Acaba insanlar neden bayrak kullanmaya başlamış olabilirler? Elbette ki kendi kültürünü, benliğini, kendini farklı kılanı aktarma arzusu yüzünden. İlk çağlarda taaa bayraklardan önce insanlar mızraklarını vs. kendi kültürlerini yansıtacak şekilde dekore ediyordu. Daha sonra kendilerini farklı topluluklardan ayırmak için kurdeleler, deri veya ipek parçaları kullanmaya başladılar.
İlk kaşifler ilk kez gittikleri yerlere mutlaka çarpı işareti ya da çeşitli heykeller bırakarak varlıklarını belli ederdi. Daha sonraları da bayrak kullanılmaya başlandı. En kaba şekliyle ifade etmek gerekirse, bayrakların ortaya çıkma sebebi insanın “Ben buradayım!” deme ihtiyacı.
Anlamları aşağı yukarı benzer olsa da her ülkenin bayrağında kullanılan semboller bir şekilde o ülkenin tarihi, kültürü, değerleri vs. açısından önem arz ediyor. Gelin çeşitli ülke bayraklarının üzerindeki sembollerin ilk bakışta pek bir şey ifade etmeyen anlamlarını mercek altına alalım.
Bayraklar ve üzerlerindeki sembollerin anlamları:
Andora bayrağındaki amblem ülkenin komşularından geliyor:
Avrupa’nın minik ülkelerinden Andora’nın bayrağı nispeten yeni bayraklar arasında. 1993 yılında kullanılmaya başlanan bayrakta mavi, sarı ve kırmızı renkler üzerinde ülkenin arması bulunuyor. Fransa ve İspanya arasında kalan Andora, yüzyıllarca bu iki ülke tarafından yönetilmiş. Dolayısıyla iki ülkenin etkisi büyük.
Mavi ve kırmızı renk Fransa bayrağından; sarı renk ise İspanya bayrağından ilham alınarak oluşturulmuş. Ortadaki arma, ülkenin bağımsızlığını simgeliyor ve geçmişteki hanedanın sembollerini içeriyor. Armanın sol üst kısmı İspanya’nın Urgel piskoposunu, sağ altı da Fransa’nın bir bölgesi olan Bearn’ı temsil ediyor.
Belarus'un bayrağındaki desen gerçekten de bir halıdan geliyor:
Doğu Avrupa ülkesi Belarus, bayrağında halı motifi olan sayılı ülkelerden. Bayrağın kırmızı bölümü ülkede yaşanan ve SSCB’den ayrılma sürecini temsil eden devrimi; yeşil renk ise Belarus ormanlarını simgeliyor. Halı motifi, Belarus’u ziyaret ederseniz çeşitli yerlerde görebileceğiniz bir şey. Bu desen ‘ruşnik’ denen bir tür halıya dokunuyor ve geleneksel etkinliklerle yaygın şekilde kullanılıyor. Mesela Belarus’ta geleneklerine bağlı birini ziyaret ediyorsunuz diyelim. Size yiyecek bir şeyler ikram ederken ruşnik üzerine koyup öyle sunmaları oldukça muhtemel. Bayrağın üzerindeki motif de ülkenin kültürel geçmişini ve Belarus halkının birliğini ifade ediyor.
Fantastik canavarlar nelerdir ve neden Bhutan'ın bayrağında bulunurlar?
Masallardan fırlamış bir ülke hissi veren Bhutan, Güney Asya’da yer alan bir Budist krallığı. Google’larsanız ülkenin eşsiz güzelliğini gözler önüne seren bir sürü fotoğraf göreceksiniz. Bambaşka bir kültür ve doğaya sahip olan Bhutan’ın bayrağı da doğal olarak kültürünün özeti niteliğinde. Çapraz şekilde ikiye bölünmüş bayrağın bir kısmı sarı (biz karar vermedik ülkenin kendisi öyle iddia ediyor) bir kısmı turuncu. Ortada ise bir ejderha var.
Geçmişte insanlar dağlardan duydukları gök gürültüsü sesini ejderhaların sesi sanarmış. Hatta Bhutan ülkenin dilinde “Gök Gürültüsü Ejderhasının Ülkesi” anlamına geliyor. Dikkatli bakarsanız bayraktaki ejderhanın pençelerinde mücevher tuttuğunu göreceksiniz. Bunlar ülkenin zenginliğini ve mükemmeliyetçiliğini simgeliyor. Ejderhanın beyaz olması saflığı ve ülke sınırları içinde yaşayan farklı etnik grupların sadakatini, bayraktaki sarı renk kralın gücünü, turuncu renk ülkenin Budist tarikatlarını temsil ediyor.
