2006 yapımı 300 Spartalı filmi özellikle ‘This is Sparta!’ tekmesi ile akıllara kazınan bir yapım oldu. Epik anlatısının yanı sıra aksiyon ve fantastik öğelerle de başarıyla süslendiği için kült filmler arasında sayılmasa da unutulmaz filmlerden biri diyebiliriz. Filmdeki Persler, Yunanlılar, Spartalılar, Leonidas ve daha pek çok detay gerçek. Peki, 300 Spartalı filminin hikayesi gerçekten yaşandı mı yoksa başarılı senaristlerin bir kurgusu mu?
300 Spartalı hikayesinin gerçekliğini sorgulamak için Antik Yunan hakkında neredeyse her şeyi öğrendiğimiz tarihçi Heredot’a bakmak gerekiyor. Heredot da tabi ki bilimsel gerçekliğine güvenilir bir kaynak değil ancak yine de anlattığı hikayelerden biri ile 300 Spartalı filmindeki hikayenin ortak olduğu görülüyor. Filmi henüz izlemeyenler için keyif kaçıran bazı detaylar olacaktır ama bu bir Antik Yunan hikayesi, binlerce yıllık bir hikayede de spoiler vermemek olmaz değil mi?
Leonidas bir asker olmak için doğuyor:
Burada bahsettiğimiz dönem milattan sonra 540 ile yani Leonidas’ın doğumu ile başlıyor. Bu dönem Yunan bölgesi pek çok farklı krallıktan oluşuyordu ve krallıklardan biri de Sparta’ydı. Spartalılar içinde bulundukları yaşam koşulları nedeniyle diğer Yunanlılardan çok daha sert ve acımasız olmak zorundalardı çünkü olmazlarsa ölürlerdi.
Bu ortamda Sparta kralı Anaxandridas’ın ikinci karısından olan oğlu olarak dünyaya gelen Leonidas, her Spartalı bebek gibi şaraplarla yıkandı ve yaşlılar konseyi tarafından yaşayabilir olarak görülene kadar her an bir uçurumdan aşağı atılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Zaten bir kral olması zor görünüyordu çünkü tahta geçebilecek Cleomenes, Dorieus ve Cleombrotus gibi daha pek çok varis vardı.
Spartalı çocuklar tıpkı filmde olduğu gibi Heredot’un anlatısında da acımasız katiller, başarılı hırsızlar, utanmaz casuslar olarak yetiştiriliyorlardı. Doğada kıyafetsiz ve aç olarak uzun süre dayanabilen bu çocuklar aynı zamanda müzik, yazı ve dans eğitimi alıyorlardı. Antik Yunan esintili savaşçılar 30 yaşına kadar zorlu bir eğitim aldıktan sonra ancak tam bir asker sayılıyorlardı ama öncesinde de savaşanlar oluyordu.
Sparta askeri ve sosyal hayatı:
Leonidas, güçlü bir asker olarak yetiştirildiği sırada ilk görevini 18 yaşında aldı ve Yunan iç çatışması olarak adlandırabileceğimiz bir muharebeye katıldı. Sorunsuzca atlattığı ilk mücadelesi sonrası eğitimi daha profesyonel ve daha sert bir hal aldı. Spartalıların en büyük amacı yetiştirdikleri askerlerin hem topluluk ruhuna uyarak ekip çalışması oluşturabilmeleri hem de tek başlarına acımasız doğada hayatta kalabilmeleriydi.
Kahramanımız yaşı gelince filmdeki kadar romantik olmayan bir şekilde evleneceği kadını kaçırdı ve ondan çocukları oldu. Sparta halkının sosyal hayatı mide bulandıracak detayları olan bir yapıya sahip. Ancak bu yapının binlerce yıl önce ilkel kabul edilebilecek bir toplumda olduğunu da unutmamak gerekiyor.
Sparta askerleri yaralarını belli etmemek için kırmızı pelerinler takarlardı. Bronz miğferleri ve kalkanları ise en büyük koruma araçlarıydı. Silah olarak uzun mızraklar ve kılıçlar kullanan Sparta askerleri, olabildiğince az kıyafet ve sandalet giyerler ve ısınma için pelerinlerini kullanırlardı Bu kadar az kıyafet kullanmalarının amacı savaş sırasında rahat etmekti. Sparta gerçek savaşçıları olan bu askerlere hoplit denirdi.
