 1 mikrolitre kanda 4 - 5.5 milyon
Erkeklerde, kadınlarda ve çocuklarda genel olarak ideal kabul edilen eritrosit sayısı yani RBC değeri bu şekildedir. Ancak bunlar genel rakamlardır. Kandaki eritrosit sayısı kişiden kişiye göre değişiklik göstermektedir. Yine de yapılan tam kan sayım testi sonucunda RBC değeriniz bu aralıklardan azsa düşük, çoksa yüksek olarak değerlendirilmektedir.
Eritrosit RBC düşüklüğü nedir, neden olur?
- Kanınızın normalden daha az oksijen taşımasına neden olan anemi hastalığı
- Normalden fazla kan kaybetmeniz
- Lösemi, lenfoma ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan kemik iliği bozuklukları
- Bazı kanser türleri
- Kansere yönelik uygulanan kemoterapi
- Demir, B9, B12 benzeri vitamin eksiklikleri
- Yetersiz beslenme
- Süregelen tıbbi sorunlar
Eritrosit RBC değerinizin ideal aralığın alt sınırından daha az olması durumu RBC düşüklüğü olarak kabul edilir. RBC düşüklüğünün yaygın görülen nedenlerinden bazıları yukarıdaki gibi.
Eritrosit RBC yüksekliği nedir, neden olur?
- Bir tür kan hastalığı olan Polisitemia Vera
- Doğuştan gelen kalp hastalıkları
- Amfizem, KOAH ve pulmoner fibroz gibi akciğer hastalıkları
- Kandaki oksijen seviyesini düşüren hipoksi
- Sigara içenlerde artış gösteren kandaki karbonmonoksit
- Yüksek rakımlarda yaşamak
- Anabolik steroidler gibi performans arttırıcı ilaçlar kullanmak
- Dehidrasyon
- Süregelen kalp ve akciğer hastalıkları
Eritrosit RBC değerinizin ideal aralığın üst sınırından daha çok olması durumu RBC yüksekliği olarak kabul edilir. RBC yüksekliğinin yaygın görülen nedenlerinden bazıları yukarıdaki gibi.
Eritrosit RBC düşüklüğü ve yüksekliği belirtileri:
- Tükenmişlik hissi
- Kaslarda güçsüzlük
- Enerji eksikliği
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Görüşte bulanıklık
- Ellerin ve ayakların devamlı soğuk olması
Kanınızdaki eritrosit sayısının yani RBC değerinin düşüklüğü ve yüksekliği durumunda benzer belirtiler görülmektedir. Bu nedenle uzman bir hekim tarafından tanısı konulmadığı sürece herhangi bir önyargıya kapılmayın. RBC düşüklüğü ve yükseliğinde görülen belirtilerden bazıları yukarıdaki gibi.
Eritrosit RBC düşüklüğü ve yüksekliği nasıl tedavi edilir?
Öncelikle yukarıda bahsettiğimiz belirtilerden bir ya da birkaç tanesini kendinizde gördüğünüz zaman en yakın sağlık kuruluşuna giderek uzman bir hekime muayene olmalısınız. Hekiminiz duruma göre tam kan sayım testi isterse sonuçlara göre eritrosit RBC düşüklüğü ya da yüksekliği teşhisi koyacaktır.
Teşhis konulduktan sonra eritrosit RBC düşüklüğüne ya da yüksekliğine neyin neden olduğu bulunur. Eğer bir hastalık nedeniyle bu durum oluşmamışsa vitamin almak, dengeli bir diyet ya da kan nakli ile tedavi süreci başlatılabilir. Ancak bu duruma bir hastalık neden oluyorsa söz konusu hastalığa göre özel bir tedavi süreci başlatılacaktır.
Sağlıklı eritrosit RBC değeri için neler yapmalısınız?
- Sigarayı bırakın.
- Düzenli egzersiz yapın.
- Demir, B9, B12 gibi vitaminleri aldığınızdan emin olun.
- Kırmızı et tüketin.
- Balık tüketin.
- Lahana ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler tüketin.
- Mercimek, fasulye ve bezelye tüketin.
- Fındık ve kuru meyveler tüketin.
Sağlıklı kırmızı kan hücrelerine sahip olmak için yapmanız gerekenler genel olarak bu şekilde. Ancak dikkat edin, bunlar genel tavsiyelerdir. Hastalığınıza, RBC düşüklüğüne ya da yüksekliğine göre farklı yöntemler izlemeniz gerekebilir.
Vücudumuz için hayati öneme sahip oksijenin taşınması ile görevli RBC eritrosit nedir, ne işe yarar, ideal değeri nedir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak düşüklüğü ve yüksekliği durumlarından bahsettik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi kırmızı kan hücreleri hakkında da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın.
