Karşısındaki kişiyi manipüle eden insan güçlü değil, acizdir. Bu tanımı bize uzman psikolog Sharie Stines söylüyor. Manipülasyon ustası kişiler, karşılarındaki insana zorbalık yaparak ya da kendilerini kurban gibi göstererek her istediklerini yaptırırlar. Manipülasyona maruz kalan birey ise bunun farkında bile olmayabilir çünkü eğer istenileni yapmazsanız kendinizi çok daha kötü hissedeceğinize dair telkinlere maruz kalmışsınızdır.
Manipülasyon ile iş yerinde, bir mağazada, romantik ilişkinizde, arkadaşlarınız arasında hatta aile içinde bile karşılaşabilirsiniz. Ne istediğini söylemekten aciz insanlar, kendilerince bir strateji oluşturarak karşısındaki kişiyi manipüle etmekten başka çare bulamazlar. Manipülasyon nedir, manipüle edildiğiniz nasıl anlarsınız, böyle bir durumda ne yapmanız gerekiyor gibi merak edilen tüm soruların yanıtlarına yakından bakalım.
Manipülasyon nedir?
Uzman psikolog Sharie Stines’e göre manipülasyon, isteklerini ve ihtiyaçlarını doğrudan söylemek ya da sormaktan aciz olan insanlar tarafından uygulanan son derece sağlıksız bir psikolojik stratejidir. Karşısındakini manipüle etmeye çalışan insanların asıl amacı, diğer insanları kontrol etmektir.
Karşısındakini manipüle etmeye çalışan kişiler için en basit tabirle duygusal saldırganlar diyebiliriz. Çünkü bu insanlar normal bir diyalog kurmak yerine ya bir zorba rolüne ya da bir kurban rolüne bürünürler. Her iki rolün de sonucu olarak manipüle edilen kişi, eğer saldırganın istediklerini yapmazsa çok ama çok kötü hissedecek telkinlere maruz kalır.
Manipülatör rolleri: Zorba ya da kurban
Manipülatörler iki temel rol, zorba ve kurban rolü üzerinden duygusal saldırı gerçekleştirirler. Eğer manipüle eden kişi sizden daha üst bir pozisyondaysa ya da ona gerçekten ihtiyacınız olduğunu biliyorsa zorba rolünü, eğer bu kişi sizden daha düşük bir pozisyondaysa ve ona ihtiyacınız yoksa kurban rolünü oynayacaktır.
Memleketine dönmek için 20 lira isteyen genç, kredi kartı almazsanız maaşını alamayacağını söyleyen banka görevlisi, kasadaki ürünlerden birini almazsanız promosyon alamayacağını söyleyen tezgahtar, cami önünde ihtiyacınız olmayan şeyler satan ve almazsanız ne kadar kötü bir inançlı olduğunuzu söyleyen satıcı en sık karşılaşılan kurban rolündeki manipülatörlerdir.
Zorba rolündeki manipülatör ise çok daha karmaşık noktalarda karşınıza çıkabilir. Partneriniz ilişkideki alfanın kendisi olduğunu düşünüyorsa, aile büyükleriniz sizin üzerinde yıkıcı bir etki yaratacaklarını düşünüyorlarsa, patronunuz araba taksidini ödemek için ne isterseniz yapacağınızı biliyorsa ve bunun gibi pek çok farklı durumda manipülatör hızla zorba rolüne bürünebilir.
Manipüle edildiğinizi nasıl anlarsınız?
Maalesef bu durumun anlaşılması tamamen sizin hislerine bağlı bir durumdur. Öyle ki profesyonel bir manipülatöre ‘Beni manipüle etmeyi bırak.’ derseniz, çok daha yoğun bir duygusal saldırı altında kalabilirsiniz. Çünkü iletişim sırasında korkuyor, rahatsız hissediyor, bir şeylerin doğru gitmediğini seziyorsanız bu bir manipülasyondur ancak kanıtlanamaz.
Profesyonel manipülatör dediğimiz insanlar hayatları boyunca sağlıklı bir iletişim kuramamış aciz insanlar oldukları için bildikleri tek yöntem budur. Ayaküstü yaşadığınız bir manipüle edilme durumunu belki daha sonra anlayabilirsiniz ancak her zaman görüştüğünüz bir kişinin sizi manipüle ettiğini uzun süre anlamayabilirsiniz.
