Çevremizde gördüğümüz her şey ışık sayesindedir diyebiliriz. Işıklar doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır. Bu yazımızda da doğal ışık kaynaklarından bahsedeceğiz. Eğer bir ışık insan gözüyle görülebiliyorsa bu ışığın elektromanyetik radyasyon frekansı 390 ila 700 nanometre civarındadır. Her sabah doğudan doğan ve her akşam batıdan batan Güneş, gün boyu yeryüzünü hem aydınlatır hem de ısıtır. O bizim başlıca doğal ışık kaynağımızdır. Yıldırımlar ile şimşekler, ani parlak ışıkları ve oluşturdukları şiddetli gürültüyle insanları hep korkutmuştur. Yıldırım gerçekte bir saniyeden daha kısa süren çok güçlü bir elektrik akımıdır.
Tıpkı bir ampulün filamanından geçen elektrik akımının filamanı akkor hale geçirip çevreyi aydınlatması gibi bulutla yer arasında oluşan elektrik akımı da doğal bir ışık kaynağı olarak çevreyi aydınlatır. Ay’ın olmadığı bulutsuz bir gecede kent ışıklarının görülmediği bir yerden gökyüzüne bakarsanız, binlerce yıldızın size göz kırptığını görürsünüz. Birkaç dakika içinde gözünüz karanlığa alışır. Samanyolu bütün görkemiyle bir ufuktan ötekine uzanır. Gördüğünüz bütün yıldızlar tıpkı Güneş gibi birer doğal ışık kaynağıdır.
Doğal ışık kaynakları nelerdir?
Güneş ışığı
Güneş, gezegenimiz için en önemli doğal ışık kaynaklarından biridir. Merkezindeki nükleer füzyonla büyük enerji üreten devasa bir ateş topu olarak tanımlanır. Güneşten gelen bu enerji ışık ve ısı şeklinde ortaya çıkar. Gezegenimizdeki yaşamın sürdürülebilirliğinin arkasındaki en büyük faktör Güneş’ten gelen doğal ışıktır.
Yıldırım ve şimşekler
Yıldırım, yer ve bulutlar arasındaki yük dengesizliğinden oluşan elektrik akımıdır. Bulutların içerisindeki negatif yükler yani elektronlar, yeryüzündeki pozitif yüklere yani protonlara doğru çekilmeye çalışır. Bu da yıldırımları yani bir elektrik akımı oluşturur. Eğer bu enerjiyi depolayabilseydik güzel olabilirdi fakat henüz günümüz teknolojisinde depolamak mümkün değil. Bu arada şimşek ise aynı yıldırım gibi ama iki bulut arasındaki yük dengesizliği sayesinde ortaya çıkan elektrik akımıdır. İkisi de doğal ışık kaynaklarımızdandır.
Hayvanlar
Ateşböcekleri, Denizanası, Fener balığı, Engerek balığı gibi bazı derin deniz canlıları karanlıkta parlar. Bu canlılar istedikleri zaman dokularındaki kimyasal enerjiyi ışık enerjisine dönüştürebilir. Bu tür canlılara biyoışıldayan canlı denir. Bu hayvanlar da doğal ışık kaynaklarının başlıca örnekleri olarak kabul edilmektedir.
Bitkiler ve mantarlar
Çeşitli bitkiler hatta mantarlar da dahil olmak üzere içerdikleri kimyasalları dönüştürerek ışık yayabiliyorlar. Bu tarz bitkilere ve mantarlara biyolüminesans canlı deniyor. İçerdikleri kafeik asiti ışıldamayı sağlayan bir bileşiğe dönüştürüyorlar ve bu sayede doğal bir şekilde karanlıkta ortamı aydınlatabiliyorlar. Bu yüzden bitkiler ve mantarlar da doğal ışık kaynaklarımızın arasında yer alıyor.
Böcekler
Ateşböcekleri, parlayan solucanlar gibi birçok böcek de doğal ışık yayma eğilimindedir. Ateşböcekleri ürettikleri ışığı düşmanlarına karşı kendini savunmak ve haberleşmek için kullanır. İlginç bir şekilde ateşböcekleri ürettikleri ışıktan dolayı ısı hissetmezler. Çünkü ürettikleri ışık normal ışıktan farklıdır. Bilim insanları ürettikleri bu ışığa soğuk ışık adını vermektedir. Bu tarz böcekler de doğal ışık kaynaklarımız arasında yer almaktadır.
Yıldızlar
Güneş ve diğer yıldızlar kendi içlerinde yani çekirdeklerinde bazı tepkimeler gerçekleşir. Bu tepkimelere füzyon tepkimeleri denir ve yıldızlar bu şekilde enerji üretir. Bu enerji yüzeye doğru çıkar ve uzaya ışıma yaparak görünür ışık olarak yayılır. Gözlerimize ulaşan ışık yani enerji, yıldızların ürettiği enerjinin çok ufak bir kısmıdır. Yüksek enerjinin çoğu kızılaltı ya da morötesi dalga boylarında yayılır. Bu yüzden yıldızlar da doğal ışık kaynaklarımızdandır.
Peki doğal ışık kaynaklarının bizim için önemi nedir?
Atalarımızın yapay ışık kaynakları yoktu. Binlerce yıl boyunca bütün medeniyetler güneş ışığı sayesinde önünü gördü, hatta kimi medeniyetler güneşe taptı. Muhtemelen içinde yaşadığımız döneme kadar doğal ışık kaynaklarının faydasını, önemini konuşmak kimsenin aklına gelmemişti. Ancak gelin görün ki şu sıralar yapay ışıklara bağımlı haldeyiz. Halbuki doğal ışık kaynaklarının bize sağladığı faydaları saymakla bitmez, bu nedenle doğal ışık kaynaklarının bizim için önemi büyüktür. Doğal ışık kaynağına maruz kalmak vücudumuzun D vitamini üretmesine yardımcı olur. Uyku düzenimize ve odaklanmamıza yardımcı olur. Fiziksel ve psikolojik sağlığımızda etkisi çok büyüktür.
Bu arada güneş ışığı bize doğrudan D vitamini vermez. Derimizin altına nüfuz ederek D vitaminini üreten enzimleri çalıştırır ve vücudumuz D vitamini üretmeye başlar. Eksikliğinde depresyon, obezite, multipl skleroz gibi hastalıklara neden olur. Hepimizin üretken olması gerekiyor bu sebeple doğal ışık kaynaklarından faydalanmalıyız. Doğal ışığın en büyük faydalarından biri bizi daha üretken hale getirmesidir. Özellikle işyerlerinde güneş ışığından faydalanan çalışanlar daha çalışkan ve üretken bir şekilde işlerini yerine getirmektedir. Aynı zamanda psikolojik olarak da daha iyi hissetmeye başlarız. Güneş ışığından faydalanamamak bizi moralsiz, depresif hatta endişeli hissettirebilir. Mesela tam da bu yüzden Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu adında bir hastalık da mevcut.
Bu yazımızda sizlerle doğal ışık kaynaklarının neler olduğuna ayrıntılı bir şekilde baktık, neden onlara muhtaç olduğumuzu inceleyip, öğrendik. En büyük doğal ışık kaynağımız olan güneşten yazın bize çektirdikleri için pek hoşlanmasak da aslında bizim için öneminin oldukça büyük olduğunu gördük. Sizler de gün içerisinde güneş ışığından faydalanmak için dışarı çıkıp yürümeli, temiz havayı içinize çekmelisiniz.