Kamusal-özel ayrımı olmaksızın, sokaklar, parklar, site ve apartman bahçeleri sokak hayvanlarının "yaşam ortamları"dır. Hayvanların bu bölgelerde yaşayabilmeleri kanunen güvence altındadır. Bu alanlardaki kedi ve köpeklerin yerini değiştirmek, onları başka yerlere götürüp atmak ve belediyeye "Kedileri, köpekleri toplayın" diye telefon etmek yasa ihlalidir.
"Sahipsiz hayvanlara yemek-su koymak yasal mı?", "Sokak hayvanlarını beslediğim için beni tehdit eden insanlara karşı ne yapabilirim?" gibi soruların yanıtlarını içerikte bulacaksınız. Aklınızdaki sorulara yanıt bulduktan sonra bu kişilere karşı yasal haklarınızı kullanabilirsiniz.
5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, sahipsiz hayvanların yaşam haklarını yasal güvence altına almıştır.
Kanunun 3. maddesine göre, sokaklar, parklar, hayvansal doğal güdü ve yetenekleri ile girebildikleri özel veya kamuya ait ayrımı olmadan ağaçlı, yeşil bahçeler ve tüm açık alanlar dahil olmak üzere, her yer ve köpeklerin doğal olarak yaşadıkları yerler yaşama ortamlarıdır.
Hayvanları beslerken diğer insanları kanuna aykırı sebeplerle rahatsız edip etmediğiniz önemlidir.
634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu’nun 18. maddesine göre; kat malikleri gerek bağımsız bölümlerini gerek eklentileri ve ortak yerleri kullanırken doğruluk kaidelerine uymak, özellikle birbirini rahatsız etmemek, birbirinin haklarını çiğnememek ve yönetim planı hükümlerine uymakla karşılıklı olarak yükümlüdürler.
Bu kanunda kat maliklerinin borçlarına dair olan hükümler, bağımsız bölümlerdeki kiracılara ve oturma (sükna) hakkı sahiplerine veya bu bölümlerden herhangi bir suretle devamlı olarak faydalananlara da uygulanır; bu borçları yerine getiremeyenler kat malikleriyle birlikte, müteselsil olarak sorumlu olur.
Hükümden de anlaşılacağı üzere kat malikleri ya da kiracılar birbirlerini rahatsız etmemek, birbirlerinin hakkını çiğnememek ve binaların âdete anayasası olarak nitelendirilen bina yönetim planına uymakla yükümlüdürler. Apartman veya site içerisinde, bahçede veya bağımsız herhangi bir müşterek alanda hayvan besleyen, barındıran kişinin birtakım yükümlülüklere riayet ederek bu eylemini gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Bu noktada müşterek alanda hayvan besleyen kişinin diğer kat maliklerini rahatsız etmemesi gerekmektedir. Aksi takdirde rahatsızlık verildiği iddiasıyla ilgili kat malikleri mahkemeye başvurmak suretiyle söz konusu alanda hayvan barınmasını ve beslenmesini engelleyebilecektir.
Hayvanın müşterek alanda beslenme ve barınması ancak mahkeme kararıyla engellenebilir.
Bu yüzden ilgili kat maliklerinin, belediyenin, zabıtanın ya da kolluk kuvvetlerinin bu noktada söz konusu durum ile ilgili olarak herhangi bir işlem yapma yetkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, hayvanın barınmasını ve beslenmesini sağlamak amacıyla kurulmuş olan mama kabı, kulübe gibi eşyaların kaldırılması ancak mahkeme kararıyla olacağından bu eşyaların ilgili kat malikleri tarafından kaldırılması mümkün değildir. Aksi şekilde davranan kişiler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 151.maddesinde yer alan ‘Mala Zarar Verme Suçu’ gündeme gelecektir.
Sahipsiz sokak hayvanlarını doyurmak, sadece ‘vicdani görev’ değil; aynı zamanda ‘kanuni hak’tır.
Kanunun 4/d maddesi ‘Hiçbir maddî kazanç ve menfaat amacı gütmeksizin, sadece insanî ve vicdanî sorumluluklarla, sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanlara bakan veya bakmak isteyen ve bu kanunda öngörülen koşulları taşıyan gerçek ve tüzel kişilerin teşviki ve bu kapsamda eşgüdüm sağlanması esastır’ diyerek, doyurma faaliyetlerinin, hayvanseverlerin yasal hakkı ve görevi olduğuna işaret etmiştir.
