Her zaman söylediğimiz gibi vücudumuz sayısız küçük parçadan oluşan ve bunlar sayesinde tıkır tıkır çalışan bir makine gibidir. Örneğin nefes yoluyla aldığımız oksijen kırmızı kan hücreleri sayesinde vücudumuzun en uç noktalarına kadar taşınır. Pek çok kişi bilmez ama bu hücrelerin işlevini yerine getirmesi için demir minerali gerekmektedir ve bu demiri depolama, salgılama görevi ise ferritin adı verilen bir protein kompleksine aittir.
Halk arasında demir deposu olarak da adlandırılan ferritin protein kompleksi, tam anlamıyla bir depo gibi çalışmaktadır. Vücudumuza giren demir mineralini alır, depolar ve gerektiği zamanda kullanılmasını sağlar. Bu nedenle ferritin eksikliği demek, aynı zamanda vücudumuzda demir eksikliği var demektir. Kan tahlilinde karşılaştığımız ferritin nedir, düşüklüğü ve yüksekliği ne anlama gelir gibi merak edilen soruları gelin tüm detaylarıyla inceleyelim.
Temelden başlayalım, ferritin nedir?
Ferritin; karaciğerimizde, kemik iliğinde, bağışıklık sistemi hücrelerinde ve az da olsa dolaşım sistemimizde bulunan bir tür protein kompleksidir. Ferritin protein kompleksi vücudumuzda bulunan demir mineralini depolar ve gerektiği durumlarda salınmasını kontrol eder. Her bir ferritinde yaklaşık 4500 demir molekülü depolanabilir.
İyi ama tam olarak ferritin ne demek, ne işe yarar?
Derin bir nefes alarak vücudunuza belirli miktar oksijen girmesini sağladınız. Bu oksijen bir tür kırmızı kan hücresi olan eritrosit tarafından vücudun en uç noktalarına kadar taşındı. Eritrosit ve diğer pek çok hücrenin çalışması için demir gerekli. İşte bu gerekli demir ferritin olarak adlandırdığımız protein kompleksinde depolanır ve onun tarafından salınır. Bu nedenle kan tahlili sonuçlarında ferritin değeri üzerinden vücudun demir oranına bakılır.
Kan tahlilinde ideal ferritin değeri kaç olmalı?
Kan tahlilindeki ferritin değeri kişinin yaşına, cinsiyetine ve o anki durumuna göre değişiklik gösterebilir ancak ortalama, ideal bir değerden bahsetmek gerekirse yetişkin kadınlarda 20 - 200 ml / ng, yetişkin erkeklerde ise 20 - 500 ml / ng referans kabul edilen ferritin değer aralığıdır. Kadınlarda bu oranın düşük olması normal kabul edilen bir durumdur çünkü her ay düzenli gerçekleşen regl döngüsü nedeniyle ferritin yani demir kaybı yaşanmaktadır.
Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen ferritin düşüklüğü nedir, ferritin neden düşer?
- Sık doğum yapmak
- Düşük yapmak
- Kürtaj olmak
- Erken doğum yapmak
- Fazla pişirilmiş et tüketmek
- Sık sık işlenmiş et ürünleri tüketmek
- C vitamini eksikliği
- Yaşanan mide bağırsak problemleri
- Farklı kronik hastalıklar
- Kan kaybı yaşamak
- Kanser türleri, poli, divertikül
- Fazla çay ve kahve tüketimi
- Gebelik ve emzirme dönemindeki düzensiz beslenme
İdeal kabul edilen referans aralığının altında görülen ferritin değeri, ferritin düşüklüğü olarak adlandırılır. Yukarıdaki nedenlerden de anlaşılacağı üzere biyolojik yapıları nedeniyle kadınlarda ferritin düşüklüğü görülme olasılığı çok daha yüksektir ama erkeklerde de görülmesi mümkündür.
Peki ferritin düşüklüğü belirtileri nelerdir?
