Toplumsal, bireysel, aile içi, çocuğa karşı, kadına karşı şiddet haberleri artık olağan Türkiye gündeminin ayrılmaz bir parçası haline geldi. Bu haberler yalnızca ülkemizde değil, tüm dünyada hızla artıyor. İnsanlık olarak her geçen gün birbirimize daha fazla şiddet uyguluyoruz. İnsanlık olarak bunu yapıyoruz çünkü şiddet uygulama durumu yalnızca insanların yaptığı bir durum olarak kabul ediliyor.
Şiddet nedir sorusunun yanıtını çoğu zaman karşı tarafa fiziksel acı çektirmek olarak düşünüyoruz ancak şiddetin tek karşılığı bu değil. Bir kişinin kötü hissetmesini sağlayacak duygusal durumlar oluşturmak bile şiddet olarak tanımlanıyor. Belki de çağımızın en büyük sorunlarından olan şiddet nedir sorusunu biraz daha yakından inceleyerek insanların neden böyle bir şey yaptığının yanıtını arayalım.
Şiddet nedir?
En genel tanımıyla şiddet; bir kişi ya da gruba karşı yapılan ve amacı, o kişi ya da grubun canına, malına, değerlerine zarar vermek olan davranışların tümüdür. Bu açıdan baktığımız zaman sözlü olarak yapılan zarar verici davranışlar bile şiddet başlığı altında değerlendirilir.
Dilimize Arapça sertlik anlamına gelen ‘şidd’ köküken geçmiş olan şiddet kelimesi, 20. yüzyıldan itibaren İngilizce’de ‘violence’ kelimesi ile tanımlanmaktadır. Fransızca ve İngilizce’de bu kelime, bir kişiye güç uygulayarak istediğini yaptırma ve zarar verme anlamına gelir.
Türk Dil Kurumu şiddet kelimesini, gücün derecesi ve karşıt görüşte olanlara kuvvet kullanma, olarak tanımlıyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre şiddet; başka kişi ve toplumlara fiziksel ve psikolojik baskı uygulamanın yanı sıra kişinin kendine uyguladığı baskıyı da ifade eder. Bu baskıyı uygulamayan ancak baskı uygulanmasına aracı olan kişi de şiddet uygulayıcısı olarak kabul edilir.
Şiddet türleri nelerdir?
- Kadına karşı şiddet
- Çocuğa karşı şiddet
- Gençlere yönelik şiddet
- Yaşlıya karşı şiddet
- Akranlar arasında yaşanan şiddet
- Kardeşler arasında yaşanan şiddet
- Yakın partnerler arasında yaşanan şiddet
- Flört şiddeti
- Engelliye karşı şiddet
- LGBT bireylerine yönelik şiddet
- Mülteciye karşı şiddet
- Sağlık çalışanlarına karşı şiddet
- Kişinin kendine karşı uyguladığı şiddet
- Canlılara karşı şiddet
- Doğaya karşı şiddet
Bahsedilen bu şiddet türleri, şiddete maruz kalana göre belirlenmiş şiddet türleridir. Uygulanan şiddet türleri ise bedensel, cinsel, duygusal, ekonomik ve siber şiddet olabilir. Şiddeti uygulayanlara göre ise yine bazı temel şiddet türlerinden bahsedebiliriz.
- Ölümle sonuçlanan şiddet
- Bedensel şiddet
- Cinsel şiddet
- İntihar
- Terör
- Grev
- İhtilal
- Devlet terörü
- Endüstriyel şiddet
- Savaş
Interpol tarafından yapılan bu şiddet sınıflandırmalarında görüyoruz ki yalnızca bireyler ya da toplumlar şiddet uygulamazlar. İşverenler ve devletler de bireye karşı şiddet uygulayabilir. Şiddetin en yoğun hali olarak görülen savaş ise devletlerin birbirine karşı uyguladığı şiddeti tanımlar.
Şiddetin nedenleri nedir?
- Beyinde 5-hidroksiindolasetikasit azalması
- Beyinde Norepinefrin ve L-dopa artması
- Limbik sistem sorunları
- Hormonal bozukluklar
- Alkol kullanımı
- Keyif verici madde kullanımı
- Çocukluğunda şiddete maruz kalma ve / veya tanık olma
- Kalabalık yaşam şartları
- Birey psikolojisini etkileyen diğer sosyal sorunlar
- Yoksulluk
- Aile içi huzursuzluk
- Manik bipolar bozukluk
- Şizofreni
- Paranoid bozukluklar
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Antisosyal kişilik bozukluğu
- Merkezi sinir sistemini etkileyen sorunlar ve ilaçlar
Subjektif bir yorum yapmak gerekirse; bu nedenlerin hiçbiri, kişinin şiddet göstermesini haklı çıkarmaz. Ancak bilim insanlarının şiddet davranışlarını inceleyerek bulduğu nedenlerden bazıları bu şekildedir. Temel olarak sorunlu insanların şiddet uygulamaya meyilli olduğu görülüyor.