50 yıl içinde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bir ülke Kiribati'nin bayrağında umut var:
Asya’dan sonraki durağımız Okyanusya’daki bir ada ülkesi olan Kiribati. 1979’da Birleşik Krallık’tan ayrılan ülkenin bayrağında Pasifik Okyanusu’nu temsil eden üç beyaz üç mavi dalga; Güneş ve ülkeye has bir kuş türü (frigate) bulunuyor. Doğal güzellikleriyle büyüleyen Kiribati ne yazık ki küresel ısınmanın en fazla tehdit ettiği coğrafyalardan biri. Ülkenin tamamı 50 yıl içinde sular altında kalabilir.
Bağımsızlık için verilen 30 yıllık savaşı 30 yapraklı taç ile bayrağına işleyen Eritre:
Doğu Afrika ülkelerinden Eritre’nin bayrağındaki açık mavi renk, ülkenin bağımsızlığını destekleyen Birleşmiş Milletler’in bayrağının rengine selam gönderir nitelikte. Bayrağın ortasındaki iki zeytin dalı ve onu çevreleyen sembol de BM bayrağını anımsatıyor. Çelengin yapraklarının sayısı da anlamlı zira bağımsızlık için verilen ve 30 yıl süren sivil savaşı simgeliyor.
Komünizme olan bağlılığı çoban yıldızı ile ifade eden Kuzey Kore:
Sırada Doğu Asya’nın en merak edilenlerinden, en gizemlilerinden biri var: Kuzey Kore. Kuzey Kore bayrağının kırmızı şeritleri ve yıldızı ülkenin komünizme olan bağlılığını ifade ederken mavi renk barışı temsil ediyor. Beyaz şeritler saflığı, gücü ve itibarı ifade ediyor.
Mesajlarla dolu bir bayrağa sahip Güney Kore:
Güney Kore bayrağı, baktığınız ilk anda bile “burada epey bir şeyler anlatılmaya çalışılmış” dedirten bayraklardan. Bayrağın beyaz arka planı barışı, Kore’nin geleneksel ismi olan Chosŏn’u (Sabah Tazeliği Diyarı) ismini ve Korelilerin geleneksel beyaz kıyafetini simgeliyor. Ortadaki yuvarlak sembol, evrenin kökenini ve ikiliğini ifade ediyor. Yin-yang gibi. Bayrağın dört köşesindeki siyah çizgilere dikkatli bakın. Üç çizgiden oluşan her bir setin bir yerinde kırık ve kırık olmayan çizgiler var. Bunlar güneşi, ayı, dünyayı ve cenneti; dört ana yönü; dört mevsimi ve Konfüçyüs’ün prensiplerinden gelen diğer konseptleri temsil ediyor.
Kare şeklinde sıra dışı bir bayrak: İsviçre
Yukarıdaki ilginç şeklin bir sebebi var: İsviçre bayrağının kare olması. Dünyada bayrağı kare olan sadece iki ülke var: İsviçre ve Vatikan. Oldukça basit bir anlamı olan İsviçre bayrağı kırmızı arka plan üzerine Hıristiyanlığı temsil eden beyaz bir haç içeriyor.
Kültürü gibi sadeliğin savunucusu bir bayrak: Japonya
Minimalist bir tasarımı olan Japonya bayrağı, beyaz arka plan üzerine yuvarlak bir daireden ibaret. İnanışa göre, güneş tanrısı Amaterasu M.Ö 7. yüzyılda Japonya’yı kurdu. Japonya’nın ilk hükümdarlarından Jimmu Amaterasu’nun soyundan geldiğine inanılıyor. Geleneklerine oldukça bağlı bir ülke olan Japonya’da bugün bile hükümdar “Güneşin Oğlu” olarak adlandırılıyor.
