Yüzyıllar boyunca satranç, zeka ile direkt olarak ilişkilendirilmiştir. Çok başarılı bir satranç oyuncusu gördüğünüz zaman bu kişinin çok zeki olduğunu da düşünürsünüz fakat tek başına bir zeka göstergesi de değildir.
Bu alanın en iyi oyuncularına baktığımız zaman ise erkeklerin bariz bir üstünlüğü bulunuyor. En iyi 100 satranç oyuncusu listesinde sadece 1 kadının bulunması bunun en somut ispatı.
Bazı erkek büyük ustalar, kadınların satrançta başarılı olamayacağını söylemişti.
Tarihin en büyük satranç oyuncularından birisi olarak kabul edilen Amerikalı Büyük Usta Bobby Fischer, 1962 yılında vermiş olduğu bir röportajda kadın satranç oyuncularını kastederek ‘’Sanırım o kadar da akıllı değiller.’’ demişti. Öte yandan bir diğer Büyük Usta Garry Kasparov, Fischer’in açıklamasından 27 yıl sonra ‘’Satranç, kadınlar için değildir.’’ diyerek bu oyunun kadınlara göre olmadığını dile getirmişti.
Satranç dünyasının en büyük iki oyuncusunun böyle açıklama yapması, kadınların satranca olan ilgisinin kırılmasına ve kamuoyunda satrancın kadınlara göre uygun olmadığının düşünülmesine yol açtı.
Kadınların satrançta başarısız olmasının sebebi biyolojik olabilir mi?
Erkeklerin kadınlara göre satrançta neden daha başarılı olduğunu açıklamak için farklı vizyonlardan bakan iki teori var. İlk teoriye göre bu fark, hormon farklılığından kaynaklanıyor.
Satrançta galip olmak için risk almak ve rakibinizle amansız bir rekabete girmeniz gerekiyor. Bu teoriye göre kadınlarda testosteron hormonu daha az olduğundan kadınlar daha az risk alıyor ve rekabetten kaçınıyor. Öte yandan bu durumun biyolojik bir sebebi olmadığını düşünen kişilerin sayısı ise hiç az değil.
Kadınların satrançta başarısız olmasının sebebi, oyun tahtasının dışında gerçekleşen olaylar olabilir.
Macaristan’lı büyük usta Judit Polgár’ın ablası, ‘Erkekler bana karşı kaybettiklerinde hep başları ağrır... Ben hiç sağlıklı bir adamı yenmedim.’’ demişti.
Bu durumda erkeklerin bir kadına yenilmesi için her zaman bir sorunun olması gerektiği gibi bir düşünce oluşuyor. Bu durum her kadın oyuncu için her yaşta yaşanıyor ve kadınlar bu psikolojik duruma artık dayanamadıkları zaman satrançtan uzaklaşıyor.
Erkekler ile kadınları kıyaslayan bir deney ise her şeyin psikolojik olduğunu öne sürmüştü.
Bu deneyde erkek ve kadın satranç oyuncuları, anonim olarak internet üzerinden cinsiyetleri belirsiz bir şekilde birbirleriyle oynadı. Cinsiyetler belirsizken her iki cinsiyet de eşit oranda başarılı performans ortaya koydu.
Ardından her iki taraf da hangi cinsiyetle oynadığını öğrenerek bir daha maç yapınca sonuçlar değişti. Kadınlar daha kötü performans gösterirken, erkekler ise daha başarılı performans gösterdi. Bu durum da aslında kadınların erkeklerle karşılaştığı zaman psikolojik olarak 1-0 geride başladıklarını gösteriyor.
Kadınların daha fazla söz sahibi olacağı bir dönemin başlangıcındayız.
2001 yılında uluslararası reytinge sahip olan oyuncuların sadece %6'sı kadınlardan oluşuyordu. Aradan geçen 19 yılın ardından bu oran %20'ye kadar yükseldi.
Erkek oyuncuların ise tutumlarının değişmeye başladığını da söyleyebiliriz. Dünya şampiyonu Magnus Carlsen, yakın bir zamanda vermiş olduğu röportaj ile kadınlara pek nazik davranmadıklarını kabul etti. Magnus, ''Satranç toplulukları yıllardır kadınlara pek nazik davranmadı. Elbette kültürde biraz değişiklik olması gerekiyor.'' dedi.
Erkeklerin neden satrançta daha başarılı olduğunun henüz somut bir cevabı yok ama genel olarak psikolojik sebepler ön plana çıkıyor.
Hou Yifan ise dünyanın en iyi 100 satranç oyuncusu listesinde tek kadın olarak satranç kariyerine devam ediyor.
- Kaynaklar: Slate, The Conversation
