Geçtiğimiz yıl boyunca temel ihtiyaçların da arasında bulunduğu kalemlere ilişkin yaşanan fahiş fiyat artışı Ticaret Bakanlığı’nı harekete geçirmiş ve Eylül ayında denetimler başlamıştı. Türkiye’nin en büyük market zincirlerinden Şok’un sahibi Murat Ülker’in fahiş fiyat açıklaması gündem yaratmış, Cumhurbaşkanı ise sorumlunun zincir marketler olduğunu ifade etmişti.
Tartışmalara rağmen vatandaşlar kasaya gelince değişmeyen sonuçlar, Türkiye’deki alternatif alışveriş yollarını da gündeme getirdi. Bu yollardan birisi ise aslında yerel ve sınırlı sayıda olan kooperatif marketleri. Bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın alışveriş çıkışında basına verdiği “Türkiye çapında 1000 kooperatif marketi” konulu açıklaması, haftanın gündem önemli maddelerinden olacak gibi görünüyor. Peki kooperatif market ne, diğer zincir marketlerden ne farkı var?
Temelden başlayalım: Kooperatifler ve satış noktaları aslında uzun süredir var, ancak yaygın değildi. Vatandaşlar tarafından bugünkü kadar "alternatif arayışı" görülmemişti. Peki kooperatif tam olarak nedir ve bu marketler ne işe yarıyor?
- Kooperatif, aslında bir ortaklık türü.
- Üreticiler, bu ortaklık yolu ile aracıları ortadan kaldırıp ürünleri daha uygun fiyatlarla alıcıya ulaştırıyorlar.
- Bu üreticiler çok büyük şirketler, belediyelere ait girişimler, köy ve kasabalardaki küçük çiftçiler olabildiği gibi; sadece devlet destekli de olabiliyor.
- Türkiye’de çoğu bölge ve büyük şehirde gerek belediyeler gerek devlet, gerek özel olmak üzere çok sayıda kooperatif var.
- Bu kooperatiflerin ürettiği ürünler genelde temel ve tarımsal gıdalardan oluşuyor.
- Üreticiler kooperatiflerin satış kanalları aracılığı ile raf ücreti ve sebze ya da balık hali gibi aracıları ortadan kaldırıyor.
- Ürünler, üretim noktasından doğrudan kooperatifin satış noktasına (pazara, anlaşmalı bakkal ya da yerel marketlere) ve tüketicinin sofrasına gidiyor.
- Aracı minimum seviyede olduğu, ürünler sofraya gelene dek daha az el değiştirdiği için fiyatlar düşüyor.
Türkiye’de kaç tane kooperatif var?
Türkiye’de 30 farklı sektörde toplam 53 vin 259 adet kooperatif var. Bu kooperatifler, tıpkı dernekler gibi kendi aralarında birliktelikler de kurabiliyor. İşin özünde bir ürün ya da hizmetin alıcıya ucuz yolla ulaştırılması, üreticinin daha iyi kâr edebilmesi amacı var.
Türkiye’ye yaygınlaştırılması planlanan Tarım Kredi Kooperatifi’ne ait Kooperatif Marketler, şu anda nerede bulunuyor?
Kökeni 1863 yılına kadar uzanan ve 1925'te vücut bulan; 1972 yılına kadar Ziraat Bankası, 1977’den itibaren de özerk bir yapıyla çalışan, devlet destekli Tarım Kredi Kooperatifleri, 2017’de Kooperatif Marketleri’ni duyurmuştu. Haziran 2021’de 300. şubesini açan Kooperatif Marketler’in çoğu şubesi, üretici ile teması az olan büyükşehirlerde yer alıyor.
Bu marketlere Google Haritalar üzerinden “kooperatif market” araması yaparak size en yakın şubesini görüntüleyebilirsiniz. Aramayı yapmak için buradaki linke tıklamanız yeterli.