Belki kulağınıza çalınmıştır. Japonya’ya “Güneşin Doğduğu Yer” denir. Bu ifade de bu inanıştan geliyor. Japonya’nın geçmişinde ve kültüründe büyük bir öneme sahip güneş sembolünün bayrakta da kendine yer edinmesi kaçınılmazdı tabii ki. Güneşin çoğu zaman olduğu gibi sarı renkle gösterilmemesi dikkatinizi çekmiş olabilir. Japonlar grafik tasarımlarda çarpıcı zıtlıklara ve sadeliğe önem verir. Bayrakta güneşin kırmızı olması, beyaz arka planla zıtlık oluşturuyor. Ayrıca güneşin yuvarlak biçimi kare olan bayrakla da zıtlık oluşturuyor.
Manas Destanı'nın etkileri: Kırgızistan
Kırgızistan denince akla ilk gelenlerden biri Manas Destanı. Ülkenin tarihinde ve kültüründe çok büyük öneme sahip Manas Destanı’nın etkileri de haliyle bayrakta kendini gösteriyor. Kırgızistan bayrağının kırmızı kısmının Manas Destanı kahramanı Manas tarafından taşınan bayrağın renginden geldiği söyleniyor. Ortada 40 adet ışın çıkan güneş ise Manas’ı takip eden insanları ve birleştirdiği kabileleri temsil ediyor. Güneşin içinde her birinde üç çizgi bulunan iki çapraz şekil var. Bu şekil yurt adı verilen geleneksel Kırgız evlerinin şekli.
Kökeni 13. yüzyıla kadar uzanan Irak bayrağı:
Orta Doğu’daki pek çok ülke gibi Irak da bayrağını bolca değiştirenlerden. Ancak biz halihazırda kullanılan bayrağa odaklanacağız. 1991’de kullanılmaya başlanan Irak bayrağı, dönemin diktatörü Saddam Hüseyin’in talimatıyla bir şeyler eklenerek oluşturuldu. Önceki bayraktaki kırmızı, yeşil ve siyah renkler korundu. Sadece üzerlerine “Allahu ekber” yazısı getirildi. Bayraktaki renkler oldukça anlamlı çünkü 13. yüzyıl şairi Ṣafī al-Dīn al-Ḥilli bir şiirinde kırmızıyı kan dökme isteği, yeşili Arap tarlalarını ve siyahı savaşı imgeleyecek şekilde kullanmış. Bayraktaki renkler de o şiire atıfta bulunuyor.
Yine kökeni eskilere dayanan bir bayrak: Mısır
Mısır bayrağı yatay kırmızı, beyaz ve siyah renkler ile tam ortaya yerleştirilmiş altın bir şahin sembolünden oluşuyor. Şahin, 12. yüzyılda Mısır, Suriye, Yemen ve Filistin’e hükmetmiş, bizlerin tarih kitaplarından aşina olduğu Mısır sultanı Selahaddin’e ait bir sembol. Yaşadığı süre boyunca büyük bir güç elde eden Selahaddin’in Mısır tarihindeki önemi düşünülünce bayrağında kendine yer bulmuş olması da gayet mantıklı geliyor.
ABD'nin bayrağında ise eyaletler ve bağımsızlık vurgusu yer alıyor:
ABD bayrağı, 13 adet kırmızı beyaz eşit çizgiden ve sağ üst tarafa yerleştirilmiş mavi kare bölümden oluşuyor. Mavi kareciğin içinde görülen 50 yıldızın özel bir anlamı var. ABD’nin 50 eyaletini temsil ediyor. 13 adet kırmızı beyaz çizgi, Birleşik Krallık’tan bağımsızlığını ilan eden 13 Britanya kolonisini temsil ediyor. Diğer birçok ülke gibi ABD bayrağı da ülkenin verdiği bağımsızlık mücadelesine selam gönderiyor.
Bayraklarla ilgili diğer bilgiler:
- Dünyada hiçbir bayrakta mor renk yoktur.
- Kırmızı, beyaz ve mavi üçlüsü en çok kullanılan üç renktir.
- En sık kullanılan sembol yıldızdır.
- Bayrağını en fazla değiştiren ülke olan Afganistan, tam 24 kez değişiklik yapmış.
- Dünyanın en eski bayrağına sahip olan ülke, 1319’dan beri aynı bayrağı kullanan Danimarka.
- Dünyanın en eski ikinci bayrağı Hollanda’ya ait.
- Dünyanın en yeni bayrağı 2017’de kullanılmaya başlanan Moritanya bayrağı.
- Bayrağı kare olan sadece iki ülke var: Vatikan ve İsviçre.
- İçinde en fazla renk barındıran ülke bayrağı Belize’ye ait. Bayrakta tam 12 renk var.