- Sürekli halsizlik ve yorgunluk durumu
- Uyuşukluk hissi
- Sabahlar zor uyanma
- Anksiyete atakları
- İştahsızlık
- Toprak ve kireç yeme isteği
- Baş dönmesi ve baş ağrısı
- Kulakta çınlama
- Unutkanlıkta artış
- Sürekli sinirli olma hali
- Odaklanma sorunları
- Kaşıntı
- Saç kalitesinde düşüş, dökülme
- Ciltte kuruluk ve solgunluk
- Kolay kırılan tırnaklar ve çizgili görünüm
- Nefes darlığı çekmek
- Bacaklarda ağrı
- El ve ayaklarda uyuşukluk, üşüme
- Huzursuz bacak sendromu
- Cinsel istekte azalma
Ferritin düşüklüğü yaşayan kişilerde görülen belirtilerden bazıları bu şekilde. Elbette tüm bu belirtiler kesin olarak ferritin düşüklüğüne işaret etmez ama bunların birini ya da birkaç tanesini aynı anda yaşıyorsanız şüphelenmeniz de yarar var.
Ferritin nasıl yükselir, nasıl tedavi edilir?
Öncelikle ferritin düşüklüğü yaşadığından şüphelenilen kişiden kan tahlili alınır ve durum görülür. Daha sonra bu durumun neden olduğu bir hastalık varsa bunun tedavisine başlanır. Eğer bir hastalık kaynağı yoksa demir takviyesi verilir. Ferritin düşüklüğü yaşayan kişilerin diyetinde şu gıdaların olması önerilir;
- C ve B12 vitamini bulunan besinler
- Mayalı ekmek
- Kuru bakliyat
- Yumurta
- Tavuk
- Balık
- Kırmızı et
- Yeşil sebzeler
- Susam
- Pekmek
- Üzün
- Kuruyemiş
- Kayısı
- Dut
Çok sık karşılaşılmasa da ciddiye alınması gereken ferritin yüksekliği nedir, ferritin neden yükselir?
- İltihaplı hastalıklar
- Kronik hastalıklar
- Aşırı alkol tüketimi
- Karaciğer hastalıkları
- Hemokromatoz olarak adlandırılan demir metabolizması bozukluğu
- Tip 2 diyabet
- Hipertiroid
- Lösemi
- Hepatit C
İdeal kabul edilen referans aralığının üstünde görülen ferritin değeri, ferritin yüksekliği olarak adlandırılır. Düşüklüğünden farklı olarak ferritin yüksekliğine çoğu zaman bir hastalık neden olmaktadır. Bu nedenle sık görülmese bile karşılaşıldığı zaman ciddiye alınması gereken bir durumdur.
Peki ferritin yüksekliği belirtileri nelerdir?
- Cinsel isteksizlik
- Kalp çarpıntısı
- Sürekli halsiz ve yorgun hissetme
- Karında ve göğüste ağrı
- Eklemlerde ağrı
- Cilt renginde gözle görülür koyulaşma
- Normal dışı kilo kaybı
Ferritin yüksekliği yaşayan kişilerde görülen belirtilerden bazıları bu şekilde. Elbette tüm bu belirtiler kesin olarak ferritin yüksekliğine işaret etmez ama bunların birini ya da birkaç tanesini aynı anda yaşıyorsanız şüphelenmeniz de yarar var.
Ferritin nasıl düşer, nasıl tedavi edilir?
Öncelikle ferritin yüksekliği yaşadığından şüphelenilen kişiden kan tahlili alınır ve durum görülür. Daha sonra bu durumun neden olduğu bir hastalık varsa bunun tedavisine başlanır. Vücuttaki demirin azalması için kan bağışı önerilir. Gerekirse çinko ve magnezyum takviyesi verilebilir. Ferritin yüksekliği yaşayan kişinin bir süre kahve, yeşil çay ve kalsiyum açısından zengin besinler tüketmesi de önerilebilir.
Ne zaman doktora gitmek gerekiyor?
Ferritin değeri yani kanınızdaki demir oranı kan tahlili ile görülen bir değerdir, bu nedenle kendi kendinize bunu anlamanız biraz zor ama vücudunuzu iyi tanımalı ve normal olmayan belirtileri sık sık hissetmeye başladığınızda en yakın sağlık kuruluşuna giderek uzman bir hekime muayene olmanız öneriliyor.
Vücudumuzun demir deposu olarak da adlandırılan ferritin nedir, düşüklüğü ve yüksekliği ne anlama gelir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi ferritin değeri hakkında da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın.
