Herhangi bir okyanusa kıyımız olmamasından kaynaklı Türkiye'de görülme olasılığı çok düşük olan, doğal afet sınıfındaki tsunamiler ise çoğunlukla deprem, volkanik patlama veya heyelan gibi diğer doğal afetlerin sonucu olarak meydana gelir. %80'i Pasifik Okyanus'unda oluşan tsunamiler kısaca, okyanus ya da denizlerin altındaki olaylar sonucu dev dalgalar oluşması olarak tanımlanabilir.
Birleşmiş Milletler'in yakın zamanda yayınladığı bir rapora göre tsunaminin yaklaşık 10 yıl içinde dünya nüfusunun yarısını tehdit edecek boyutlara ulaşacağı söyleniyor. Değişen iklim dengesi ve dolayısıyla doğal afetlerin tetiklenmesi yüzünden de özellikle Japonya gibi deprem ve ardından tsunaminin sıklıkla gerçekleştiği ülkeler, deprem mühendisliği dalında gelişmeye çalışıyor.
Başta Japonya olmak üzere özellikle okyanusa kıyıları olan ülkelerde kaydedilmiş en büyük tsunamileri içeriğimizde derledik.
Kaydedilmiş En Büyük 13 Tsunami
- Lituya Körfezi, Alaska
- St Helens, ABD Tsunamisi
- Vajont Barajı, İtalya
- Unzen, Japonya Tsunamisi
- Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi
- Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi
- Krakatau, Endonezya Tsunamisi
- Tohoku, Japonya Tsunamisi
- Sanriku, Japonya Tsunamisi
- Lizbon, Portekiz Tsunamisi
- Sumatra, Endonezya Tsunamisi
- Nankaido, Japonya Tsunamisi
- Arica, Peru / Şili Tsunamisi
Arica, Peru / Şili Tsunamisi
O zamanlar Peru kentine, günümüzde ise Şili'ye ait olan Arica yakınlarında, 1868 yılında 8.5 ile 9.3 büyüklük arasında oldukça yıkıcı bir deprem yaşandı ve Peru'nun neredeyse tamamının yerle bir olmasına neden oldu. Yaklaşık 70.000 kişi ise, deprem ve ardından yaşanan tsunamiden kaynaklı hayatını kaybetti. Birçok gemi ise enkaza uğradı. Depremden yaklaşık 73 dakika sonra 16 metre boyuyla kaydedilmiş en büyük tsunami dalgalarından biri yaşandı.
Nankaido, Japonya Tsunamisi
Dünya üzerinde bulunduğu konum sebebiyle tarih boyunca birçok tsunamiye maruz kalan Japonya'da, 1707 yılında en yıkıcı tsunamilerden biri gerçekleşti. 28 Ekim 1707 yılında, 8.4 büyüklüğünde gerçekleşen deprem ile beraber, Pasifik kıyılarında bulunan çoğu şehirde tsunami görüldü. Yaşandığı bölgelerde 30.000 kadar insanın hayatına mal olan deprem ve tsunamide görülen en büyük dalganın boyu ise yaklaşık 26 metre olmuştur.
Sumatra, Endonezya Tsunamisi
Yakın bir tarihte gerçekleşmiş 2004 Hint Okyanusu depremi, 9.1 ile 9.3 gibi oldukça yıkıcı bir büyüklükte ve dünya tarihinin kayda geçmiş en büyük depremlerinden biri olmuştur. Dünya'yı 1 santimetre hareket ettirecek kadar uzun ve yıkıcı olan deprem yaklaşık 10 dakika sürmüştür ve bu süreyle bugüne kadar görülmüş en uzun süren depremdir.
Genel olarak Hint Okyanusu depremi olarak anılsa da en çok zarar gören ülke Endonezya olmuştur. Deprem sonrasında ise 30 metreye kadar çıkan tsunami dalgaları görülmüştür. 230 binden fazla insan ise hayatını kaybetmiştir.
Lizbon, Portekiz Tsunamisi
1 Kasım 1755 gününde tarihin en büyük depremi olarak anılan ve Avrupa'nın en büyük dördüncü kenti olan Portekiz'deki Lizbon'da 8.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem sonrasında ise tsunami ve kentin dört bir yanını saran yangınlar gerçekleşmeye başladı. Yangın sonucu, Lizbon'un neredeyse tüm yerleşim yerleri büyük bir tahribata uğradı. Tsunami ise 30 metreyi bulan dalgalarla beraber Portekiz ve Güney İspanya'nın batı kıyısındaki çoğu şehri vurdu.
Sanriku, Japonya Tsunamisi
Japonya tarihinin en yıkıcı sismik olaylarından biri olarak geçen 1896 Sanriku depremi, 8.5 büyüklüğünde gerçekleşmiştir. Depremden sonra ise sismologlar tarafından depreme oranla tahmin edilenden çok daha büyük olduğu söylenen tsunami yaşanmaya başladı. Yaklaşık 40 metreyi bulan dalgalarla beraber yaşanan tsunami, çok fazla evi yerle bir etti ve yaklaşık 22.000 insanın ölümüne yol açtı.