Hayvanlar arasında şiddet var mı?
İnsanlar olarak uzaktan hayvanları izlediğimiz zaman devamlı bir şiddet hali görürüz. Isırmalar, parçalamalar gibi davranışlar bizim için şiddet olarak görülür. Ancak şiddetin tanımını düşündüğümüz zaman, şiddet uygulamanın temel nedeni karşı taraf üzerinde baskı kurmaktır. Hayvanlar bu şekilde davranmazlar.
Hayvanlarda görülen şiddet davranışlarının temel nedeni beslenme ve savunmadır. Erkek hayvanların lider olmak ya da bir dişi ile çiftleşmek için gösterdiği şiddet davranışı ise içgüdüseldir. İnsanlar olarak bu sorunu oy kullanarak ya da insan olduğumuz için konuşarak çözebiliyoruz. İstisnaları olsa da hayvanlardaki şiddet davranışının, insandan farklı olduğunu söylemek mümkün.
Şiddet nerede başlar?
Bazı durumlarda şiddet uygulayan kişi bile şiddet uyguladığının farkında değildir. Özellikle modern dünyada aklı başında insanların büyük bir bölümü fiziksel şiddete karşıdır. Ancak basit bir el şakasının bile amacı eğer karşı taraf üzerinde baskı kurmaksa bu durum şiddet olarak adlandırılır.
Sözlü şiddet ise modern dünyanın en büyük silahı. Mağara döneminde olduğu gibi kadını saçından sürükleyerek götüremeyen modern insan; aşağılama, laf sokma, değersiz hissettirme, manipülasyon gibi sözlü şiddet tekniklerine başvurmayı öğrendi. Aynı şekilde hayvanlar gibi liderlik için dövüşmediğimiz için de benzer yöntemler uyguluyoruz.
Aslında şiddeti yalnızca zarar vermek olarak tanımlamak da mümkün. Karşımızdaki kişinin arkadaşlarıyla görüşmesini, özgüvenli bir birey olmasını, istediği şeyleri yapmasını, mutlu olmasını, özgür olmasını, zam almasını, gülmesini engelliyorsak bu durum açık bir şekilde şiddet olarak tanımlanmalıdır.
İnternet şiddeti: Siber zorbalık
İnternetin özgür dünyasına kavuşan şiddetsever insanlık, artık sokakta birbirini dövmüyor ya da küfretmiyor, düşüncelerini özgürce paylaşıyor diye düşünebiliriz. Ancak internet ile birlikte hayatımıza farklı bir şiddet türü girdi. Siber zorbalık, siber şiddet gibi farklı tanımlara sahip olan bu şiddet türü, dijital mecralar üzerinden uygulanıyor.
UNICEF’e göre; sosyal medyada bir kişi hakkında yalan yanlış konuşmak, bir kişinin utanç verici fotoğraflarını paylaşmak, rahatsız edici mesajlar göndermek, tehdit etmek, sahte hesaplar üzerinden rahatsız edici yorumlar yapmak siber şiddet olarak değerlendiriliyor. Siber şiddete uğrayan kişi ruhsal, duygusal ve fiziksel zarar görebilir.
Şiddeti nasıl engelleyebiliriz?
Şiddetin tek bir nedeni olmadığı gibi tek bir çözümü de yok. Uygulanan her şiddet türünün kendine özgü haklı ve çoğu zaman haksız nedenleri vardır. Hukukun bu konuda sıkı kurallar koyması caydırıcı etki yaratabilir ancak şiddet için kesin çözüm olmadığı da açık bir gerçek.
Devlet kurumlarında çalışan uzmanların şiddetin nedenlerini tahlil etmeleri ve devlet eliyle bu nedenleri ortadan kaldıracak hamleler yapmaları gerekiyor. Şiddetin sosyal ve ekonomik nedenleri devlet eliyle çözülmeli; bireysel nedenleri ise gerekli tıbbi müdahalelerle çözülmelidir.
Çağımızın en büyük sorunlarından olan şiddet nedir sorusu üzerinden insanların neden böyle bir davranış sergilediğini inceledik. Şiddetin her türlüsüne karşı olduğumuzu hatırlatarak bir gün yalnızca mutluluktan ağladığımız günlerin umudunu taşıyoruz.