Leonidas kral oluyor:
Leonidas’ın kurmuş olduğu askeri ve sosyal hayat oldukça yolunda gidiyordu ve dediğimiz gibi tahta çıkma ihtmali oldukça düşük görünüyordu ancak talih bu ya, kardeşleri başka savaşlarda öldürülünce geriye bir tek o kaldı ve Sparta’nın iki kralından biri oldu. Krallar Sparta’nın yönetici aileleri olan Agiad ve Eurypontid soyundan geliyordu. Sparta Krallığı devletlerden oluştuğu için iki kral olması normal bir durumdu.
Milattan sonra 481 yılında ise Yunanlıların hiç beklemediği bir haber doğudan geldi. Pers İmparatorluğu’nun iki elçisi gelmiş ve Yunanlıları biat etmeleri konusunda uyarmıştı. Ancak hiçbir kral bu uyarıyı kabul etmedi ve gerekirse ölümüne savaşma kararı aldılar. Bu krallardan biri olan Leonidas, Perslilerin bölgeye girmesini engellemek için bir taktik geliştirdi.
300 Spartalı efsanesi doğuyor:
Kralların aldığı karara göre Thermopylae sahilinin en dar bölgesi hoplit birlikleri tarafından korunacak, böylece kara geçişi engellenecekti. Artemisium bölgesi ise 271 gemi tarafından korunarak deniz geçişi engellenecekti. Daha sonra Thermopylae Savaşı olarak adlandırılacak bu koruma için oluşturulan birliğin generali o zaman 60 yaşında olan Kral Leonidas olacaktı.
İşte 300 Spartalı filminin efsane hikayesi burada doğuyor. Ancak filmdeki gibi 300 asker sahili korumadı. Leonidas’ın birlikleri 7 bin kişiden oluşuyordu. Karşılarındaki Pers gücü ise 300 bin kişiden oluşuyordu. Aman ya 300 kişi değilmiş diyebiliriz ama yine de Perslilerin sayısal üstünlüğünü ve dakikada 100 bin ok atma becerisine sahip özel okçu birliğini unutmamak gerekiyor.
Thermopylae Savaşı başlıyor:
Leonidas ve yanındaki askerler, Thermopylae geçidinin en dar bölgesine bir duvar kuruyor ve duvarın arkasından günler boyunca yüzbinlerce Pers askeri ile savaşıyorlar. Spartalı askerlerin bu noktada en büyük avantajı kullandıkları uzun mızraklar ve güçlü kalkanlar oluyor. Kalkanlar Persli oklarını etkisiz hale getirirken, uzun mızraklar Spartalıların yara alacak kadar yaklaşmadan düşmanı etkisiz hale getirmesini sağlıyor.
Günler sonra Pers kral tanrı Kserxes, bölgede yaşayan bir çoban buluyor ve ondan Thermopylae geçidinin çevresinden dolanacak bir patika yolu öğreniyor. Bu sayede Pers askerlerinin büyük bir bölümü Spartalı askerlerin haberi bile olmadan iç bölgelere sızıyorlar. Bu haber, Leonidas ve diğer generalleri bazı fedekarlıklar yapmak zorunda bırakıyor.
300 Spartalı efsanesini güçlendiren bir hikaye daha:
Thermopylae geçidindeki birlikler, Perslilerin aradan sızıp şehre indikleri haberini alınca hızla bir konsey topluyor ve önemli bir karar alıyorlar. 4 bin kişi kalmış olan birliklerinin bir kısmını Sparta iç bölgelerine gönderecek, bir kısmını ise burada savaşmak için bırakacaklardı. Leonidas, kalanlardan oldu.
Peki burada 300 asker mi kaldı? Hayır. Burada da Leonidas komutasında yaklaşık bin kişiden oluşan bir birlik Thermopylae geçidini savunmak için kaldı. Daha rahat savaşabilmek için kurdukları duvarın önüne geçerek daha da dar bir alana konuşlandılar. Birlik burada üç gün boyunca mücadele etti.
Heredot, burada yaşanan muharebenin tarihin en kanlı çatışmalarından birini olduğu söylüyor. Bin kişilik Sparta ordusu üç gün boyunca savaşmış ve 20 bin Pers askerini yok etmiştir. Leonidas başarısız olsa da daha sonra yeğeninin topladığı onbinlerce kişilik ordu, Persleri mağlup ederek bölgeyi yeniden özgürlüğüne kavuşturmuştur.
300 Spartalı filminin arkasındaki Heredot tarafından anlatılan gerçek hikaye bu şekilde. Elbette, Heredot’un da anlattığı pek çok şeyin yalnızca kurgu olduğu biliniyor. Yunanlılar pek çok kanıt bıraksalar da Spartalılar hakkında elde edilen bilgiler yalnızca bu ve buna benzer hikayelerden oluşuyor.