Kimilerimiz için korkutucu kimilerimiz içinse büyüleyici olan şimşek ve yıldırımlar, kaçınamayacağımız hava olayları arasında yer almaktadır. Atmosfer var olduğu sürece bu doğa olayları gerçekleşmeye devam edecek ve dikkatli olmazsak, yıldırım nedeniyle her yıl ölen 24 bin ya da yaralanan 240 bin kişiden birisi olabiliriz.
Pek çoğumuz biliriz; şimşek ve yıldırım düşme riski olduğu zamanlarda ağaç altında durmamak gerekir. Hatta pek çoğumuz evde elektronik ürünlerin fişini çeker, fırtınanın dinmesini bekleriz. Ancak ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin yayınlamış olduğu 'Yıldırım Güvenlik İpuçları' adlı rehber, fırtına anında evde nasıl güvende olabileceğinizi de ortaya koyuyor. Uzmanlara göre fırtınalı havalarda kaçınmamız gereken şeylerden bir tanesi de bulaşık yıkamak veya duş almak gibi su ile ilgili aktiviteler. Peki uzmanlar neden böyle bir şey söylüyor? Fırtınalı havalarda duş almanın ne gibi riskleri var?
Fırtınalı havalarda duş almak öldürücü olabilir, iyi de nasıl?
İçeriğimize devam etmeden önce, yıldırım ve şimşek gibi doğa olaylarının nasıl gerçekleştiğine bakalım. Fırtına sırasında hareket eden bulutlar, elektrik yüküyle dolarlar. Bu elektrik yükü, zıt yüklü bulutların teması ile bulutlar arası elektrik akımı, yani şimşeği oluşturur. Şimşeğin yeryüzüne ulaşması ve topraklamanın gerçekleşmesi durumunda da yıldırım gerçekleşir. Peki tüm bunların evde duş almakla ne ilgisi var?
Yıldırımlar yeryüzüne ulaşmaya çalışırken doğal olarak en kısa ve en az dirençli yolu kullanırlar. Yüksek katlı binalar da bu olay için biçilmiş kaftandır. İşte uzmanların yaptığı uyarı da tam olarak bu noktada başlıyor.
Binalarımız, iletken işlevi gören pek çok materyale sahip:
İçinde bulunduğumuz binalarda kullanılan metal su boruları, elektrik için kusursuza yakın bir iletken işlevi görürler. Dahası; su da oldukça iyi bir iletkendir. Dolayısı ile binanın tepesine düşen bir yıldırım, en kısa ve en az dirençli şekilde yeryüzüne ulaşmak için içi su dolu boruları tercih eder. Bu son derece şanssız senaryo gerçekleştiği takdirde akıma kapılabilisiniz. Akımın şiddeti, ölümcüllük oranını da paralel bir şekilde artırabilir.
Ama sadece duş almak tehlikeli değil:
Dahası, fırtına sırasında yıldırım kaynaklı tek tehlike duş almak ya da bulaşık yıkamak değil. Taşıyıcı kolonların içindeki demirler, akım için iletken görevi görebilir. Ayrıca prize takılı aletler kullanmak da yüksek akım durumunda tehlikeli olabilir. Elbetteki bunlar son derece düşük olasılıklı ihtimaller.
Peki fırtınalı havalarda hangi önlemleri almalıyız?
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin paylaştığı bilgilere göre özellikle yıldırımların görüldüğü fırtınalı havalarda kendimizi korumak için evin içinde ve dışında şu önlemleri almak ZORUNDAYIZ. CDC, bu önlemlerin alınmasının bir zorunluluk olduğunu özellikle vurguluyor:
Evde almanız gereken önlemler:
- Suyla teması kesin: Yıldırımlı hava sırasında banyo ve bulaşık yıkamak gibi suyla ilişkili olan tüm eylemlerden kaçının. Yıldırımın sıhhi tesisattan geçme riski plastik borularda metal borulardan daha az olabilir. Fakat yine de çarpılma riskinizi azaltmak için bir fırtına sırasında tesisat ve akan su ile herhangi bir temastan kaçınmak en iyisidir.
- Elektronik cihazlar kullanmayın: Bilgisayar, çamaşır makinesi ve bulaşık makinesi gibi prize bağlı olan her türlü elektronik cihazın kullanımından kaçının. Yıldırım, elektrik sistemlerinden, radyo ve televizyon alım sistemlerinden ve beton duvarlar veya döşemelerdeki herhangi bir metal tel veya çubuktan geçebilir.
- Pencere, kapı, veranda ve betondan uzak durun: Yıldırım, beton duvarlarda veya döşemelerde herhangi bir metal tel veya çubuktan geçebilir.
- Kablolu telefon kullanmayın: Fırtına sırasında kablosuz veya cep telefonlarını kullanmaktaysa herhangi bir güvenlik sorunu bulunmuyor.
Dışarıda almanız gereken önlemler:
- Söylemeye gerek yok, ancak dikkatli olun: Dışarıda herhangi bir harekete geçmeden önce hava durumunu kontrol edin. Hava tahmini gök gürültülü fırtınalar gösteriyorsa, seyahatinizi veya aktivitenizi erteleyin.
- Kapalı bir yere geçin: Yıldırımın sesini duyduğunuz an güvenli ve kapalı olan sığınacak bir yer bulun. Bu alanlar evler, ofisler, alışveriş merkezleri ve camları tamamen kapanmış üstü kapalı araçlar olabilir.
- Açık alanda fırtınaya yakalanırsanız derhal sığınacak yer bulun: En önemli eylem, kendinizi tehlikeden uzaklaştırmaktır. Yere çömelmek veya alçalmak bile çarpılma şansınızı azaltabilir, ancak sizi tehlikeden uzaklaştırmaz. Yakınınızda sığınacak bir yer bulamazsanız şu adımları izleyin:
- Tepeler, dağ sırtları veya zirveler gibi yüksek alanlardan hemen inin.
- Asla yere düz yatmayın. Top gibi bir pozisyonda çömelin, başınız kıvrık ve ellerinizi kulaklarınızın üzerine koyun, böylece yere minimum temasla alçalmış olursunuz.
- Asla izole bir ağacın altına sığınmayın. Ormandaysanız, daha alçak ağaçların yanına sığının.
- Barınak olarak asla bir uçurum veya kayalık bir çıkıntı kullanmayın.
- Havuzlardan, göllerden ve diğer su kütlelerinden hemen çıkın ve uzaklaşın.
- Elektriği ileten nesnelerden (dikenli tel çitler, elektrik hatları veya yel değirmenleri gibi) uzak durun.
- Diğer insanlardan uzak durun: Bir fırtına sırasında bir grup içindeyseniz, birbirinizden ayrılın. Bu, yere yıldırım düşerse yaralanma sayısını azaltacaktır.
- Denizde bir araçta yakalandıysanız, derhal kıyıya çıkın: Açık suda bir teknedeyseniz, fırtına başladığında hemen kıyıya dönün ve sığınak arayın. Kıyıya dönemezseniz, kabinli tekneler bir miktar koruma sağlar. Kabini olmayan küçük bir teknede fırtınaya yakalanırsanız, demir atın ve mümkün olduğunca alçalın.
- Üstü açık araçlarda durmayın.
- Üstü açık yapıların altında durmayın.
- Açık alanlardan kaçının.
- Uzun yapıların yanında durmayın: Telefon direği ve ağaç gibi yüksek yapılardan uzak durun; yıldırım, etrafındaki en uzun nesneye çarpma eğilimindedir.
