J. R. R. Tolkien, Oxford Üniversitesi'nde kürsüsü olan saygın bir dil profesörüydü. Kendi yaptığı dil çalışmalarının yanında edebiyata olan ilgisiyle de biliniyordu. Tolkien bir gün Yüzüklerin Efendisi'nin "çevirisini tamamladığında" edebiyat dünyasında büyük bir tartışma çıkarmıştı.
Tolkien gibi büyük bir ustanın gidip de fantastik edebiyat olarak adlandırılan türde bir eser vermiş olması büyük bir ayıp olarak görülüyordu. Zaman içerisinde Yüzüklerin Efendisi hak ettiği saygınlığa kavuşurken, Hem J. R. R. hem de oğlu Christopher bu evrenin genişlemesi için büyük çabalar sarfetmişti. Tolkien'in Orta Dünya adını verdiği evrenini anlatan pek çok kitap bu çalışmalar sonucunda çıktı.
- NOT: Kitaplara başlıklara tıklayarak Amazon Türkiye üzerinden ulaşabilirsiniz.
Orta Dünya kitaplarının kronolojik okuma sırası
Tolkien'i ve yarattığı evreni anlatan çok sayıda kitap bulunuyor. Bu kitapların anlattığı mitolojinin başından sonuna gitmek isteyenler aslında bütün kitapları okumak zorunda değil. Bu yüzden de ana kitapları numaralar ile, ara kitapları ise numara.harf şeklinde listeleyeceğiz. Genel olarak baktığımızda ise sıralama şu şekilde:
- The Silmarillion
- Hurin'in Çocukları
- Beren ile Luthien
- Gondolin'in Düşüşü
- Bitmemiş Öyküler
- Kayıp Öyküler Kitabı 1-2
- Hobbit
- Yüzüklerin Efendisi
- Tom Bombadil'in Maceraları
1. The Silmarillion
Oldukça karmaşık, okuması zor ve kafa karıştırıcı bir kitap olan Silmarillion, bugünün dizi yapımcılarının elinde 56 sezon dizi haline gelebilecek kadar dolu bir kitap, adeta bir Orta Dünya ansiklopedisidir. Aslında baba Tolkien çoğu öyküyü yarım bırakıyor, oğlu ise özetlenmiş ya da hızlıca anlatılıp geçilmiş sonları babasının sağda solda tuttuğu notlar arasından çıkarıp öyküleri tamamlıyordu.
Silmarillon'da Orta Dünya'nın yaratılışını, ırkların dünyaya gelişini, Morgoth (sonradan Melkor dediler) ile olan savaşları, kitaba adını veren Silmaril'lerin yapılışını ve pek çok kahramanın hikayesini görebiliyoruz. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi serilerinden yıllar öncesine dayanır.
1.a. Hurin'in Çocukları
Melkor'un kendisine meydan okuyan Dor-Lomin kralı Hurin'in, Morwen'den doğan çocukları Turin Turambar, Lalaith ve Nienor'un hikayesini anlatır. Hikaye esasen Turin'e odaklanır ve Melkor'un "kendi iradesi ile şekillendirdiği makus kaderinden" kaçmaya çalışması ele alınır.
1.b. Beren ile Luthien
Bizim Arwen kızın baba tarafından dedesinin dedesi olan ölümlü insan Beren ile Doriath prensesi, Sabah Yıldızı Luthien'in hikayesi anlatılır. Arwen de Akşam Yıldızı olarak anılır. Beren ile Luthien'in aşkı elbette romantizm içerir ancak romantik bir hikaye değil, epik bir hikayedir. Silmarillion'da değiştirilmiş kısımlar da bu kitapta yer alır. Tolkien'in mezar taşında Beren, karısının mezar taşının altında ise Luthien yazar.
1.c. Gondolin'in Düşüşü
İnsanların arasından çıkan kahramanlardan Tuor, denizlerin efendisi Ulmo'dan gelen mesajı saklı elf şehri olan Gondolin'e götürür. Sonrasında ise Morgoth'un orduları şehre saldırır. Kitabın adından belli olduğu üzere Gondolin düşer. Bu eserde de o olaylar ve sonrası anlatılır. Tüm külliyattaki favori karakterim olan Glorfindel de burada karşımıza çıkar. Şehirden kaçanları korurken bir balrogla dövüşür, dövüşte balrogu öldürse de kendi de hayatını kaybeder. Bedeni ise kartallar tarafından alınarak yeniden hayat verilir. Yüzüklerin Efendisi kitaplarında da kendisi Frodo ve tayfasını tayflardan korur.
