Eminiz başlığı okuduğunuz andan itibaren kloroform nedir diye düşünmeye başladınız çünkü bu madde herkese bir şekilde tanıdık gelecektir. Kimya ya da tıp bilimi ile ilgiliyseniz zaten bu maddeyi, bileşenlerini, ne işe yaradığını, nerelerde kullanıldığını, zararlarını ve yararlarını biliyorsunuzdur. Ancak kloroform nedir sorusunun yanıtı herkes için bu kadar net olmayabilir, bu nedenle biraz detaylara inmekte yarar var.
Kloroform kimyasal bir maddedir. Hem doğada bulunur hem de yapay olarak üretilir. Herkes tarafından biliniyor olmasının en büyük nedeni ise tarih boyunca yapılan ameliyatlar sırasında uzun süre anestezi amacıyla kullanılmış olmasıdır. Günümüzde bu amaçla kullanılmasa da yine de hafızamızdaki yerini koruyor. Gelin kloroform nedir sorusunun yanıtını biraz daha detaylandıralım ve bu kimyasal madde neler yapıyor görelim.
Kloroform nedir?
Kloroform, CHCl3 formülü ile gösterilen bir kimyasal bileşendir. Triklorometan adı da verilen bu bileşen 1 karbon, 1 hidrojen, 3 klor elementinin birleşmesi ile oluşur. Son derece hoş kokulu olan bu madde, suya karışmaz, yanmaz, ağırdır, renksizdir ve sıvı haldedir. Birden çok bileşenden oluştuğuna bakmayın, doğada karşımıza çıkan bir maddedir.
Kloroform nerede bulunur?
Son araştırmalara göre bir yılda çevreye yayılan kloroform miktarı 600 bin tondan fazladır. Merak etmeyin, insanlar yine çevreyi kirletmiyor. Salınan bu miktarın büyük bir bölümü doğal yolludur. Bu yolun kaynağı ise denizler ve mantarlardır. Bilinen pek çok deniz yosunu ve mantar türü kloroform üretmektedir.
Kloroform, toprak ve suda çözünerek onlarca farklı maddeye ayrılır. Çözündükten sonra doğada gaz halinde bulunan kloroformun ömrü 55 ile 620 gün arasında değişmektedir. Elbette kloroform yalnıza doğada bulunan bir madde değildir. Günümüzden yaklaşık 200 yıl önce laboratuvar ortamında da yaratılmaya başlamıştır.
Kloroform ne işe yarar?
Bu kimyasalın bileşenin nerelerde kullanıldığına dair detaylara geçmeden önce ne işe yaradığından bahsetmekte yarar var. Kloroform maddesini soluduğunuz ya da hap şekline getirip yuttuğunuz zaman kısa süre içinde güçlü anestezik ve sakinleştirici etkisini hissedersiniz. Ayrıca kendisi oldukça başarılı bir kimyasal çözücüdür.
İnsan üzerindeki etkilerini ise uzun süreli maruz kalma ve kısa süreli maruz kalma olarak ikiye ayırabiliriz. Kısa süreli olarak kloroform maddesine maruz kaldığınız zaman ilk göreceğiniz etkiler baş dönmesi, yorgunluk ve baş ağrısı olacaktır. İlerleyen süreçte solunumda düzensizlik, mide bulantısı, kusma, böbrek ve karaciğerde olumsuzluk etkiler görülecektir.
Düşük seviyede bile olsa uzun süre kloroform maddesine maruz kalma sonucu kişide depresyon ve sinirlilik hali görülecektir. Kalp durması ihtimalinin bile söz konusu olduğu kloroform maddesinin üreme üzerinde de olumsuz etkileri vardır. Kesin olmamakla birlikte yapılan hayvan deneylerinde kloroforma maruz kalan fetüslerde ciddi sorunlar görülmüştür. Gariptir, kloroforma maruz kalan erkeklerin sperm sayısı artmaktadır. Ancak sağlıklı bir artıştan söz etmek doğru olmaz.
Kloroform nerelerde kullanılır?
Bu hoş hoş kokulu, sakinleştirci kimyasal madde bir insan tarafından ilk kez 1831 yılında hazırlanmıştır. Kloroformu ilk kullanan kişi, Edinburgh Üniversitesi’nde görev yapan İskoç hekim James Simpson’dır. 1847 yılında anestezik etkisi keşfedilen kloroformun resmen bu amaçla kullanılması ise 1853 yılında Kraliçe Victoria’nın sekizinci çocuğunun doğumu sırasında İngiliz hekim John Snow tarafından gerçekleştirilmiş.
Farklı bilimlerde kullanılan pek çok maddenin daha sonra zararlı olduğunun keşfedilmesi gibi kloroformun da aslında düşünüldüğü kadar masum olmadığı ortaya çıkmıştır. Kloroform, karaciğer ve böbreklerde toksik madde oluşumuna ve dolaylı yoldan kansere neden olmaktadır.
Kloroformun günümüzde asıl kullanım alanı kimya endüstrisidir. Kloroform, harika bir çözücüdür ancak bu alanda kullanımı bile insan sağlığına olduğu kadar ozon tabakasına da zarar vermektedir. Bileşenin ana maddesi olan klor, tüm dünyada içme suyunu temizleme amacıyla da kullanılmaktadır. Ancak klor ile sudaki organik maddelerin birleşimi kloroform ortaya çıkarabileceği için büyük risk teşkil etmektedir.
Kloroform oluşturmak için metan maddesinin klor maddesi ile birleştirilmesi gerekir. Fakat sırf bu üretim süreci bile etrafa zararlı gazla yayılmasına neden olmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalar, kısa zaman içinde kloroformun kullanımını ve üretimini tamamen ortadan kaldırmayı hedeflese de henüz bu hedeften oldukça uzakta bulunmaktayız.
Özetlemek gerekirse kloroformun insan hayatındaki yeri nedir?
Bu noktada kafanız biraz karışmış olabilir çünkü insan hayatı ile bu kadar iç içe olan bir maddenin aynı zamanda bu kadar zararlı olması biraz garip. Ancak kloroform uzun zamandır anestezi amacıyla kullanılmıyor. Günümüzde bu amaçla kullanılan ilaçların insan sağlığına verdiği olumsuz zararlar oldukça azdır.
Her şeye rağmen kloroform hala kimya endüstrisinde aktif olarak kullanılmaktadır. Zararlı bile olsa hala kullanılıyor olmasının nedeni, yerine geçecek bir maddenin henüz aynı maliyetle temin edilememesidir. Ancak bu konuda yapılan çalışmalar hızlandı. Yakın gelecekte kloroform başta olmak üzere doğaya ve insana zarar veren tüm kimyasallardan kurtulacağımız düşünülüyor.
Maalesef sularımız hızla kirlendiği için tüm dünyada yerel belediyeler tarafından içme suyu klorlama işlemi devam ediyor. Suyun içindeki organik maddeler ile klor maddesinin birleşerek kloroform gibi tehlikeli bileşenlere dönüşme ihtimali hala yüksek. Bu konuda da şu an için başka bir çözüm yöntemi bulunmuş değil. Ancak yakın gelecekte bu sorunun da çözüleceğini umuyoruz.
Zamanında anestezi maddesi olarak kullanılmış olan tanıdık kimyasal bileşen kloroform nedir, ne işe yarar, nerelerde kullanılır gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detayları anlattık. Umuyoruz yakında zamanda kloroform gibi insana ve doğaya zarar veren tüm kimyasallardan kurtulmuş ve doğa ile dost bir yaşam sürdürmeye başlamış olacağız.