Çoğu manipülatör için ‘güçlü karakter’ ifadesi kullanılır. Hayır, manipülatörler güçlü değildir. Aksine zayıf oldukları için bu yolu kullanırlar. Eğer bir kişi devamlı sizi bir şey yapmaya zorluyorsa, siz bunu yapmazsanız kötü hissediyorsanız, karşı çıktığınızda duygusal saldırının dozu artıyorsa ya da o kişi eğer istediğini yapmazsanız ne kadar kötü duruma düşeceğini tekrar tekrar belirtiyorsa işte bu bir manipülasyondur.
En sık uygulanan manipülatör taktikleri:
- Sizi her zaman hakim olduğu evi, arabası, tanıdık mekan gibi yerlere götürür.
- Her zaman ilk konuşma sırasını size verir ve böylece zaaflarınızı öğrenir.
- Gerçekleri bozarak ortaya çok daha dramatik bir gerçeklik koyar.
- Anlamsız bilgi ve istatistiklerden bahsederek entelektüel zorbalık yapar ve size üstünlük sağlamaya çalışır.
- Konu ne olursa olsun, düşük ihtimalli olan engelleri bile sayarak hevesinizi kırar.
- Ayakta durur, saldırgan vücut hareketleri yapar ve sesini yükseltmekten çekinmez.
- Olumsuz bir sürpriz ile dengenizi bozmaya hazırdır.
- Karar vermeniz için size çok az zaman tanır ve strese girmenizi sağlar.
- Zayıf yönlerinizi öne çıkaracak sözde şakalar yaparak moralinizi bozar.
- Konu ne olursa olsun sürekli yargılar, eleştirir, alay eder ve sizi ötekileştirmeye çalışır.
- Konuşmalarınıza sessiz kalır, hiçbir şey söylemez ki bu duygusal saldırıların en büyüğüdür.
- Bilgisiz gibi davranarak kendinizi yüce hissetmenizi sağlar ama darbe çok yakındır.
Eğer duygularını anlatmaktan, konuşmaktan keyif alan ve karşı tarafa iyi niyetle yaklaşmaktan çekinmeyen, sağlıklı bir bireyseniz yukarıdaki tüm taktiklerin düpedüz bir psikolojik şiddet olduğunu anlamışsınızdır. Maalesef sağlıklı psikolojiye sahip olan tüm bireyler, aciz insanların uyguladığı bu sağlıksız taktiklerle sık sık karşılaşırlar.
Temel olarak amaç, kişiye kendini kötü hissettirmektir. Yeterince kötü hisseden bir kişiye istediğini yaptırmak ve eğer yapmazsa kötü hissettirmek üzerine kurulu bir strateji olan manipülasyon ile hayatın her alanında karşılaşmak mümkün. Sağlıklı iletişim kurma becerisi olmayan insanların yoğunluğunu düşündüğümüz zaman ne kadar sık karşılaşıldığını da anlayabiliriz.
Manipülasyona karşı ne yapmak gerekiyor?
Bazı manipülatörlerden kurtulmanın yolu basittir, hayatınızdan atın gitsin. Arkadaş, sevgili, karı, koca tarafından manipüle ediliyorsanız bir an olsun düşünmeyin ve bu sağlıksız kişiyi hayatınızdan çıkarın. Asla düzelmeyecekler ve manipüle etmeye alıştıkları için günden güne durum daha da kötü bir hale gelecek. Bir an önce bu kişiden kurtulun.
Bir de kurtulamadığımız manipülatörler var. Ailemiz, akrabalarımız, komşularımız, iş arkadaşlarımız, patronumuz hatta belki çocuklarımız. Bu kişilere karşı maddi ve manevi yükümlülüklerimiz olduğu için hayatımızdan çıkaramıyor ve onların duygusal saldırılarına boyun eğmek zorunda kalıyoruz. Peki, ne yapmalı?
Gerekirse bir psikologdan yardım alarak artık kendinizi suçlamayı bırakın. Hiç kimse istemediği bir şeyi yapmak zorunda değildir. Bırakın biraz da onlar üzülsün. Kendinden başkasını düşünmeyen aciz bir manipülatör için üzüldüğünüzü kendinize sık sık hatırlatın. Saldırının boyutu artarsa devlet kurumlarından yardım almaktan çekinmeyin. Asla unutmayın; normal olan sizsiniz, o değil.
Sağlıklı iletişim kurmaktan aciz insanların uyguladığı bir psikolojik strateji olan manipülasyon nedir, manipüle edildiğinizi nasıl anlarsınız, böyle bir durumda ne yapmak gerekiyor gibi merak edilen soruları yanıtladık. Manipülatörlere karşı nasıl bir savunma mekanizması geliştirdiğinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.