Kola, gazoz veya soda… Ne türde olursa olsun bütün gazlı içecekler kutularından ilk çıktıkları gibi durmaz. Teneke kutuda bir kola içtiğinizi düşünelim. Kutuyu açtığınızda ilk çıkan o "tıss" sesini ve devamında içinizi gıdıklayan cızırtı sesini biliyorsunuz değil mi? İşte o sesler neden bir süre sonra kesiliyor hiç düşündünüz mü?
Günlük hayatımızda çok sık karşılaştığımız ancak genelde çok takılmadığımız o ses aslında büyülü bir kimyasal sürecin sonucu. Asitli içeceklerde oluşan bu kabarcıklar karbonatlaşma nedeniyle oluyor. Hadi gelin bu karbonatlaşma neymiş, neden sonsuza kadar kabarcıklar çıkmıyor yakından bakalım.
Gazlı içeceklerdeki kabarcıklar neden oluşuyor?
Bu kabarcıklar, içtiğiniz içeceğin içerisindeki maddelerin kimyasal tepkimeye girmesi sonucu oluşuyor. Bu noktada gazlı içeceğin içine eklenen karbondioksit, su veya sulu bir çözeltiye basınç yoluyla ekleniyor. Bu basınç karbondioksidin gazdan sıvı formuna geçerek ana sıvıya karıştırılmasıyla mümkün oluyor.
Çözünmenin içme anına kadar engellenmesi gerekiyor.
Bunun için üreticiler; teneke kutu, cam veya plastik şişenin içerisindeki basıncı artırıp bu ürünleri düşük sıcaklıkta tutuyor. Bu koşullar sağlandığında su molekülleri çok fazla karbondioksit molekülünü tutuyor. Hava geçirmeyen kutular içerisinde karbondioksidin bir miktarı suda çözünüyor.
Geriye kalan küçük kısım ise şişe veya kutunun en üstü ile sıvının arasında gaz halinde bulunuyor. Gazlı bir içeceği ilk açtığımızda çıkan "tıss" sesi de bu gazın aniden atmosfere kaçması nedeniyle oluşuyor.
Peki bu kabarcıklar neden kaçıyor? Kaçmasalar da içsek ne olurdu?
Karbondioksit, nefes aldığımız havadan yaklaşık 1,5 kat daha ağır. Bu açıdan baktığımızda aslında bu gazın kaçmaması gerekiyor. Ancak gazlı içecekler karbondiokside aşırı doymuş olurlar. Bu sebeple de karbondioksidin koladan kaçmaya çalıştığnı görürüz.
Bu kaçış ise kolanın içinden başlayıp yukarı doğru çıkan kabarcıklarla olur. Kabarcıklar en üste çıkınca patlayarak cızırtı sesinin oluşmasını sağlarlar. Kutunun içerisindeki karbondioksit miktarı üretici tarafından belirlenir ve elbette bir noktada tükenir veya azalır. Kola ya da gazozların asidinin kaçmasının sebebi de aslında karbondioksit eksikliğinden kaynaklanıyor.
Gazlı içecekler çalkalandıklarında içlerindeki karbondioksit daha hızlı kaçmasına yardımcı olur.
Bir gazlı içeceği çalkaladığınızda kutunun boş kısmındaki havayı sıvının geri kalanıyla karıştırmış olursunuz. Bu da daha fazla kimyasal reaksiyona sebep olur. Kutunun içerisinde bir sıkışma yaratan bu durumda kutunun basıncı daha da fazla yükselir. Eğer patlamazsa bir süre sonra karbondioksidin bir miktarı yeniden sıvıda çözünebilir.
Kutu çalkalandıktan hemen sonra açıldığında kontrolsüz bir şekilde köpüklenmesinin sebebi de sıvının içerisindeki karbondioksidin çok hızlı bir şekilde kaçmaya çalışmasından kaynaklanıyor.
- Kaynaklar: Let's Talk Science, Live Science, Scientific American