1.d. Bitmemiş Öyküler
Aslında bitmemiş öyküler çok geniş bir zamanı kapsıyor ve farklı dönemlerden hikayelere yer veriyor. En güzeli bu kitabı bölümler halinde serpiştirerek diğer kitapların arasına yedirmek. Zaman zaman biraz "Hangi çağdaydık biz" diye kafa karıştırıyor ancak o kadar olur.
Özel: Kayıp Öyküler Kitabı 1-2
Tolkien kendisini bir yazardan çok bir çevirmen olarak görürdü. Örnek vermek gerekirse, Tolkien'e göre Yüzüklerin Efendisi, aslında Orta Dünya'da Bilbo ve Frodo Baggins tarafından yazılan "Westmarch'ın Kırmızı Kitabı"nın bir çevirisidir. Filmde gördüğümüz kırmızı kitabın yani.
Kayıp Öyküler Kitabı ise Orta Dünya'nın ilk dönemlerini ve hatta oluşumunu bir denizciye anlatılan hikayeler şeklinde gördüğümüz bir eser. Bizim bildiğimiz gerçek dünyadan bir denizci o fantastik evrene geçer ve ona bu hikayeler anlatılmıştır. Silmarillion ile hem benzer hem de farklı yanları vardır. Bir nevi beta sürüm görevi görür. Fantastik evrene geçiş fikrini Tolkien sonrasında çok kullanmasa da kankası C. S. Lewis, Narnia Günlükleri'nde kullanmıştır.
2. Hobbit
Serideki bir sonraki büyük kitap olayı Hobbit'tir. Kısacık kitaptan üç film yapmak için ortalık çorbaya döndürülmüştür. Kısa öykülerin, şiirlerin ve çeşitli kurguların ardından Tolkien'in Orta Dünya'ya ciddi bir şekilde adım attığı ilk eseridir. Konuyu ise hepimiz biliyoruz, Bilbo, Gandalf ve cüceler Yalnız Dağ'a gider, Bilbo yüzüğü bulur, iki dakika boş duramayan Sauron yine bir savaş patlatır.
Hobbit hem biraz çocuk kitabıdır hem de biraz yetişkinlere hitap eder, her şey dozunda bir değişim gösterir. Aslında ilk çıkan kitap olmasına rağmen çocuk kitabı olarak görüldüğü için Yüzüklerin Efendisi gibi bir fırtına koparmamıştır.
3. Yüzüklerin Efendisi üçlemesi
Hobbit ile başlayan olaylar zinciri, Yüzüklerin Efendisi serisi ile ilerler. Bugün fantastik kurgu sevenlere "Yüzüklerin Efendisi'ni okudun mu?" diye sorulmaz, kaç kere okuduğu sorulur. Öylesine etkili, öylesine önemli bir üçlemedir Yüzüklerin Efendisi.
Özellikle de Peter Jackson'ın çektiği filmlerle birlikte ne kadar Oscar varsa toplayan ve dünya çapında bir kez daha sansasyon yaratan Yüzüklerin Efendisi, bugün de pek çok hayranı bulunan bir eser. Gerçek anlamda zamana meydan okumak böyle bir şey. Kitaplarda hepimizin bildiği üzere Tek Yüzük'ü yok etmek ve Sauron'u durdurmak için verilen mücadele ele alınır.
Ek: Tom Bombadil'in maceraları: Nereye koysanız giden bu hikayede, kendisi adeta zamanın dışında olan Tom Bombadil'in şiirleri ve şarkıları yer almaktadır. Ha illa bir yere koyacaksanız Yüzüklerin Efendisi üçlemesi ile aynı yere koyabilirsiniz, sonuçta bu şarkıları Hobbit'lerimiz o zaman öğrenmiştir.
Yazarın dilimize çevrilmemiş bazı başka eserleri de bulunuyor ancak onları buraya koymadım. Sırf 12 kitaptan oluşan The History of the Middle-Earth bile bu listeyi oldukça kalabalıklaştıracaktır. Amazon'un çekeceği diziden sonra o kitaplar da çevrilirse biz de bu listeye ekleriz.