Tohoku, Japonya Tsunamisi
Japonya'nın Tohoku olarak bilinen kuzeydoğusundaki eyaleti Miyagi'de, 11 Mart 2011'de 9 büyüklüğünde bir deprem ve sonrasında büyük çaplı oldukça yıkıcı bir tsunami gerçekleşti. Yaşanan depremin dünya üzerinde yaşanan en büyük 5 deprem arasında olduğu açıklandı. Deprem sonrasında ise 40 metreye ulaşan dev dalgalarla beraber tsunami gerçekleşti ve bu tsunami sonucu binlerce insan zarar gördü. Günümüzde bile hala tsunami sonucu kaybolan ve bulunamayan insanlar olduğu söyleniyor.
Krakatau, Endonezya Tsunamisi
Tsunamilerin nedeni çoğunlukla deprem olsa da volkanik patlamalar da tsunamiye sebep olabilir. Bunun bir örneği, 27 Ağustos 1883 gününde Endonazya'da gerçekleşti. Endozya'nın Krakatau Yanardağı'ndaki volkanik patlama sonucu 165 köy yandı ve ardından oluşan tsunamiyle beraber yaklaşık 36.000 kişi hayatını kaybetti. Tsunami dalgalari ise 30 metreyi aşan dev dalgalara sebep oldu.
Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi
1 Nisan 1946 tarihinde Alaska'nın Aleut Adaları'nda bir deprem meydana geldi. Bu deprem sonucunda ise Pasifik çapında etkili olan bir tsunami tetiklendi. Dev dalgalar oluşturan tsunami sonucu can kaybının yanında maddi olarak da büyük tahribat oluştu. 26 milyon doların üzerinde maddi kayıp oluşan tsunaminin ardından, özellikle Hawaii Adası'na ait olan Hilo kenti en fazla hasarı olan yerlerden biri oldu.
Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi
24 Nisan 1771 tarihinde, Japonya'ya ait Büyük Okyanus üzerindeki Ryukyu Adaları'nda gerçekleşen 7.4 büyüklüğündeki deprem, çevre adalar da dahil olmak üzere büyük hasara yol açtı. Yaklaşı 12.000 kişinin öldüğü tsunami sonucu 86 metre uzunluğuna ulaşan dalgalar oluştu.
Unzen, Japonya Tsunamisi
1792 yılında gerçekleşen Unzen depremi ve tsunamisi, tıpkı Endonezya'daki Krakatau tsunamisinin oluşumu gibi Japonya'da bulunan Unzen dağının volkanik faaliyetlerinden kaynaklı patlaması sonucu oluştu. Oluşan tsunaminin büyük ihtimal volkanik patlamadan kaynaklı olduğu düşünülse de nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak oluşan tsunami, öyle büyük dalgalar oluşturdu ki megatsunami sınıfına girdi. Dalgalar 100 metreyi buldu ve büyük tahribata yol açtı.
Vajont Barajı, İtalya
Kullanıma açıldığı tarihte dünyanın en yüksek barajı unvanına sahip olan Vajont Barajı, mühendislik faciası olarak tarihe geçti çünkü baraj çevresinde hiçbir güvenlik önlemi alınmamıştı. Ve başarısız bir mühendisliğin sonucu olarak da tarihin en kötü baraj felaketlerinden biri yaşandı. 9 Ekim 1963 günü, barajın yakınlarındaki bir dağdan göle kaya parçası düşmesi sonucu 250 metre yüksekliğinde şu ana kadar görülen en büyük tsunami dalgalarından biri oluşuyor. Bu felaket sonucu baraj yakınlarındaki çoğu ev yerle bir oluyor ve yaklaşık 2.000 kişi hayatını kaybediyor.
St Helens, ABD Tsunamisi
Listeye, volkanik patlama sonucu gerçekleşmiş bir tsunamiyle daha devam ediyoruz. 27 Mart 1980'de Amerika'nın Washington eyaletindeki St. Helens Dağı'nda volkanik patlama başladı. Patlamalar sonucu, dağın büyük bir kısmı çökmeye uğradı. Meydana gelen toprak kayması, dağın yanında olan Spirit Gölü'ne doğru aniden akmaya başladı. Göle doğru gerçekleşen bu toprak kayması ise megatsunami sınıfına giren devasa dalgalara sebep oldu. Öyle ki en büyük tsunami dalgasının 260 metreyi bulduğu söyleniyor.
Lituya Körfezi, Alaska
Dünyanın en büyüğü olarak kayıtlara geçen 1958 tarihli Lituya Körfezi'nde oluşan tsunami, Eyfel Kulesi'nin yaklaşık iki katı büyüklüğünde 524 metreye ulaşan dalgalara neden oldu. Bu denli büyük bir tsunaminin oluşmasında Alaska'daki Lituya Körfezi'nde 7.8-8.3 arası bir büyüklüklükte gerçekleşen deprem etkili oldu. Deprem sonucu 90 milyon tonluk bir kayanın kırılıp düşmesi tetiklendi. Kaya parçasının Lituya Körfezi'ne düşmesi yüzünden de megatsunami olarak sınıflandırılan bir tsunami oluştu.