Site, apartman, resmi ve özel kurum görevlilerinin kedi ve köpeklerin yerini değiştirmesi, onları başka yerlere götürmesi, toplaması yasa ihlalidir.
5199 Sayılı Kanun’un Uygulama Yönetmeliği 20. maddesi uyarınca; sahipsiz hayvanlara ilişkin her türlü işlem, yasanın uygulayıcısı olan Valilik Orman Su İşleri Müdürlükleri ve Belediyelere verilmiştir. Belediyeler dışında hiçbir kurum veya kuruluş, sahipsiz hayvanlara müdahale edemez, toplayamaz.
Yönetmeliğin 21. maddesine göre belediyelerin de kedi ve köpekleri toplaması, kanunla net bir şekilde belirlenmiştir. Belediyeler sadece kısırlaştırma amacı ile toplar, kısırlaştırır, bakım ve tedavisini yapar ve sonra aldığı yere geri bırakır. Kediler için özel merkezi olmayan belediye kedi toplayamaz.
Kedi ya da köpek, hiçbir hayvanın yeri, keyfi olarak kısırlaştırma amacı dışında değiştirilemez, alıştığı yerde yaşamı, kanunlar ile devlet tarafından desteklenir. Bu nedenle, belediyelerin, yönetimler veya kişilerce ‘hayvanların alınması, başka yere atılması’ talebi ile aranmasının da, belediyeden yasaya aykırı talepte bulunmak demek olduğunu ve yasa ihlaline girdiği bilinmelidir.
Özetle; bir hayvansever, her yerde sahipsiz hayvanların önüne, yemek-su koyabilir.
Kanun, hayvanların bulunduğu her yerde beslenmesini hükme bağlamıştır. Dolayısıyla, sahipsiz kedi-köpeğe bahçeli alanlarda mama su vermek, doyurmak ve barındırmak, yasal haktır. Buna engel olmaya çalışmak ise yasayı ihlal etmektir. Ancak, bu beslemeleri yaparken, toplu müşterek bir yaşam sürüldüğü ve özen gösterilmesi gerektiği de unutulmamalıdır.
Tüm yetkisini ve gücünü yasalardan alan ve maddi kazanç gütmeyen hayvanseverlerin; doyurma ve barındırma faaliyetlerinin engellenmesi/vazgeçirilmesi; mama ve su kaplarının atılması, kanuna muhalefet anlamı taşımaktadır. Hayvanseverlerin tehdit ve taciz ile sindirilmeye çalışılması da suç teşkil eder. İnsanların duygusal bağ kurduğu hayvanları doyurmalarını ve barındırmalarını engellemek, suç teşkil eder. Bu eylemler, 6284 sayılı Ailenin Korunması Kanunu’na göre psikolojik şiddet tanımına girmektedir ve kanuna aykırıdır.
Hangi hukuki yollara başvurabilirsiniz?
- Valiliğe şikâyet yolu: Sahipli ya da sahipsiz hayvanlara herhangi bir zarar verilmesi halinde, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun 28. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanması için ilgililer hakkında, ilgili Valilik makamına, belediyeye ve Orman Su İşleri Bölge ve Şube müdürlüklerine resmi müracaatta bulunularak, şikâyet yolu açıktır.
- Orman Su İşleri Müdürlüğü’nde soruşturma talebi: Eko denge içinde önemli bir yer tutan sahipsiz hayvanları yok ederek ekolojik dengeyi bozarak çevreye zarar verilmesi sebebi ile, Çevre Kanunu’nu ihlalden Orman Su İşleri Müdürlüğü’ne, ilgililer hakkında soruşturma açılması için şikâyette bulunulabilir. Orman Su İşleri Müdürlüğü ve Valilik denetim elemanlarınca, bu hayvanların yaşam haklarının korunması için tedbir alınması talep edilir.
- Mahkemeye Başvuru: Hayvanlara yasal hak olarak bakan kişilere uygulanan baskının önlenmesi için Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun çerçevesinde mahkemeye başvurulabilir.
- Savcılığa suç duyurusu: Sitede yaşayan hayvanların, sahipli olması ve başlarına kasıtlı olarak bir şey gelmesi halinde; mevcut yasayı ihlal eden her kim ise, hakkında, ilgili savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.
Kaynaklar: Av. Deniz Tavşancıl Kalafatoğlu, Av. Begüm GÜREL, Av. Aslı Tanrıkut