Son dönemde ülkemizin ekonomik gündemindeki önemli maddelerden biri hiç şüphe yok ki kripto paralar. Aslında 2017 yılından bu yana kripto paraların ekonomi içerisinde nasıl değerlendirileceği konusunda tartışmalar devam ediyor. Her ne kadar biz küçük yatırımcılar için esas önemli nokta vergilendirme olsa da, geniş çerçeveden baktığımızda durum daha karışık hale geliyor.
Para Politikası Kurulu'nun 18 Mart 2021'de yaptığı toplantıdan faiz artırımı kararı çıktı. Faizlerin yükseldiği ortamda insanların yatırımlarını saklamak ve faizden faydalanmak istemesi normaldir. Bir milyon TL ile kuracağınız işin aylık getirisi net 15 bin lira olmuyorsa o parayı faize koymayı seçmeniz rasyonel karar olarak görülür.
Not: Burada yazanlar bir yatırım tavsiyesi değildir.
Alternatif maliyet ve kripto para ilişkisi
Ülkemizde herkesin anlaması durumunda ekonomik sorunlarımızın önemli bir kısmını çözebilecek iki tane kavram var. Bunlardan birincisi alternatif maliyet, diğeri ise bileşik faizdir. Önce bu kavramları açarsak, özellikle genç okurlarımıza faydalı olacaktır.
Alternatif maliyet, yaptığınız bir hareketin sonucunda yapmamayı seçtiğiniz en iyi alternatiften olan kaybınızdır. En azından işletme fakültelerinde konuyu anlatırken kullanılan tanım budur. Bunu bir örnekle detaylandıralım. Akşam oyun oynayacaksınız ve League of Legends ile GTA V arasında bir seçim yaptınız. Seçmediğiniz oyundan alacağınız keyif alternatif maliyetinizdir.
Aynı mantık işletmelerde karar vermede önemli rol oynar. Genel olarak da alternatif maliyet olarak seçilen kalem faizdir. Şimdi bir önceki bir milyon lira yatırım örneğimize dönelim. Faizden ayda 15 bin lira kazanan birisi için 12 bin lira kazanacağı bir işe girmek mantıksızdır. Faizler düşük olsaydı, alternatif maliyeti de düşeceği için daha çok kazanmak isteyen bir kişinin yatırım yapması gerekecekti. Bileşik faiz ise tekrar eden faizdir, bahis ganyanları gibi elde ettiğiniz geliri çarpa çarpa ilerlersiniz.
O zaman faizi en aşağı çekelim?
Maalesef faizi aşağı çekmek her zaman mümkün değil. Türkiye'nin ciddi bir cari açığı bulunuyor ve bu açığı kapatmak, dış borçlarımızı ödemek için ülkemize döviz çekmek durumundayız. Bunun için de faiz, yabancı yatırımcıyı Türkiye'ye çekmekte bir yatırım olarak kullanılıyor.
Ekonomi üzerinde etkili olan pek çok farklı etmen bulunsa da biz burada Ceteris Paribus, yani "kalan her şey eşit" ilkesiyle hareket ediyoruz. Daha çok faiz demek daha fazla parasını mevduatta tutan, halk arasındaki tabirle yastık altına koyan kişi demek, daha çok yabancı yatırımcı demek. Ekonomi politikalarında amaç da ideal denge noktasını bulup en yüksek faydayı sağlamaktır.
Kripto bunun neresinde?
İçinde bulunduğumuz koşullarda, faizin yarattığı güçlü alternatif maliyeti aşabileceğine inanılan en önemli alternatiflerden biri olarak kripto paralar görülüyor. Piyasada büyüme ve kripto fiyatlarında artış bekleyen kişiler, yatırımlarını bu alana yönlendirebiliyor. Üstelik şu aşamada kripto işlemlerinde hem dövizdeki gibi bir makas yok, hem de henüz bir vergi sistemi kurulmamış durumda.
Burada bir başka önemli nokta da bizim kullandığımız itibari para birimi. Türkiye Cumhuriyeti'nin resmi para birimi Türk Lirası'dır. Öte yandan kripto paraların temel ölçüm birimi aslında USD yani Amerikan Doları'dır. Faiz artırımı TL'yi döviz karşısında güçlendirdiğinde, dövizdeki düşüş kripto fiyatlarına da yansır. Bu noktada işin rengini değiştirebilecek bir başka finansal yenilik ortalığın karışmasına neden oluyor. Onu da bir sonraki başlıkta açalım.
Kripto paralar faiz geliri sağlayabilir (ama riski de var)
Kripto paraları aldıktan sonra faiz geliri elde edebilmek, her kripto para ve her borsa için söz konusu olmasa da kesinlikle mümkün. Normal şartlarda da döviz hesaplarımızdan faiz geliri elde edebiliyoruz ancak oranı çok daha düşük oluyor. Kripto paralar ise bu noktada biraz daha farklı özelliklere sahip. Genel tabloya baktığımızda, piyasanın durumuna göre 1-3 defa artış gösterebilir.
Bu durumu iki farklı senaryo ile açıklayalım. Diyelim ki dolar 7 TL iken, Atcoin adlı paradan 7 bin liralık aldınız. (Biriniz Atcoin diye para çıkarırsa bana da biraz telif yollasın). İki ay sonra dolar 7,5 TL oldu, kripto paranız da dolara karşı %20 değer kazandı. Faizden de %5'lik bir kazanç elde ettiniz. Elinize 9450 lira geçer. Dolar 6,5 TL'ye iner ve Atcoin %10 değer kaybederse de paranız 6150 TL'ye iner. Yatırım yaparken de bu ihtimalleri değerlendirirsiniz. Faizde elde edeceğiniz garanti gelir ise şu anda 225 TL'dir. Burada karar insanların beklentileri ve risk alma davranışlarına göre şekillenecektir.
"Çok uzun yazmışsın Webtekno Bey, hepsini özetle" derseniz…
Kripto paralar şu anda vergilendirme sistemi belli olmamasıyla cazip olsa da faiz arttırımının doları aşağı çekmesiyle birlikte yatırımcının beklediği artışı sağlayamayabilir. Ayrıca yüksek faiz nedeniyle yatırımını itibari parada değerlendirmek isteyenler de bulunacaktır. Ekonomide herkesin aynı davranışı sergilemesi beklenmez. Kripto paraların getiri beklentisi faizi karşılamazsa faiz artırımı ülekmizde kripto piyasasında küçük çaplı bir daralmaya neden olacaktır. Bu noktada asıl belirleyici rol ise doların TL karşısındaki hareketi ve kripto paraların hangi yönde hareket edeceği olacak gibi gözüküyor.
Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz? Yatırım yapmak için 100 bin lira bütçeniz olsaydı nasıl bir yol izlerdiniz? Yorumlarda buluşalım.